Lijn van troonopvolging

Het koningschap gaat over op de wettige nakomelingen van de Koning¹, waarbij het oudste kind voorrang heeft. Sinds 1983 wordt er bij de volgorde geen onderscheid meer gemaakt tussen zonen en dochters. Als koning Willem-Alexander² nu zou overlijden of terugtreden als Koning, is zijn oudste dochter, prinses Catharina-Amalia³, de eerste in lijn om hem op te volgen. De tweede is prinses Alexia en de derde prinses Ariane, dochters uit zijn huwelijk met koningin Máxima⁴. De vermoedelijke troonopvolger draagt de titel Prins van Oranje. Sedert de grondwetswijziging van 1983 is het mogelijk behalve de titel Prins van Oranje ook de titel Prinses van Oranje te dragen.

Tot 1922 zou bij het uitsterven van het koningshuis in rechte lijn de kroon overgaan op een zijtak. De zijtak bestond uit Duitse prinsen. Bij de Grondwetsherziening van 1922 werd bepaald dat alleen de afstammelingen van koningin Wilhelmina aanspraak konden maken op de Kroon.

De precieze regels van de erfopvolging zijn vastgelegd in de Grondwet⁵ (artikel 24⁶ tot en met 31⁷). In deze artikelnummers is enerzijds neergelegd dat Nederland een consitutionele monarchie kent (het erfelijke koningschap is immers in de Grondwet verankerd) en wordt anderzijds de erfopvolging geregeld.

In artikel 25⁸ wordt de kern van het stelsel van erfopvolging gevat. Daarin staat namelijk dat het koningschap overgaat op de wettige nakomelingen van de laatstoverleden Koning. Daarbij krijgt het oudste kind voorrang. Sinds 1983 maakt de Grondwet geen onderscheid meer in het geslacht van de wettige nakomelingen. Daarvoor gold dat zonen voorrang hadden boven dochters.

In het geval dat de Koning geen erfgenamen heeft, gaat de erfopvolging over op het oudste kind van zijn ouder. Dat wil zeggen dat de broer of zus van de huidige Koning de eerstvolgende opvolger is. Vervolgens worden zijn of haar kinderen aangemerkt als de eerstvolgende erfgenamen. Op deze manier komt familie tot in de derde graad van bloedverwantschap in aanmerking voor het koningschap. Dat betekent dat prins Maurits, oudste zoon van prinses Margriet, nadat Willem-Alexander koning werd, uitgesloten is van de troonopvolging.

Mocht de bijzondere situatie zich voordoen dat er helemaal geen erfopvolgers zijn, komen de Eerste⁹ en Tweede Kamer¹⁰ in Verenigde Vergadering¹¹ bijeen en kunnen zij, indien mogelijk op voordracht van de Koning, met een tweederdemeerderheid een nieuwe Koning benoemen.

Ook kunnen personen, in zeer uitzonderlijke omstandigheden, uitgesloten worden van de erfopvolging. Daarbij valt te denken aan iemand die vanwege lichamelijke of geestelijke gebreken ongeschikt is voor het koningschap of iemand wiens houding duidelijk in strijd is met het landsbelang.

De Koning moet in een dergelijk geval zelf een voorstel indienen bij de Staten-Generaal¹². Zij besluiten vervolgens in Verenigde Vergadering en kunnen het voorstel aannemen met ten minste twee derden van het aantal uitgebrachte stemmen. Tot slot kunnen kunnen wettelijke erfgenamen ook verdwijnen uit de lijn van troonopvolging.

Tot 1922 zou bij het uitsterven van het koningshuis in rechte lijn de kroon overgaan op een zijtak. De zijtak bestond uit Duitse prinsen. Bij de Grondwetsherziening van 1922 werd bepaald dat alleen de afstammelingen van koningin Wilhelmina aanspraak konden maken op de Kroon.

Als een prins of prinses die in aanmerking kan komen voor het koningschap wil trouwen, kan de regering¹⁶ voor dat huwelijk toestemming vragen aan het parlement. Gebeurt dat niet of wordt de toestemming niet verleend, en trouwen ze toch, dan gaat het recht op de kroon verloren. Dit was het geval bij het huwelijk van prins Friso (de tweede zoon van koningin Beatrix en prins Claus) met mevrouw Mabel Wisse Smit.

In het verleden heeft de regering ook voor de huwelijken van prinses Irene en prinses Christina, kinderen van koningin Juliana¹⁷, geen toestemming gevraagd.

