"Wo dein sanfter Flügel weilt" - Main contents

“De Duitse rechter zegt: doe nou gewoon je werk, daar ben je voor gekozen,” aldus Frans Timmermans over de uitspraak van de Duitse Hof over het verdrag van Lissabon.

Het Bundesverfassungsgericht heeft het Verdrag van Lissabon in overeenstemming met de Duitse grondwet verklaard. Daarmee heeft het hoogste Duitse rechtscollege een helder antwoord gegeven aan zowel de heer Gauleiter van de CSU als de partij Die Linke, die van oordeel waren dat het Verdrag een schending van de Duitse grondwet opleverde. Het Hof stelt vast dat verder bouwen aan Europa op deze basis kan, zonder aan de rechten te tornen die in de Duitse grondwet zijn verankerd.

Het Hof heeft daar wel een duidelijke kanttekening bij geplaatst. De rechten van de nationale democratie dienen wel goed te worden geborgd. En naar het oordeel van het Hof was dat niet het geval in de wet op de uitbreiding en versterking van de rechten van de Bondsdag en de Bondsraad in EU kwesties. Want in het Verdrag van Lissabon wordt de herziening van besluitvormingsprocedures vereenvoudigd en het Hof is van oordeel dat de bestaande Duitse wet daar onvoldoende rekening mee houdt.

Op zich is de positie van de nationale parlementen in het Verdrag goed geregeld: parlementen kunnen binnen zes maanden bezwaar aantekenen en aangezien het gaat om besluiten met eenparigheid van stemmen is een ‘njet’ van een parlement voldoende om de wijziging in de besluitvorming tegen te houden. Maar het Hof nam niet zozeer Europa of de Europese integratie op de korrel, want in feite geeft het juist groen licht aan verdere integratie. Nee, het Hof richtte z’n pijlen op de verhoudingen tussen regering en parlement in Duitsland. De rechters willen er zeker van zijn dat het parlement het volle pond krijgt bij ieder besluit dat leidt tot een andere manier van stemmen in Europa en dus gevolgen heeft voor de positie van de lidstaten.

Ik schrijf hierover omdat ik de moeite heb genomen de uitspraak eens goed te lezen en ik ben er zeer van onder de indruk. Op het eerste gezicht lijkt het vooral een duwtje in de rug voor het parlement, maar de goede lezer ziet al gauw dat het ook forse kritiek op met name de Bondsdag bevat. Er staat een heldere vingerwijzing, in mijn woorden: “parlement, neem uw taak serieus door ook Europa serieus te nemen”. En niet door er verheven woorden over te spreken, maar door gewoon het controlerende werk te doen op voorstellen die uit Brussel komen en die gevolgen hebben voor Duitsland.

Als Duitsland de wet heeft aangepast langs de lijnen van de uitspraak van het Hof, kan het geen ‘business as usual’ meer zijn in de Bondsdag. Men zal Europese voorstellen beter onder de loep moeten nemen. Dat betekent bijna automatisch grotere parlementaire betrokkenheid bij wat er in Brussel gebeurt. Dus meer contacten tussen parlement en Commissie, meer contacten tussen parlement en Europese Parlement, maar bovenal veel meer dialoog tussen parlement en regering. Daarmee wint de Europese democratie aan kracht.

Je zou kunnen zeggen dat het zuur is dat een rechter dit moet afdwingen. Daar lig ik niet wakker van. Het is een feit dat weinig politici investeren in een degelijke beoordeling van Brusselse voorstellen, omdat zij er eenvoudigweg niet of nauwelijks op worden afgerekend. Het is veel makkelijker en politiek profijtelijker om te toeteren over Europa, hetzij dat het allemaal niet deugt (in Nederland zeer in de mode), hetzij dat het allemaal prachtig is (bij een kleine doelgroep in de mode). Het is opvallend dat de grootste toeteraars ook meestal het minste energie stoppen in het echte werk. Zij hebben immers al een mening en het zou vervelend zijn als de feiten niet met die mening blijken te stroken. De Duitse rechter zegt: doe nou gewoon je werk, daar ben je voor gekozen. Dat is niet pro-Europees, niet anti-Europees, maar gewoon democratisch.