Italië en Straatsburg; een moeilijke verstandhouding - Main contents
Vorige week heeft de aan de Raad van Europa* verbonden Europese commissie tegen foltering en inhumane behandeling (het CPT) een kritisch rapport uitgebracht over de manier waarop Italië zijn asielproblematiek probeert op te lossen. Eind juli 2009 heeft de commissie Italië bezocht om de omstandigheden waarin bootvluchtelingen worden vastgehouden en teruggestuurd te onderzoeken. Er ligt nu een politiek zwaarwegend en kritisch rapport waaruit blijkt dat Italië bootvluchtelingen terugstuurt naar landen waar het gevaar bestaat dat ze inhumaan zullen worden behandeld of zelfs gefolterd.
De beruchte 'push-back' methode
Het CPT uit in haar rapport sterke kritiek op de 'creatieve' manier die Italië gevonden heeft om bootvluchtelingen (potentiële asielzoekers) de deur te wijzen. Italië maakt namelijk gretig gebruik van de zogenaamde 'push-back' methode, waarbij potentiële asielzoekers al buiten de territoriale wateren van Italië worden teruggestuurd. Volgens het CPT overtreedt Italië de internationale regel van "non-refoulement" (verbod op terugsturen) en in dit geval ook het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Door deze bootvluchtelingen terug te sturen naar Libië of Algerije lopen ze namelijk het risico op een inhumane behandeling of zelfs foltering. Italië laat in haar antwoord op het rapport weten dat alle bootvluchtelingen wel de mogelijkheid was geboden asiel aan te vragen, maar dat ze daar geen gebruik van wilden maken en dat het terugsturen op verzoek van Algerije en Libië gebeurde.
De zaak Hirsi v. Italië
In dit verband is er een tijdje geleden bij het Europees Mensenrechtenhof een unieke zaak aanhangig gemaakt tegen Italië. Een twintigtal Somalische en Eritrese bootvluchtelingen hebben Italië namelijk voor het Mensenrechtenhof gesleept. Deze bootvluchtelingen waren slachtoffer van deze beruchte "push-back" methode en zij claimen dat Italië het EVRM heeft geschonden door hen terug te sturen naar een land waar ze het risico lopen op foltering. De zaak Hirsi is een unicum, omdat voor het eerst wordt bekeken of deze 'push-back' methode in strijd is met het EVRM en andere internationale verplichtingen.
Naleving van mensenrechten
Maar het is natuurlijk wat anders om partij te zijn bij mensenrechtenverdragen en iets anders om de bepalingen daarin ook daadwerkelijk na te leven. De naleving door Lidstaten van uitspraken van het Europees Mensenrechtenhof wordt gecontroleerd door het Comité van Ministers. Bijna de helft van alle zaken die op de agenda van het Comité van Ministers staan, zijn Italiaanse zaken. Tot nu toe lijkt Italië lak te hebben aan uitspraken van het Europees Hof. Maar met voldoende politieke druk is er een reële kans dat Italië de uitkomst van de eerste 'push-back' zaak wel naleeft. Hopelijk komt er dan gelijk een eind aan dit 'creatief' beleid.
(* de Raad van Europa telt 47 Lidstaten en is opgericht in 1949. Naast alle EU Lidstaten zijn onder meer Rusland, Turkije, Georgië en Azerbeijan ook lid van de Raad van Europa, Wit-Rusland is het enige land in Europa dat geen lid is. De bekendste instelling van de Raad van Europa is het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, dat als enig internationaal mensenrechtenhof het directe individueel klachtenrecht kent)