De lijn van troonopvolging ziet er nu als volgt uit:

• - 

  prinses Amalia, oudste dochter van koning Willem-Alexander en koningin Máxima
• - 

  prinses Alexia, tweede dochter van koning Willem-Alexander en koningin Máxima
• - 

  prinses Ariane, derde dochter van koning Willem-Alexander en koningin Máxima

• - 

  prins Constantijn (broer van koning Willem-Alexander)

• - 

  gravin Eloise (dochter van prins Constantijn en prinses Laurentien)*
• - 

  graaf Claus-Casimir (zoon van prins Constantijn en prinses Laurentien)*
• - 

  gravin Leonore (dochter van prins Constantijn en prinses Laurentien)*

• - 

  prinses Margriet (zuster van voormalig koningin Beatrix¹⁸)

• * 

  geen lid van het koninlijk huis op grond van de Wet lidmaatschap koninklijk huis.

Meer over

• 1. 

  Nederland is een koninkrijk. Dat betekent dat een koning het staatshoofd is of eigenlijk: het 'onschendbare deel' van de regering. Het Statuut voor het Koninkrijk bepaalt dat de Kroon van het Koninkrijk wordt gedragen door de erfgenamen van koningin Juliana. Sinds 30 april 2013 is Willem-Alexander koning der Nederlanden.
   
• 2. 

  Koning Willem-Alexander bekleedt sinds 30 april 2013 het koningschap. Hij werd in 1967 geboren als oudste zoon van prinses Beatrix en prins Claus. Hij volgde onder meer een opleiding aan het Atlantic College in Wales en bij de Nederlandse Marine en studeerde geschiedenis in Leiden. De koning was bestuurslid van het Internationaal Olympisch Comité en was actief op het gebied van internationaal watermanagement. Sinds 2002 is hij gehuwd met de in Argentinië geboren Máxima Zorreguieta. De koning heeft drie dochters, van wie prinses Catharina-Amalia (de Prinses van Oranje) de vermoedelijke troonopvolgster is. Hij staat bekend als sportief, spontaan en open en ziet samenbinden, vertegenwoordigen en aanmoedigen als belangrijkste taken.
   
• 3. 

  Prinses Amalia, de Prinses van Oranje, is de op 7 december 2003 geboren oudste dochter van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Sinds haar vader op 30 april 2013 koning werd, is zij de eerste in de lijn van troonopvolging. Prinses Amalia heeft in Den Haag voortgezet onderwijs gevolgd en studeert sinds 2022 politics, psychology, law en economics in Amsterdam. In december 2021 werd zij van rechtswege lid van de Raad van State.
   
• 4. 

  Máxima Zorreguieta is sinds 2 februari 2002 echtgenote van Willem-Alexander en sinds 30 april 2013 koningin. Zij hebben drie dochters, van wie prinses Catharina-Amalia (de Prinses van Oranje) de vermoedelijke troonopvolgster is. Koningin Máxima is geboren in Argentinië en werkte als bankemployé in New York en Brussel. Als prinses hield zij zich onder meer bezig met vraagstukken op het gebied van inburgering en met bevordering van microfinanciering. De rol van haar vader, die staatssecretaris was tijdens het Videla-regime, leidde tot spanningen rond haar huwelijksvoltrekking. Vanaf het moment van de verloving wist zij echter door haar spontaniteit en warmte de harten van de bevolking te veroveren. Werkt onder meer in VN-verband op gebied van microfinanciering en financiële gezondheid.
   
• 5. 

  De Grondwet is het belangrijkste staatsdocument en hoogste nationale wet van Nederland. Zij bevat de regels voor onze staatsinstellingen en de grondrechten van de burgers. Daarnaast bevat de Grondwet regels over bestuur, wetgeving en rechtspraak. De Grondwet telt acht hoofdstukken. Artikel 5.2 van het Statuut van het Koninkrijk bepaalt dat de Grondwet de bepalingen daarvan in acht neemt.
   
• 6. 

  Het koningschap wordt erfelijk vervuld door de wettige opvolgers van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau.
   
• 7. 

  1. Een benoemde Koning kan krachtens erfopvolging alleen worden opgevolgd door zijn wettige nakomelingen.
   
• 8. 

  Het koningschap gaat bij overlijden van de Koning krachtens erfopvolging over op zijn wettige nakomelingen, waarbij het oudste kind voorrang heeft, met plaatsvervulling volgens dezelfde regel. Bij gebreke van eigen nakomelingen gaat het koningschap op gelijke wijze over op de wettige nakomelingen eerst van zijn ouder, dan van zijn grootouder, in de lijn van erfopvolging, voor zover de overleden Koning niet verder bestaand dan in de derde graad van bloedverwantschap.
   
• 9. 

