Raad van Europa: geweten van de rechtsstaat - Main contents
Een nieuw jaar, nieuwe kansen. Dit jaar ga ik regelmatig verslag doen van GroenLinks avonturen in de senaat (op het Binnenhof ook wel aangeduid met "de overkant"). Een goede aanleiding voor een nieuwe start is, opnieuw, een uitstapje: sinds deze week ben ik lid van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa.
Eerst leek het erop dat we Leo Platvoet niet konden opvolgen, omdat we simpelweg te klein waren geworden. Gelukkig was PvdA zo galant om een zetel aan ons af te staan. Ik zit in de commissies migratie en vluchtelingen en de commissie gelijke rechten voor vrouwen en mannen. De afgelopen dagen ben ik op zoek gegaan naar de andere negen Groenen, want die zitten hier over meerdere fracties verspreid (uit Duitsland, Luxemburg, IJsland, Estland, Zwitserland, Oostenrijk en Denemarken). We zijn voor het eerst in de Raad van Europa geschiedenis bij elkaar gekomen, en hebben afgesproken dat we een soort werkgroep gaan vormen, die elke plenaire sessie bij elkaar komt. We kunnen zo ideeën uitwisselen en strategieën bespreken voor een grotere groenlinks invloed. We merkten op dat dit het enige gremium is waar groene nationale parlementariërs elkaar ontmoeten; wie weet kunnen het gebruiken voor uitwisseling over nationale politiek en over het beïnvloeden van nationale standpunten in de Raad van de Europese Unie. Nou ja, eerst maar eens beginnen.
Woensdag behandelde de Assemblee een vernietigend rapport over de wijze waarop de Europese Unie organisaties en personen op de terroristenlijst plaatst. De gevolgen van plaatsing zijn dat je vermogen bevroren wordt en je voor geen enkele voorziening of dienst in aanmerking komt. De getroffenen worden niet ingelicht (ze merken het als ze willen pinnen bijvoorbeeld), laat staan dat ze te weten komen waarom hen dit overkomt. Ze kunnen alleen naar het Hof van Justitie (bij de VN-lijst alleen naar de Veiligheidsraad zelf), die bij gebrek aan inzage in een dossier ook weinig toetsingsmogelijkheden heeft. Toch heeft het Hof in twee zaken, bij Mujahedin el Khalq (Iraanse verzetsbeweging) en Sison (leidde het verzet tegen de Filippijnse regering), het plaatsingsbesluit vernietigd wegens gebrek aan onderbouwing van de beslissing. De Raad echter liet zich daar weinig aan gelegen liggen: nog voordat ze van de lijst waren gehaald, had de Raad ze er weer opnieuw opgezet. Nu met een (zeer schamele) onderbouwing. De twee hebben weer een nieuwe zaak aangespannen, maar zo blijven ze achter de feiten aanlopen. Ondertussen ondergaan ze een "civil death", zoals de advocaat van Sison het zo treffend omschrijft: je bent er wel, maar zonder geld of huis, en zonder te mogen reizen, word je uit de samenleving gestoten. In zijn rapport veroordeelt parlementslid Marty de EU en de VN vanwege hun "rechtsstaat onwaardige praktijken" en spoort hen aan om de plaatsing op de lijst van effectieve procedurele waarborgen te voorzien. De Assemblee verraste me met een (bijna) unanieme aanname van het rapport.
Tijdens het debat wezen verschillende leden ook op hun eigen verantwoordelijkheid om hun nationale regeringen aan te spreken. De Britse parlementariërs hebben zich al actief betoond: een dertigtal is naar een nationaal beroepsorgaan gestapt, dat afgelopen december de plaatsing van de Mujahedin op de nationale lijst een "perverse" beslissing noemde, omdat de organisatie al sinds 2001 geen gewapend verzet meer had gepleegd. De Britse regering mocht niet in beroep. Met het schrappen van de organisatie van de nationale lijst is sowieso al de legitimatie voor plaatsing op de EU-lijst komen te vervallen.
De Eerste Kamer voert al een tijdje een kritische correspondentie met de regering over het hardnekkig gedrag van de EU-Raad. Omdat ze zich in vage antwoorden hullen, gaan we nu maar in gesprek met de ministers. We hebben hen gevraagd om dan in het licht van het rapport van de Raad van Europa nog eens uiteen te zetten of de EU-procedure wel rechtsgeldig is. Een mooie manier om het gezag van de Raad van Europa te versterken.
Ter voorbereiding van dit overleg met de ministers had ik laatst een gesprek met Sison, zijn advocaat en steuncomité. Als je zijn procedurele martelgang van de afgelopen tien jaar hoort, is het lastig je niet te schamen. De regering geeft op haar eigen website nota bene toe dat ze Sison op verzoek van de VS op de nationale lijst hebben gezet, en dat de Filippijnse regering daar verguld mee was. Is er een mooiere manier om je van je oppositiebeweging te ontdoen? Pas daarna startte het OM een strafrechtelijk onderzoek, waarover de strafrechter vernietigend heeft geoordeeld omdat er niets in het strafdossier zit. Omdat Sisons plaatsing op de EU-lijst voortkomt uit zijn aanwezigheid op de Nederlandse lijst, moet de regering wel strafrechtelijke stappen ondernemen. En daarom is het OM met dezelfde lege handen vrolijk opnieuw begonnen, ondanks de ongewoon scherpe uitspraken van de strafrechter.
Noem het woord terrorisme en er gaan deuren voor je open, die voor een rechtstaat normaal gesloten blijven…..
Het woord viel nog een keertje in de Assemblee. Frans Timmermans kwam op bezoek en dan mag de Assemblee enkele vragen stellen. Op mijn eerste dag mocht ik meteen mijn eigen staatssecretaris in een buitenlandse arena bestoken. Omdat Verhagen op dat moment in Palestina en Israël was, en bekend staat om zijn fluwelen handschoentjes als het gaat om Israël, vroeg ik Timmermans of Verhagen Israël hard zou aanpakken vanwege het afsluiten van de energietoevoer naar Gaza. Ook vroeg ik hem of Hamas, nu deze gewonnen had bij door ons gewenste verkiezingen, niet betrokken moest worden bij het vredesproces. Zonder enige rol voor hen in dat proces zul je geen duurzame oplossing kunnen bereiken, zo was mijn redenering. En omdat PvdA prominenten zich in een pamflet kritisch hadden uitgelaten over de Nederlandse Midden-Oosten politiek, waren mijn verwachtingen hoog gespannen. Maar Timmermans gaf geen krimp. Hij kwam met de dooddoener dat Verhagen een beroep op alle partijen zou doen, en dat de Nederlandse regering nooit met de terroristische Hamas zou praten. Het klonk lekker stoer. Waarschijnlijk zal de Nederlandse regering de laatste zijn bij wie doordringt dat zo’n ferme houding de mensen om wie het gaat alleen maar verder van huis brengt. En wanneer wordt de Israëlische regering als terroristische organisatie bestempeld vanwege zijn daden tegen de burgerbevolking, vanwege het niet willen erkennen van een Palestijnse staat? Onderhandelen doe je met partijen die nodig zijn om een conflict te beëindigen. Pas als er oplossing is bereikt, kun je gaan kijken hoe het recht kan zegevieren: van waarheidscommissie tot tribunaal. Maar elke dag dat deze hel langer duurt, moeten we ons aantrekken.