Relatie EU met intergouvernementele organisaties

De Europese Unie¹ (EU) is, na jaren van uitbreiding en groei een significante speler op het wereldtoneel geworden. Hierbij vormt het blok een belangrijke gesprekspartner voor andere invloedrijke intergouvernementele organisaties.

De Europese Unie is zich in recente jaren steeds meer als samenhangend front gaan presenteren tegenover andere wereldspelers. Deze opstelling geeft de EU meer beïnvloedingsmogelijkheden ten aanzien van bijvoorbeeld (wereld)handel en mensenrechten door de invloed van zijn lidstaten te bundelen.

Deze opstelling heeft de Europese Commissie² een belangrijke positie gegeven. Zo is de positie van de Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor een sterker Europa in de wereld³ (HV) in het leven geroepen om Europese Unie internationaal gezien één gezicht en één stem te geven op het terrein van het buitenlands en veiligheidsbeleid. Ook vertegenwoordigen EU-leiders zoals commissievoorzitter Ursula von der Leyen⁴ en voorzitter van de Europese Raad Charles Michel⁵ de Europese Unie regelmatig bij internationale bijeenkomsten, zoals de G20⁶ en G7⁷.

De veiligheid van de EU en de NAVO zijn sterk met elkaar verbonden, aangezien 22 EU-lidstaten ook lid zijn van het NAVO bondgenootschap. Die overlap is het meest duidelijk als het gaat om zelfverdediging. Zowel in de NAVO als in de EU is afgesproken dat de leden elkaar steunnen wanneer één van hen wordt aangevallen.

Sinds 2001 werken de EU en de NAVO formeel samen, in de loop der jaren op steeds meer terreinen. De EU en de NAVO houden regulier overleg. De twee organisaties hebben op verschillende plekken gezamenlijk deelgenomen aan missies, zoals op de Westelijke Balkan (Noord-Macedonië, Bosnië en Herzegovina en Kosovo) en in Afghanistan, Darfur en Somalië. Ook tijdens de oorlog in Oekraïne, die in 2022 uitbrak door Russische invasie, trekken de EU en de NAVO veel samen op.

De Raad van Europa en de Europese Unie hebben een lange traditie van samenwerking. De eerste samenwerking begon al in 1957, met de EEG⁹, maar echte samenwerking begon vanaf 1992, toen de Europese Unie werd opgericht. De samenwerking is gebaseerd op gedeelde waarden zoals mensenrechten, democratie en de rechtsstaat, met een gedeelde missie om deze uit te dragen zowel binnen als buiten Europa. De strategische samenwerking is officieel gebaseerd op de volgende drie pijlers: 1) politieke dialoog, 2) juridische samenwerking en 3) samenwerkingsprojecten.

Op veel vlakken heeft de EU dezelfde prioriteiten als de Verenigde Naties¹¹ (VN). Vandaar dat veel EU- initiatieven worden genomen in coördinatie met de activiteiten van de VN, waarbij de EU het doel heeft om deze samenwerking te versterken. Hieronder vallen onder andere het verspreiden van vrede en veiligheid, het respecteren van mensenrechten en het uitroeien van ziektes.

Sinds mei 2011 heeft de EU meer rechten in de VN omdat het gemakkelijker met één stem wou spreken en zodat voorstellen niet meer via EU-lidstaten¹² gedaan zouden hoeven worden. Nadat dit voorstel in 2010 initieel verworpen was, werd bij een tweede poging in 2011 de resolutie zo aangepast dat ook andere regionale organisaties (zoals de Afrikaanse Unie of de Arabische Liga) dezelfde rechten kunnen aanvragen. De EU heeft nu het recht om te spreken, voorstellen te doen, amendementen en moties in te dienen, reacties te geven en het recht om documenten te verspreiden.

Binnen de Wereldhandelsorganisatie¹³ (WTO) vormt de Europese Unie het grootste handelsblok ter wereld en wordt daarom gezien als een belangrijke speler. In de WTO poogt een groot aantal landen hun handelsbeleid effectief op elkaar af te stemmen. Hierbij treedt de Europese Commissie namens de Europese Unie op als onderhandelaar. De EU is zelf volwaardig lid van de handelsorganisatie, net als de 27 EU-lidstaten.

De Europese Unie streeft in het kader van de Wereldhandelsorganisatie onder meer naar een eerlijker en stabieler internationaal handelssysteem. De EU streeft verder naar het openen van nieuwe markten voor bedrijven uit de EU, het handhaven van handelsregels en het creeëren van tastbare voordelen van internationale handel voor EU-burgers.

De G20 is in 1999 opgericht en bestaat uit de 19 grootste nationale economieën plus de EU. De EU zet zich binnen de G20 in voor afstemming van de wereldeconomie, ontwikkeling van opkomende economieën, eerlijke handel en hervorming van het internationale financiële systeem. De EU is volwaardig lid van de G20 en stuurt haar eigen vertegenwoordigers.

