Kroatië dichter bij EU-lidmaatschap - Main contents

Kroatië heeft deze week weer een forse stap gezet naar het EU-lidmaatschap. Dat is verheugend, maar toch is voorzichtigheid geboden. De Europese Unie kan het zich niet veroorloven om de fouten te herhalen die zij gemaakt heeft bij de toetreding van Bulgarije en Roemenië. Bovendien moeten we voorkomen dat Kroatië, eenmaal EU-lid, zijn positie misbruikt om buurlanden die nog geen lid zijn het leven zuur te maken.

De Nederlandse regering liet deze week haar veto tegen onderhandelingen met Kroatië op het gebied van justitie en grondrechten varen. Dat gebeurde nadat de hoofdaanklager van het Joegoslavië-tribunaal, Serge Brammertz, de ministers van de EU-landen had verteld dat Kroatië goed samenwerkt met het tribunaal. Ook op andere punten zal getoetst moeten worden of Kroatië zich aan zijn beloften houdt. Zagreb moet niet alleen zijn wetgeving aanpassen aan Europese standaarden, maar deze wetgeving vervolgens ook naleven.

Dat betekent onder meer dat de strijd tegen corruptie en georganiseerde misdaad moet worden opgevoerd en dat de persvrijheid beter beschermd moet worden. Op dit moment zijn journalisten hun leven niet zeker wanneer zij berichten over criminele organisaties. Ook zal Kroatië de rechten van minderheden dienen te waarborgen en zich in moeten spannen voor de terugkeer van vluchtelingen uit de periode van de burgeroorlogen.

Roomse solidariteit

De EU mag in geen geval de fout herhalen die zij bij de toetreding van Bulgarije en Roemenië in 2007 heeft gemaakt. Deze landen werden binnengelaten omdat hun regeringen beloofden hard door te werken aan het terugdringen van corruptie en georganiseerde misdaad. Maar de hervormingsijver verdween toen de twee landen eenmaal EU-lid waren. Daarom wordt Kroatië nu kritischer gevolgd. Een nieuw fiasco zou des te gevaarlijker zijn, omdat er toch al stemmen opgaan om de deur na Kroatië dicht te gooien voor andere Balkanlanden. Vooral onder christendemocraten heerst het gevoel dat Kroatië, als rooms-katholiek land, bij de EU hoort, maar dat de orthodoxen en moslims verderop op de Balkan hun eigen boontjes maar moeten doppen.

Dat is een gevaarlijke benadering. Je hoeft maar een blik op de kaart van de Europa te werpen om te zien dat de toekomst van Servië, Montenegro, Kosovo, Bosnië-Herzegovina, Macedonië en Albanië in de EU ligt. Zonder uitzicht op EU-lidmaatschap komt economische ontwikkeling niet van de grond en kan het etnisch geweld opnieuw opleven. Met alle gevolgen van dien voor de EU: vluchtelingenstromen, oprukkende maffiabendes en dure militaire interventies die mensenlevens eisen.

Nationalistische strijd

Te midden van alle enlargement fatigue wil ik het nog wel eens herhalen: uitbreiding is en blijft het meest effectieve instrument van de EU om verzoening, regionale samenwerking, economische ontwikkeling en democratie te bevorderen. Maar toetreding van Kroatië zal van de Kroaten niet meteen model-Europeanen maken, die over de bloedige strijd uit het recente verleden heen stappen en hun buren de hand reiken. Daarom is het zaak dat de EU zich ervan vergewist dat Kroatië, eenmaal toegetreden, zijn stemrecht binnen de EU niet misbruikt om Servië en Bosnië het vel over de oren te halen.

Het zou niet voor het eerst zijn dat nationalistische strijd wordt voortgezet na toetreding. Cyprus, EU-lid sinds 2004, zit kandidaat-lidstaat Turkije dwars. Griekenland houdt de toenadering van Macedonië tot de EU op omdat het niet accepteert dat het land zich Macedonië wil noemen. (De officiële EU-documenten spreken nog steeds van de Former Yuguslav Republic of Macedonia). Een grensconflict tussen Slovenië en Kroatië maakt dat Slovenië aan de rem hangt bij toetredingsonderhandelingen met Kroatië.

Gelukkig is er een oplossing in zicht voor dit laatste knelpunt: begin juni ging de Sloveense bevolking in een referendum akkoord met internationale arbitrage om het grensconflict te beslechten. Een bemoedigende uitslag, waarmee de Slovenen bewezen dat zij echte Europeanen zijn geworden, die ruzies met de buren niet met geweld en intimidatie, maar door overleg en rechtspraak oplossen.

Landverrader

Zijn de Kroaten ook zover? Onlangs sprak de Kroatische president Josipovic in het Bosnische parlement zijn spijt uit over de Kroatische pogingen in de jaren negentig om een deel van Bosnië gewapenderhand in te pikken. Een mooi gebaar, maar vanwege dit excuus werd hij nota bene door zijn eigen premier Kosor voor landverrader uitgemaakt… Ook de Kroatische kieswet roept de vraag op of Zagreb alle territoriale aanspraken op het buurland definitief heeft opgegeven.

Het oplossen van bilaterale geschillen mag dan geen officieel toetredingscriterium zijn, we kunnen er ook niet omheen. Van geval tot geval zullen we ons de vraag moeten stellen of toetreding de oplossing van dit soort geschillen bevordert dan wel aan de partij die het eerst ‘binnen’ is in de EU een nieuw wapen biedt om de strijd voort te zetten… Het is aan de Kroatische politici om te bewijzen dat zij genezen zijn van het agressieve nationalisme dat hun land zoveel onheil heeft gebracht.