Des poedels kern - Main contents
'De geschiedenis herhaalt zich nooit, als wij in staat zijn er lessen uit te trekken.' Frans Timmermans' visie op de economische crisis en Europa.
Zojuist hebben we in de Kamer overleg gevoerd over de rol van de Europese Raad in de economische crisis. Dit met het oog op de ingelaste Top van 1 maart. De Kamer toont zich terecht bezorgd over de risico’s van Europese verdeeldheid. Mijn waarneming is wel dat er de regeringsleiders ook alles aan gelegen is te komen tot een eensgezinde aanpak.
De economische crisis krijgt kenmerken van wat de Amerikanen een 'perfect storm' noemen. Wij zouden misschien zeggen: werkelijk alles zit tegen. Belangrijkste zorg is wat mij betreft het feit dat er voor het eerst ook geen enkele regio ter wereld is waar het goed gaat en waarvandaan het herstel snel kan komen. Allemaal naar beneden en hopelijk straks allemaal weer naar boven. Dit betekent dat er ook op mondiaal niveau gekeken moet worden naar oplossingen en ook naar afspraken om ervoor te zorgen dat het ons niet nog eens overkomt.
De G-20 lijkt daarvoor het beste forum te worden, mits wordt geregeld dat er een goede afspiegeling is van alle delen van de wereld. Uit deze wereldregering moeten dan de richtlijnen komen die internationale organisaties die daarvoor zijn toegerust of moeten worden de kans geven concrete maatregelen te nemen. Met name de rol van een hervormd IMF zou daarbij cruciaal moeten zijn.
De uitdaging blijft hoe we omgaan met de omstandigheid dat het probleem mondiaal is en de oplossingen toch hoofdzakelijk moeten komen uit het optreden van individuele staten. Anders gezegd: wij kunnen van de nieuwe G-20 wel een wereldregering maken, maar de bevoegdheden om concrete dingen te doen blijven gewoon (terecht) bij de nationale staten. De gereedschapskist met maatregelen voor zowel de financiële als de andere markten is exclusief in handen van staten, niet van internationale organisaties. In de EU overigens aangevuld met bevoegdheden die de lidstaten op Europees niveau gepooled hebben, al dan niet in de Europese Centrale Bank. Niet één land, hoe groot ook, kan met eigen nationale maatregelen de financiële markten aan de praat krijgen, niet één land krijgt in z’n eentje de wereldhandel weer op gang.
Dit is des poedels kern, om maar eens een oude uitdrukking van stal te halen. Want het zijn de nationale politici die de concrete oplossingen moeten formuleren, het zijn diezelfde politici die daarvoor draagvlak moeten vinden in de samenleving. Het zijn dus ook deze politici die door hun bevolkingen terecht worden aangesproken. Het is in mijn ogen dan ook flauwekul Engelse arbeiders te verwijten dat zij vragen om een nationale oplossing en om bescherming van hun positie, al lopen mij ook de rillingen over de rug als ik een partij als de British National Party zie die zich van de zorgen meester maakt.
Het zal er dus om gaan nationaal daadkracht te tonen, nationaal bescherming te bieden en zowel verzachting van de gevolgen van de crisis als versterking van de basis om er straks moderner en duurzamer weer uit te komen, zonder daarbij in de val te trappen van een puur nationale koers die niet internationaal is afgestemd. Al helemaal dodelijk zou het zijn als we in een protectionistische golf terecht zouden komen. Ik zag het als pure winst toen zojuist in een overleg met de Kamer ook Harry van Bommel van de SP aangaf dat internationale afstemming hier dringend noodzakelijk is.
Doug Saunders, een vooraanstaand journalist van de Canadese krant 'Globe and Mail', wees er vorige week op dat de huidige crisis meer lijkt op die van 1873 dan die van 1930. Niet alleen was die eerste crisis veel ernstiger, zij was ook nog eens een gevolg van een massale participatie van de bevolking in speculatie en van enorme inflatie van activa, als gevolg van het maken van veel te veel schulden. Toen de huizenmarkt is ingestort, vielen banken massaal om, krompen de financiële markten zeer sterk, stortte de handel in, kwam er een grote depressie. En kwam er een definitief einde aan de positie van de toenmalige Europese grootmachten als leiders van de wereldeconomie. En begon ook, schrijf ik er maar even bij, de eerste grote xenofobe en nationalistische golf die Europa vanaf 1914 tot massagraf maakte.
De geschiedenis herhaalt zich nooit, als wij in staat zijn er lessen uit te trekken. Een belangrijke les is dat het financiële systeem en dus de banken de bloedsomloop leveren voor onze economie en dus het systeem persé overeind gehouden moeten worden. Een tweede les is dat we de wereldhandel op gang moeten houden en de onderlinge afhankelijkheid niet als probleem, maar juist als kans moeten zien. Een derde en wezenlijke les is dat er nu niet alleen banen op het spel staan, maar fundamentele waarden van onze samenleving. Volgens mij komen wij er op basis van die drie lessen samen straks weer heel goed uit.