Ontlopen of uitdiscussiëren? - Main contents
Soms komen er wel eens onderwerpen langs in de politiek waarbij je je kunt afvragen: is iets nu een doel of een middel om een mooi doel te bereiken? Het onderwerp 'scheiden van wonen en zorg' is er zo een. Ik ben een groot voorstander van een goede en betaalbare AWBZ voor kwetsbare mensen, en ook keuzevrijheid in het wonen is een mooi principe. Prima doelen dus!
Maar als onderzoeken duidelijk maken dat de gevolgen van scheiden van wonen en zorg voor bepaalde groepen kwetsbare mensen nadelig uitpakken, dan moeten we heel goed nadenken. Scheiden van wonen en zorg mag geen doel op zich zijn. Ik ben blij dat staatssecretaris Bussemaker een voorzichtige aanpak voorstaat en geen rigoreuze stelselwijzigingen. Daar zitten we niet op te wachten.
Voor diverse mensen zijn er namelijk argumenten te vinden om het wonen niet te scheiden van de zorg, omdat de woonomgeving een therapeutische werking heeft. Denk aan psychiatrische patiënten, verstandelijk gehandicapten, ouderen met vergevorderde dementie. Hoewel voor diverse mensen, zoals veel ouderen, de woonfunctie inhoudelijk los staat van de zorgfunctie - en scheiding geen bezwaar is - kan het organisatorisch wenselijk zijn om niet te scheiden. Specifieke huisvesting die functioneel is in het zorgproces kan je lastig ‘los’ verhuren.
Wie betaalt bijvoorbeeld de oefen- en gymzaal voor rolstoelafhankelijke ouderen? Alleen degene die er gebruik van maken, de anderen willen alleen hun eigen woonruimte betalen. Mogelijk zijn dat te weinig mensen om die zaal inpandig te exploiteren - dus gaat die er uit - dus moeten degene die echt moeten oefenen en/of gymen naar een andere locatie, met vervoer dat veel duurder is en veel meer beslag legt op tijd en energie.
En dan zijn er nog allerlei andere knelpunten: de inzet is gericht op het verder stimuleren van kleinschalig wonen, vooral kleinschalige voorzieningen in de wijk. Mooi streven, maar bij de huidige ZZP-tarieven en de verwachte integrale tarieven zijn deze kleine wijkvoorzieningen niet exploitabel.
Daarnaast moeten we niet onderschatten dat de zorggebouwen voor het grootste deel niet goed inpasbaar zijn in het huurpuntensysteem van de volkshuisvesting. De nadruk binnen het puntensysteem ligt op individuele voorzieningen; er is weinig aandacht voor voorzieningen zoals centrale behandelruimten, extra investeringen in toegankelijkheid (eisen lift), eisen aan zorggebouwen in het kader van legionella en brandveiligheid. Voorzieningen die voor het verlenen van zorg van groot belang zijn vallen met het invoeren van scheiden van wonen en zorg in bestaand vastgoed buiten de bekostiging. De enige juiste wijze waarop scheiden wonen en zorg kan plaatsvinden is dan ook op het moment van herontwikkeling van oude zorggebouwen - veelal door vervangende nieuwbouw. Daar hoort dan wel de nodige zorginfrastructuur bij.
Bij scheiding van wonen en zorg zal vooral de woningcorporatie zorg gaan dragen voor de woonfunctie - voor het gebouw, de exploitatie en dus ook voor het ontwerp. Daar waar specifieke huisvesting gevraagd is, zal het voor de corporatie lastiger worden om een sluitende businesscase te realiseren. Zijn keuze is dan: specifieke bouw dus grootschalig of kleinschalige bouw maar dan generiek (zonder specifieke functies in het gebouw, makkelijk verhuurbaar aan andere doelgroepen / gezonde burgers). Wie heeft dan eigenlijk de regie over deze keuze: de corporatie of de zorginstelling die de zorg wil gaan leveren in dat gebouw? Het antwoord: de corporatie, want huurders krijgt hij toch wel in de situatie van schaarste. En de zorginstelling moet de zorg er maar in organiseren en de nadelen van het grootschalige of het generieke compenseren. Scheiding van wonen en zorg zet de zorg dus op achterstand. Zonder scheiding houdt de zorg meer de regie.
Bij lichte vormen van langdurige zorg past scheiding van wonen en zorg prima. Ik verwacht dat dan meer wordt gelet op de woonwensen van de potentiële bewoners. Meer diversiteit is te verwachten, overigens vooral vanwege verschillen in draagkracht van bewoners.
Door scheiden van wonen en zorg ontloop je eigenlijk het taboe op tweedeling in de zorg. Immers, tweedeling in wonen is maatschappelijk geaccepteerd. Wil je dit taboe ontlopen of uitdiscussiëren?
Wat mij betreft wordt het een discussie!
Esmé Wiegman