De geheimen van Mark Rutte - Main contents
Het roer gaat om. Vanaf vandaag heeft Mark Rutte de touwtjes in ons land in handen. De 43-jarige, goedlachse, vrijgezelle liberaal lost Jan Peter Balkenende na acht jaar af in het Torentje. Vriend en vijand zijn het erover eens dat de aimabele VVD’er zich als een vis in het water zal voelen op zijn nieuwe positie. Zonder ’first lady’, maar met een ongekende hoeveelheid energie.
Hans van Baalen: „Gelijke kansen VVD en CDA in kabinet.”
Vraag vrienden en bekenden naar Mark Rutte, en ze vertellen twee dingen. Ten eerste dat hij een politiek dier is - „hij is ermee getrouwd”, zegt zijn vriend Derk Jan Eppink - maar ook dat achter de muur van vriendelijkheid een emotioneel politicus schuilgaat, die kan ontploffen. Conclusie: „Sinds Gandhi heeft de wereld nooit meer zo’n eenvoudige leider gekend”, zegt vriend Jort Kelder.
Kersvers vicefractievoorzitter Anouchka van Miltenburg werd door Rutte onbedoeld in het zonnetje gezet, toen hij in 2006 een gooi deed naar het lijsttrekkerschap. Binnen de VVD moest ruimte zijn voor mensen met allerlei achtergronden, van parelketting, tot stropdas tot mensen met ’raar haar’ als dat van Van Miltenburg. Ze kan er nog steeds van in een deuk liggen. „Een half uur later belde hij op om zijn excuses te maken: ’Het was een beetje onhandig van me’, zei hij toen. Maar hij komt er gewoon mee weg, want hij is nou eenmaal impulsief,” zegt het Kamerlid.
Zijn vriendelijkheid en betrokkenheid zijn oprecht, zo verzekeren intimi. „Hij is een heel gewone jongen. Dat is niet gekunsteld, hij heeft absoluut geen pretenties”, stelt zijn oude vriend Kelder. „Het is een onvoorstelbaar privilege dat hij premier mag worden, maar hij relativeert het wel en noemt dat een baantje.”
Bovenwoning
Rutte woont nog steeds in zijn vertrouwde bovenwoning in het Haagse Benoordenhout. Het liefst drinkt hij iedere zaterdagochtend een kop cappuccino op een plein in de buurt.
De VVD’er wordt geroemd om zijn toegankelijkheid. „Hij kan met iedereen een praatje maken”, weet Eppink. „Of het nu de vuilnisophaler is of de Koningin.” Kapsones heeft hij niet. „Hij loopt nog altijd in dezelfde lamswollen truitjes met een gat erin, ik kan hem ook maar niet in een nieuwe jas krijgen”, zegt Kelder. „En nu wordt hij de slechtst betaalde slaaf van Nederland.” Rutte wil het liefst zijn vrijheid behouden. Hij zal erg moeten wennen aan het kordon beveiligers om hem heen. Volgens Kelder ruilt hij zijn Saab ook liever niet in voor een gepantserde dienstauto. De premier blijft ook gewoon twee uur per week lesgeven op een zwarte school in de Haagse schilderswijk. Sinds een paar jaar geeft hij met veel plezier maatschappijleer. Zijn lessen worden wel naar de donderdag verplaatst, omdat hij op vrijdagochtend straks de ministerraad moet voorzitten.
Wie denkt dat onze nieuwe premier alleen maar een goedlachse, vriendelijk glimlachende allemansvriend is, heeft het mis. Rutte weet wat hij wil en verlangt ook dat mensen zich aan hun taken houden. Fractievoorzitter Stef Blok ondersteunde zijn politieke baas de afgelopen maanden bij de harde onderhandelingen over politieke samenwerking met CDA en PVV. „Mark is een coachend leider, zacht op relatie, hard op de inhoud”, aldus Blok.