De leiders van de Europese Unie wonen ook de ontmoetingen van de G7 bij. Hierbij neemt de EU wel deel aan de G7, maar omdat het geen soevereine lidstaat is telt het niet mee als lid en neemt het blok ook niet het roulerend voorzitterschap op zich.

• 1. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 2. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 3. 

  De Hoge Vertegenwoordiger (HV) geeft de Europese Unie internationaal gezien één gezicht en één stem op het terrein van het buitenlands en veiligheidsbeleid. Zo moet er meer samenhang in het externe optreden en het buitenlandse beleid van de Europese Unie komen. De HV deelt het podium met de Vaste voorzitter van de Europese Raad. Deze onderhoudt namens de EU de contacten op het niveau van staatshoofden en regeringsleiders.
   
• 4. 

  Ursula von der Leyen (1958) is the Commission president on behalf of Germany since December 1st 2019. She was minister for family & youth, later minister for labor & social affairs and finally for defence in Merkel led-governments from 2005 to 2019. Von der Leyen is a member of the German christian democrats (CDU).
   
• 5. 

  Charles Michel (1975) is vanaf 1 december 2019 vaste voorzitter van de Europese Raad. Van 11 oktober 2014 tot en met 27 november 2019 was hij minister-president van België. Hij was leider van de Waalse liberalen en was eerder minister van Ontwikkelingssamenwerking (2007-2011). Charles Michel, zoon van oud-minister en oud-eurocommissaris Louis Michel, werd in 1999 op 23-jarige leeftijd Kamerlid. Hij was verder minister in de Waalse regering en burgemeester van Waver.
   
• 6. 

  Dit internationale forum bestaat uit de 19 grootste nationale economieën plus de Europese Unie. De officiële naam van de G20 is de 'Groep van Twintig Ministers van Financiën en Voorzitters van Centrale Banken'. De G20 heeft tot doel bij te dragen aan wereldwijde economische groei en ontwikkeling.
   
• 7. 

  De Groep van Zeven (G7) is een intergouvernementeel forum van zeven rijke industrielanden. Binnen de G7 worden voornamelijk economische en financiële onderwerpen besproken. Ten tijde van de kredietcrisis en de eurocrisis werd er bijvoorbeeld binnen de G7 overleg gevoerd over de aanpak van die crises.
   
• 8. 

  De Noord-Atlantische Verdrags Organisatie (NAVO) werd in 1949 opgericht met als doel de veiligheid en vrijheid van de aangesloten landen te garanderen en wereldwijd stabiliteit te bevorderen. De organisatie realiseert deze doelstelling door de inzet van politieke en militaire middelen. De NAVO bestaat uit 1 landen uit Europa en Noord-Amerika. Ieder lid van de NAVO draagt bij met mankracht, materieel en andere middelen.
   
• 9. 

  De Europese Economische Gemeenschap (EEG) is de voorloper van de huidige Europese Unie. De EEG werd in 1957 door middel van het Verdrag van Rome opgericht om de samenwerking tussen de landen in Europa te bevorderen. Daarmee moest tevens voorkomen worden dat deze landen opnieuw met elkaar in oorlog zouden raken. De EEG telde oorspronkelijk zes lidstaten: België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en toenmalig West-Duitsland. Tussen de deelnemende lidstaten ontstond geleidelijk een gemeenschappelijke markt: de interne handelstarieven op veel producten werden verwijderd.
   
• 10. 

  Na de verwoestende Tweede Wereldoorlog was er in Europa grote behoefte aan een organisatie die zich zou richten op het bevorderen van mensenrechten en democratie. In 1949 richtten Europese landen daarom de Raad van Europa op. Dit orgaan is géén onderdeel van de Europese Unie en moet niet verward worden met de Raad van de Europese Unie of de Europese Raad. Vrijwel alle Europese landen zijn lid.
   
• 11. 

  De Verenigde Naties (VN) zijn een mondiale organisatie van overheden, samenwerkend op het gebied van internationaal recht, mondiale veiligheid, behoud van humanitaire rechten, ontwikkeling van de wereldeconomie en het onderzoek naar sociaal-maatschappelijke en culturele ontwikkelingen.
   
• 12. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 13. 

  De Wereldhandelsorganisatie staat ook bekend als de WTO, de World Trade Organisation. De WTO is erop gericht handel te stimuleren. Dat doet ze door landen te laten onderhandelen over het verlagen van invoertarieven, het afschaffen van regels die de hoeveelheid handel beperken, en het laten gelden van gelijke regels voor alle landen. De WTO kan zelf geen regels maken; er kunnen alleen besluiten worden genomen als alle landen het met elkaar eens worden. Landen kunnen klachten indienen bij de WTO als andere landen zich niet aan die regels houden.
   
• 14. 

  Sinds het begin van de Europese samenwerking in 1951 is Europa op steeds meer terreinen actief geworden op het wereldtoneel. Wat ooit begon als een samenwerkingsverband van handel en economie is inmiddels uitgegroeid tot een veel politiekere unie, die internationaal een belangrijke rol speelt op het gebied van humanitaire hulp, armoedebestrijding en diplomatie.