Gewoon: een souvenir - Main contents
Vrouwen in het Israëlische leger. Er was enige ophef over de soldaat Eden Abergil die de foto’s op facebook zette waarin ze te zien was met een paar geblinddoekte en geboeide Palestijnen als achtergrondje. Gewoon een souvenir, vindt ze zelf, ze had de tijd van haar leven in het leger, en ze snapt niet wat er verkeerd aan is en waar de ophef over is ontstaan als je gewoon wat souvenirs op facebook zet. (Lees hier.)
Gideon Levy vertelt in een lezing die hij onlangs hield in Ierland over de schrikbarende mate van ‘ontmenselijking’ waar de Israëli’s aan gewend zijn geraakt als het gaat om Palestijnen. Palestijnen uit de bezette gebieden kom je als doorsnee Israëli niet meer tegen. Dat het gewone mensen zijn ontgaat de joodse Israëli’s (de Palestijnen met staatsburgerschap uiteraard niet, want die kunnen er uit eigen ervaring over mee praten) en Levy ziet het als zijn opdracht om te schrijven over Palestijnen als mensen die piano spelen, engels spreken, en van hun kinderen houden. Tevergeefs, zegt hij. De ontmenselijking en demonisering van de Palestijnen als ‘untermenschen’ is al te ver voortgeschreden. En wanneer ze in Israël een filmpje zien van een jongetje van vijf dat meemaakt hoe zijn vader door Israëlische soldaten wordt afgevoerd, (zie hier) een joch dat hartverscheurend om zijn ‘baba’ schreeuwt, dan ziet een gemiddelde Israëli niet een gewoon menselijk drama, en een gewoon kind dat in paniek is, dan is de reactie dat die Palestijnen hun kinderen misbruiken om te gaan huilen voor de camera. (Link naar de Youtube versie van Levy’s lezing hieronder.)
Die ontmenselijking is nog makkelijker vol te houden wanneer je niet meer met Palestijnen hoeft te vechten, maar ze met een druk op je knop achter een videoschermpje ‘uit kunt schakelen’ - had ik het ook al over, hier.
Ik moet denken aan de dichter Judith Herzberg, die eens zei: ‘als je gedwongen wordt mensen te slaan, ga je die dan niet vanzelf ook haten?’ Veel mensen wel, maar sommige mensen hebben een geweten dat sterker is dan de indoctrinatie. Die verliezen hun eigen menselijkheid niet als ze gedwongen worden anderen te ontmenselijken. Hele gewone, maar ook hele bijzondere mensen.
Af en toe zijn er Israëli’s tot wie iets doordringt. Gideon Levy zelf vertelt in zijn lezing dat ook hij een gewone Israëli was, zoals dat hoort in het leger geweest en vier jaar voor Simon Peres gewerkt. Bij hem begon er pas wat te kantelen toen hij als verslaggever zelf naar Gaza en de Westoever ging. En nu maakt hij mee dat Palestijnse jongeren die geen andere joden kennen dan soldaten en kolonisten niet geloven dat hij een jood is, en hij zijn identiteitsbewijs moet laten zien. Een jood die gewoon naar ze toekomt, die niet gewapend is, en die gewoon met ze praat? Hoe vaak maken ze dat nog mee? En zo ontstaan er ook aan die kant een vijandbeeld dat zich met elke aanval en elke Palestijnse dode verdiept.
Des te verheugender is het als er af en toe een Israëli de schellen van de ogen vallen. Het zijn niet altijd dramatische gebeurtenissen die sommige mensen aan het denken zetten. Inbar Michelzon ging met veel idealisme het leger in, en zat toen jaren met haar ervaringen in haar maag. Gewone dagelijkse gebeurtenissen: ze deed dienst bij grensovergang Erez naar Gaza. Er was een Palestijnse vrouw die toestemming had om door de grenspost te gaan. Michelzon belde haar superieur om te vragen of ze de vrouw nu door mocht laten en kreeg te horen dat dat mocht nadat ze die nog een paar uur had laten wachten. Dit is wat ze leerde: de vaste regel is dat je het ‘de Arabieren’ zo moeilijk mogelijk moest maken, want ten slotte zijn die de vijand. Ze zegt: “Ik voelde me erg alleen in het leger. Ik kon met niemand praten over de dingen die ik zag, waarvan ik dacht dat ze mis waren. Ik had er niet zoveel mening over, ik voelde me alleen erg ongemakkelijk als ik zag dat de soldaten een Arabier sloegen en erbij stonden te lachen. Ik dacht dat iedereen normaal was behalve ik. Ik voelde me een buitenstaander in de groep.” Pas acht jaar later, na een flinke dip en therapie, kon ze haar ervaringen plaatsen en bedacht dat het haar plicht was om er niet langer haar mond over te houden. En kreeg contact met Breaking the Silence, (hier en hier) de groep van voormalige militairen die in Israël de discussie willen openbreken over de morele beschadiging, en de prijs die de jongeren betalen die het leger in moeten en van wie verwacht wordt dat ze als routine met Palestijnen omgaan alsof dat geen gewone mensen zijn.
Een andere vrouw, Dana Golan, herinnert zich dat ze huiszoeking moesten doen bij een Palestijnse familie in Hebron. De familie werd om twee uur ‘s nachts uit de slaap gewekt toen de soldaten hun hele huis overhoop haalden. Er werden geen wapens gevonden. Vooral de kleine kinderen waren doodsbang. “Ik vroeg me af, wat zou ik voelen als ik dat vierjarige kind was? En hoe zou ik vervolgens opgegroeid zijn? Op dat moment drong er een besef tot me door dat we bezig waren om slachtoffers te kweken, dat dat onze taak was.” Als ze zag hoe oude Palestijnse mensen werden vernederd door de soldaten, dacht ze: “dat hadden mijn ouders kunnen zijn, of mijn grootouders.” Met andere woorden: het lukte haar niet om af te leren zich in te leven in die andere mensen, ze bleef ze hardnekkig zien als mensen zoals zijzelf, in plaats van alleen maar als de vijand die bestreden diende te worden. En toen ze probeerde aangifte te doen van soldaten die ze had zien stelen kreeg ze te horen dat ze zich daar niet mee moest bemoeien.
Golan en Michelzon zijn hun gewone menselijke vermogen zich in anderen in te leven niet kwijt geraakt, maar het wordt ze immens kwalijk genomen dat ze hun mond niet houden over het verlies van hun illusie dat het Israëlische leger het ‘moreel meest hoogstaande leger ter wereld’ is. “Wat ik de mensen in Israel eigenlijk zeg: dit is wat jouw zuster of jouw dochter hebben gedaan. De mensen willen het niet horen.”
Michelzon is nu zelf een haatobject geworden, en krijgt te horen waarom ze dit haar ‘eigen mensen’ aandoet. ‘Waarom haat je je eigen land’, was de vraag. ‘Ik doe dit omdat ik van mijn land houd’, is haar antwoord.
Geen van beide vrouwen hebben er spijt van dat ze opgehouden zijn met zwijgen. “Twee jaar lang zag ik mensen lijden en ik deed niks - dat is echt angstwekkend. Uiteindelijk had ik het gevoel dat het leger ons had verraden, ze gebruikten mij. Ik herkende mezelf niet meer. Wat wij ‘de verdediging van ons land’ noemen’ maakt mensenlevens kapot. Het maakt ons kapot.”
Voor het artikel van Harriet Sherwood in de Guardian, hier.
Het interview op You Tube met Gideon Levy begint hieronder en heeft vier delen.