Wie zijn afspraken niet nakomt, kan beter maar even bij hem uit de buurt blijven. „Hij is in staat als een favoriete docent te opereren”, aldus voormalig VVD-woordvoerder Eric Trinthamer. „Hij houdt je scherp door je een opdracht te geven en gaat ervan uit dat je die goed uitvoert. Als je verzaakt, wil je hem even niet tegenkomen. Vooral door het gevoel dat hij uitstraalt - ’ik had met jou nog iets te regelen en hoe staat het daarmee?’ Dat stimuleert je ook om de dingen wel te doen. Rutte wil echt het beste uit mensen halen.”
Driftbuien
De woede-uitbarstingen van Rutte zijn minder bekend en blijven meestal binnenskamers. Als het niet gaat zoals hij wil, kan hij in drift ontsteken, aldus veel VVD’ers. „Hij heeft een opvliegend karakter”, zegt er één.
„Hij is een einzelgänger en dat is misschien wel zijn grootste achilleshiel. Er is eigenlijk niemand die hem corrigeert”, zegt een ander. „Hij kan op het onredelijke af ongelooflijk boos zijn, echt razend”, beaamt ervaringsdeskundige Van Miltenburg. „Maar hij kan ook sorry zeggen als hij zich realiseert dat hij te ver is gegaan. Daaraan zie je dat het een groot mens is.” Van langdurige wrok is geen sprake. Trinthamer: „Hij is niet kwaad op de persoon, maar over iets wat gedaan moet worden. Er is geen rancune.”
Als dat wel zo was, had hij waarschijnlijk niet meer bij de VVD gezeten. De jonge belofte kreeg flink wat te verduren toen er in 2006 een leiderschapsstrijd tussen hem en Rita Verdonk ontbrandde. VVD-prominent Wiegel vond die openlijke strijd om het fractievoorzitterschap ’onzinnig en voor de VVD levensgevaarlijk’. „Maar hij heeft zich zeer goed herpakt.”
IJzeren Rita
Tot aan dat moment verloopt de carrière van Rutte glansrijk. Op 35-jarige leeftijd wordt de oud-JOVD-voorzitter door Gerrit Zalm van Unilever naar de landelijke politiek gehaald. Als staatssecretaris van Sociale Zaken slaagt hij glansrijk, onder meer door de nieuwe bijstandswet door de Kamer te loodsen. Na twee succesvolle jaren volgt hij de falende Annette Nijs op als staatssecretaris van Onderwijs en ook dat doet hij uitstekend.
Pas nadat hij bij de VVD op het schild wordt gehesen dienen de eerste politieke tegenslagen zich aan. Rita Verdonk weigert zich bij zijn overwinning neer te leggen en onderneemt meerdere couppogingen. Uiteindelijk ruimt ’IJzeren Rita’ het veld, maar de VVD klimt maar moeizaam uit het dal. „Iedereen had hem al opgegeven in die Verdonk-periode, dat vreet wel aan je”, aldus Kelder.
Volgens Hans Wiegel zal het premierschap ’een jongensdroom voor hem zijn’. „Na het gedoe in de VVD was het voor hem toch langs de rand lopen”, aldus Wiegel. „Ik vind dat hij zich de afgelopen jaren enorm ontwikkeld heeft. Hij heeft van de VVD toch een partij gemaakt die, weliswaar met 31 zetels, de grootste is geworden.”
Zijn optreden is zelfverzekerder geworden. Jeugdvriend Kelder ziet dit jaar pas de echte Mark Rutte. „Ik heb vaak gedacht: doe eens wat relaxter op tv”, aldus Kelder. „Zijn houding is beter geworden, ik neem aan dat dit is wat succes met mensen doet, waarom artiesten die applaus krijgen beter gaan spelen.”
Het premierschap is voor Rutte nooit een doel op zich geweest, zegt Europees fractievoorzitter Hans van Baalen. „Hij wilde de VVD de grootste partij van Nederland maken, zodat hij er echt voor kon zorgen dat mensen zo veel mogelijk op eigen benen staan. De overheid moet geen plaatsvervangende moederkloek zijn, daar gelooft hij heel sterk in”, zegt Van Baalen vanuit Brussel. Vertrekkend minister Maria van der Hoeven (Economische Zaken), onder wie Rutte ooit als staatssecretaris op het ministerie van Onderwijs diende, herkent die lezing. „Hij hecht heel veel waarde aan het individu, en heeft weinig op met het collectief”, herinnert ze zich.
