Column: Van lelijk eendje in mooie zwaan De Limburger/Limburgs Dagblad, 6 februari 2010 - Main contents

Van lelijk eendje in mooie zwaan

Deze week was de opening van de overzichtstentoonstelling van Theo van Doesburg en De Stijl, in het Londense Tate Modern museum. Een tentoonstelling die eerder al de Lakenhal in Leiden aandeed. Er zijn prachtige kunstwerken te zien, ook van tijdgenoten zoals Mondriaan en Rietveld. Maar de kracht van de tentoonstelling schuilt in het tijdsbeeld dat zo mooi wordt opgeroepen van de eerste twee decennia van de vorige eeuw. In de Eerste Wereldoorlog had Europa collectief zelfmoord gepleegd en alle zekerheden van de negentiende eeuw vernietigd. Van Doesburg probeerde met De Stijl weer structuur te geven aan een wereld die in een puinhoop was veranderd. Men geloofde oprecht dat kunst niet alleen in staat was de samenleving te binden, maar mensen ook te verheffen. Kunst moest van en voor iedereen zijn en moest helpen de gruwelen van de oorlog te doen vergeten en een nieuwe oorlog te voorkomen. Dat laatste is niet gelukt en Europa zou twintig jaar later nog diepere krochten van de hel ontdekken, maar dat kunst grote maatschappelijke waarde heeft, is toen wel aangetoond.

Van De Stijl naar het Heerlen van nu is een minder grote stap dan het lijkt. Niet alleen omdat, voor wie het zien wil, die kunststroming haar sporen heeft achtergelaten hier en daar in de stad, met name in het werk van de grote architect Frits Peutz. Maar ook omdat het stadsbestuur van Heerlen nu al vele jaren consequent een visie op de waarde van kunst en cultuur vertaalt in beleid gericht op grote en langjarige investeringen. Heerlen heeft één van de mooiste en modernste theaters van Nederland (zij het gelegen aan het laatste Oostblokplein van Europa), heeft met Schunck een bijzonder en baanbrekend museum, heeft in de hele gemeente mooie plekken voor culturele activiteiten en kan trots zijn op de vele culturele evenementen, festivals en tentoonstellingen die de stad rijk is. Dat is allemaal niet zomaar uit de lucht komen vallen, dat is het resultaat van politieke keuzen en jarenlang stug volgehouden beleid, gebaseerd op een visie op het belang van cultuur. Daar worden successen mee geboekt en fouten bij gemaakt, soms grote fouten. Maar de successen overheersen, de stad wordt erdoor veranderd.

Heerlen krijgt niets cadeau, net zo min als ons Roda ooit iets cadeau krijgt. Ook zit het de laatste veertig jaar vaak erg tegen. Dat levert onder de mensen twee verschillende reacties op. De één zegt: “Het was niks, het is niks en het zal nooit wat worden” en koestert een groot gevoel van verongelijktheid en wrok tegen alles wat van buiten komt. De ander stroopt de mouwen op en zegt: “Koempels laten zich niet kisten en zullen jullie eens wat laten zien!” en gaat aan de slag. Heerlen heeft in meerderheid voor het laatste gekozen, waarbij de alliantie tussen het stadsbestuur en het culturele en onderwijsveld bewezen heeft bergen te kunnen verzetten. En nu is er een culturele lente. Je ziet de stad veranderen, je voelt dat de samenhorigheid toeneemt, dat Heerlenaren weer meer hebben om trots op te zijn. Zeker, er is nog een lange weg te gaan en er staan nog veel te veel Heerlenaren aan de kant, omdat zij arm zijn, weinig vooruitzichten hebben of zich gewoon hebben afgesloten van de samenleving. Maar de opening is er, naar een zelfbewuste, moderne, eigenzinnige en onderling verbonden stad.

Het stadsbestuur heeft de moed gehad jarenlang te investeren in cultuur en dat vol te houden als dingen tegen zitten, als er kritiek komt of ook Heerlen zich laat meeslepen in die absurde afrekencultuur die de politiek teistert. De crisis in onze samenleving is ook een gevolg van het verlies van geloof in de politiek. De reactie van de politiek hierop maakt de zaak vaak nog erger: men gaat steeds grotere dingen beloven die op de korte termijn niet kunnen worden waargemaakt. Dus zijn de mensen nog meer teleurgesteld. Inmiddels heeft zich van vele Nederlands een gevoel van cynisme meester gemaakt. Maar het voorbeeld van Heerlen laat zien dat je de samenleving echt beter kunt maken, met lef en doorzettingsvermogen en vooral door visie voor de lange termijn consequent in beleid te vertalen. Het lelijke eendje wordt een mooie zwaan. Glück Auf!

Origineel bericht alleen toegankelijk voor leden facebook