  De Eerste Kamer is deel van de volksvertegenwoordiging en heeft met name een rol op wetgevend gebied. Over een wetsvoorstel moet, als de Tweede Kamer het heeft aangenomen, ook door de Eerste Kamer worden gestemd. De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel nog tegenhouden.
   
• 10. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 11. 

  De gezamenlijke vergadering van beide Kamers van de Staten-Generaal (de Tweede en Eerste Kamer) heet Verenigde Vergadering. De voorzitter van de Eerste Kamer leidt deze vergadering (artikel 62 Grondwet).
   
• 12. 

  Onder de Staten-Generaal verstaan we de Tweede en Eerste Kamer gezamenlijk. Formeel is er dan ook sprake van de Eerste Kamer der Staten-Generaal en van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Beide Kamers kunnen tevens in Verenigde Vergadering bijeenkomen.
   
• 13. 

  In de Wet lidmaatschap Koninklijk Huis is vastgelegd wie lid zijn van het Koninklijk Huis. Aan het hoofd van het Koninklijk Huis staat de Koning. Sinds 2013 wordt deze positie vervuld door Koning Willem-Alexander. Leden van het Koninklijk Huis zijn diegenen die volgens de grondwet de vorst kunnen opvolgen en aan hem/haar verwant zijn in de eerste of tweede graad van bloedverwantschap, alsmede het staatshoofd dat afstand van het koningschap heeft gedaan. Ook de echtgenoten van alle bovenstaande personen zijn lid van het Koninklijk Huis.
   
• 14. 

  De vicepresident van de Raad van State heeft de feitelijke leiding van dit Hoge College van Staat, het belangrijkste adviesorgaan van de regering. Hij of zij bekleedt tevens het voorzitterschap van de Afdeling Advisering van de Raad van State, die adviezen uitbrengt over onder meer wetsvoorstellen en verdragen. Verder is de vicepresident een belangrijk (persoonlijk) adviseur van het staatshoofd bij staatkundige kwesties.
   
• 15. 

  1. Het koninklijk gezag wordt uitgeoefend door een regent:
   
• 16. 

  De regering is het centrale bestuur van ons land en bestaat uit de Koning en de ministers. Omdat de Koning onschendbaar is en de ministers verantwoordelijk zijn, wordt het kabinet, (ministers en de staatssecretarissen) in de praktijk ook vaak regering genoemd, bijvoorbeeld de regering-Rutte. Staatsrechtelijk gezien is dat onjuist.
   
• 17. 

  Vorstin, die op menselijke ('gewone') manier inhoud wilde geven aan haar taak en weinig op had met 'protocol'. Stond daardoor veel dichter bij de bevolking dan haar moeder. Verklaarde bij haar inhuldiging het moederschap net zo belangrijk te vinden als haar rol als vorstin. Had goede banden met Drees en Beel. Kreeg twee maal te maken met ernstige constitutionele moeilijkheden. In 1956 door de 'kwestie-Soestdijk (vaak aangeduid als Greet Hofmansaffaire) en in 1976 door de Lockheedaffaire waarbij haar echtgenoot in opspraak kwam. Dat deed geen afbreuk aan haar populariteit. Zette zich in het bijzonder in voor het maatschappelijk werk en voor gehandicaptenzorg.
   
• 18. 

  Prinses Beatrix was tot zij op 30 april 2013 abdiceerde ten gunste van haar zoon Willem-Alexander regerend vorstin. Als zodanig trad zij op 30 april 1980 aan. Prinses Beatrix is de oudste dochter van koningin Juliana en prins Bernhard. Zij studeerde rechten in Leiden en heeft speciale belangstelling voor het gehandicaptenbeleid en voor cultuur. In 1966 huwde zij met Claus von Amsberg, die in 2002 overleed. Zij kregen drie zonen, van wie de middelste, prins Friso, in 2013 is gestorven. Door haar met grote plichtsbetrachting, waardigheid en betrokkenheid uitgeoefende koningschap verwierf zij veel aanzien en waardering. In 1996 ontving zij de Karlsprijs en in 2005 kreeg zij een eredoctoraat aan de Leidse Universiteit.
   
• 19. 

  Nederland bestaat sinds 1813 als zelfstandige eenheidsstaat. Sinds 16 maart 1815 is Nederland een koninkrijk, nadat soeverein vorst Willem zichzelf tot koning uitriep.
   
• 20. 

  In 1964 zorgde het (voorgenomen) huwelijk van prinses Irene, tweede dochter van koningin Juliana, met de Spaanse troonpretendent Carlos Hugo voor veel commotie. Zowel diens aanspraken op de Spaanse troon als het feit dat prinses Irene was overgegaan naar de Rooms-katholieke kerk stonden daarin centraal.