Regie
Vrijwel iedereen verwacht een andere premier te krijgen dan Jan Peter Balkenende was, die vaak gebrek aan regie verweten werd. „Mark beoordeelt voorstellen redelijk ’sec’. Ik verwacht dat hij in de ministerraad bewindspersoon van VVD én CDA huize gelijke kansen zal geven”, zegt Van Baalen. „Hij hoeft ook niet de credits te hebben, het gaat hem om de positie van de ministerraad als geheel.”
Van der Hoeven verwacht dat de VVD-leider voor een goede sfeer kan zorgen binnen en buiten het kabinet. „Ik denk dat hij als premier ook goede contacten met zowel de PVV als met de oppositie kan onderhouden. En wat betreft het kabinet: ik hoop dat hij net als in Balkenende II weer met de collega-bewindspersonen voor de ministerraad een uurtje gaat sporten. Dat zorgt ervoor dat de sfeer goed blijft.”
Het gaat Rutte niet om zijn ego, maar om in Nederland echt een einde te maken aan bureaucratische rompslomp, onveiligheid op straat en geldverspilling door de overheid. „Mark ergert zich echt aan dingen die in Nederland verkeerd georganiseerd zijn”, zegt van Miltenburg. „Ook tijdens fractievergaderingen over lastige beslissingen liet hij dat merken. Hij liet discussies over moeilijke dingen de vrije loop, maar sloeg ook soms letterlijk met zijn vuist op tafel en zei dat iets zus of zo moest gebeuren.”
Privéleven
Over het privéleven van Rutte is weinig bekend. De vrijgezelle status van de nieuwe premier vormt al jaren stof tot speculatie. „Ik denk dat hij gewoon seksloos is, dat kan best. Ik heb hem nog nooit naar een vrouw zien kijken, maar ook niet naar een man. En dat maakt ook eigenlijk helemaal niet uit”, stelt een VVD’er.
Het enigszins studentikoze imago wat hem jarenlang in de weg zat, lijkt hem niet langer te achtervolgen. Een campagnefilmpje van de PvdA waarin zogenaamd Ruttes moeder werd opgevoerd die zijn kleren waste, kreeg die partij als een boemerang terug. Ook een programma waarin BNN op zoek ging naar een partner voor Mark Rutte was eerder gênant voor de omroep dan voor de aanstaande premier.
In zekere zin is Rutte nog steeds ongrijpbaar. Hij duikt niet op in societyrubrieken met leuke dames aan zijn zijde en ook op Prinsjesdag wordt hij niet vergezeld. Ooit onthulde hij op sterke carrièrevrouwen als Sophie Hilbrand, Sacha de Boer of Daphne Deckers te vallen, maar gespot met een (bekende) brunette of blondine is hij nooit. „Hij heeft een manier van leven die helemaal niet past in het normale burgerlijk patroon”, zegt Kelder. „Hij heeft geen gezin, geen laptop thuis en gaat in zijn Saab naar de Koningin. Hij is in zekere zin een einzelgänger, maar eet echt nooit thuis, net als ik.”
Met zijn privéleven heeft niemand wat te maken, vindt Rutte. „Hij leeft voor de politiek, dat is zijn drijfveer”, zegt Eppink. „Wanneer wij met elkaar praten gaat het altijd over politiek en politieke ontwikkelingen, nooit over de kerk of over vrouwen.” Volgens sommige VVD’ers zou hun voorganger er goed aan doen wel iets meer prijs te geven. „Ik denk wel dat hij de komende jaren nog een persoonlijkheid moet ontwikkelen”, stelt een van hen. „Van Agt had zijn racefiets, Dijkstal had een saxofoon, Zalm hield van flipperkasten. Maar wie is Mark Rutte? Dat is en blijft nog de grote vraag.”
Wellicht dat Rutte de komende jaren niet alleen het land, maar ook iemands hart verovert. Kelder ziet dat wel zitten. „Het zou geestig zijn als hij verliefd wordt tijdens zijn premierschap en we hem twee dagen niet kunnen vinden. Maar daar is hij, denk ik, te geconcentreerd voor.”