Koendoez: het debat - Main contents

Vandaag is het grote debat over een nieuwe missie naar Afghanistan. Hieronder de bijdrage die ik zojuist uitsprak. Ik ben benieuwd naar jullie reacties.

Al in de aanloop naar dit debat heeft de SP duidelijk gemaakt geen steun te willen geven aan een nieuwe missie in Afghanistan. Dat deden we in 2009 in een motie samen met de VVD waarin we stelden dat er geen nieuwe grote Nederlandse missie in Afghanistan zou moeten zijn na 2010. Dat deden we bij de indiening van de motie van GroenLinks en D66 waarin een onderzoek werd gevraagd naar een politietrainingsmissie en dat deden we na binnenkomst van het huidige voorstel. De SP gelooft niet dat Afghanistan met geweld de vooruitgang in kan worden gestuwd. Tegenover de indrukwekkende cijfers over de toename in schoolgaande kinderen, de afnemende kindersterfte en de groei in de economie staan de toegenomen onveiligheid, de corruptie tot aan de top en uitbreiding van de oorlog naar Pakistan. ‘Niemand gelooft nog in de oorlog in Afghanistan’ heeft voorzitter Van Rompuy van de Europese Raad gezegd. ‘We zitten daar alleen uit loyaliteit met de Amerikanen’ voegde hij eraan toe en hij had gelijk. De NAVO-strategie voor Afghanistan is mislukt. Na tien jaar oorlog en een groot verlies aan mensenlevens moet er een andere strategie komen.

De voorgestelde Nederlandse missie is maar een heel klein deel van wat de internationale gemeenschap doet in Kunduz. De Amerikanen zitten er met een gevechtsmissie Enduring Freedom. Nederland wil daar niets mee te maken hebben en de regering noemt dat zelfs een ‘Amerikaanse nationale aangelegenheid’. Wat de Amerikanen in Kunduz doen in dit verband wordt niet eens met Nederland gedeeld. In Kunduz voeren de Amerikanen oorlog terwijl Nederland er hoopt politieagenten te kunnen trainen. De SP verbaast zich er niet over dat de opstandelingen veel slachtoffers maken onder de politie. Zij zijn het meest kwetsbaar en worden gezien als een verlengstuk van de buitenlandse troepen. Meer dan 1000 agenten werden vorig jaar in Afghanistan vermoord, de laatste maanden zo’n 80 in Kunduz. Deelt het kabinet mijn opvatting dat de Amerikaanse oorlogsactiviteiten agenten tot schietschijf maken?

Deze missie wordt voorgesteld als een antwoord op het voorstel van GroenLinks en D66. Dat voorstel werd gedaan op 21 april vorig jaar. Twee maanden eerder al blijkt een hoge Nederlandse ambtenaar met de Amerikaanse ambassade te hebben gesproken over een missie van vrijwel precies dezelfde aard; inclusief militaire en politietrainers, gevechtsvliegtuigen en stafofficieren. Hoe kan het kabinet dan staande houden dat ze wil voldoen aan de wens van GroenLinks en D66? Dit is op de eerste plaats een antwoord aan de Amerikaanse wens tot blijvende militaire betrokkenheid. Voormalig premier Balkenende regeert zo over zijn eigen politieke graf heen en hij lijkt de huidige premier Rutte er nu in te trekken. Deze achtergrond kennen we uit de Wikileaksdocumenten. Ik deel de verontwaardiging van Amnesty International over de onmenselijke behandeling die de Amerikaanse verdachte militair Bradley Manning ten deel valt als straf voor zijn onthulling. Dat is een vorm van marteling waar ook de Nederlandse regering afschuw over zou moeten uitspreken. Bent u daartoe bereid?

Wat is nu precies de aard van deze missie? Naar de mening van de SP gaat het hier om een training van politierecruten die door de Afghanen worden ingezet voor paramilitaire taken. Deze agenten gaan na de basisopleiding patrouille lopen, roadblocks bemannen en verdachte personen aanhouden. Dat bleek ook uit de hoorzitting waar onomwonden werd gezegd dat deze agenten als het erop aankomt schouder aan schouder met militairen zullen meevechten tegen de opstandelingen. Dat het kabinet spreekt over een politietrainingsmissie is dus voor binnenlands gebruik. Eerder sprak u ook over een opbouwmissie terwijl dat in de praktijk een vechtmissie werd. Als u zuiver een politietrainingsmissie zou willen, waarom hebt u dan niet aangedrongen op uitvoering van de oorspronkelijke wens van de Afghaanse minister van Binnenlandse Zaken Atmar, die gevraagd heeft om jaarlijks 3000 politiemensen op te leiden in Jordanië, Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten? In vijf jaar tijd zouden daar 15000 agenten een opleiding kunnen krijgen die meer voorstelt dan de 6 weken training in Kunduz. Ervaren Afghaanse agenten zouden ze dan in de praktijk kunnen begeleiden. De training in Turkije gaat overigens wél door, zij het zeer beperkt. Slechts 500 man zal daar worden opgeleid. Dit voorbeeld toont echter vooral aan dat het wél een optie is. Een optie die ook wordt ondersteund door onderzoek van Henk Sollie die onderzoek deed op dit gebied. Zijn conclusie: trainers uit buurlanden met dezelfde culturele achtergrond zijn vele malen effectiever.

De training van Afghaanse politie heeft als doel het gezag in Afghanistan te versterken. Maar is dat gezag wel in goede handen? De provinciale politiecommandant Abdul Rahman staat onder verdenking van mensenrechtenschendingen, betrokkenheid bij afpersing, wapen- en drugshandel en hij wordt zelfs in verband gebracht met een aanval op de luchthaven Baghram. De meerdere huizen die hij bezit en zijn vierdeurs Lexus met zwart getinte ramen heeft hij van zijn politiesalaris in ieder geval niet kunnen betalen. Deze man krijgt wel het commando over de politiemensen die Nederland daar wil gaan opleiden. De Duitse generaal Fritz zei dat de achtergronden bekend waren maar dat de politiechef mag blijven zitten omdat hij effectief is. Dat is eenzelfde vorm van samenwerking die we in delen van Italië zien met de maffia. Bijzonder effectief want daar ligt de feitelijke macht: in de verkeerde handen. Waarom wil Nederland daar aan meewerken?

Mensenrechten

In Kunduz staan de mensenrechten ernstig onder druk. Dat is mede het gevolg van het optreden van tientallen niet zelden door de Amerikanen getrainde en gewapende milities. Zij zetten kindsoldaten in en hanteren hun eigen vorm van rechtspraak. Vindt het kabinet het aanvaardbaar dat met deze groepen wordt samengewerkt? Ook daarmee worden de verkeerde krachten in Afghanistan versterkt.

Mensenrechten worden ook ernstig geschonden in de gevangenissen. De Nederlandse militairen houden zelf geen mensen aan maar laten de Afghanen dat doen. Alsof dat onze handen in onschuld wast. We weten niet wat er met die mensen gebeurt. Hoe wilt u voorkomen dat ze verdwijnen in de Afghaanse Guantanamo Bay gevangenis die daar in Bagram staat?

Dan over de veiligheidssituatie. In de brief van het kabinet worden welgeteld twee alinea’s besteed aan de veiligheidssituatie in de provincie Kunduz. Daarmee wordt op geen enkele wijze recht gedaan aan de feitelijke omstandigheden. In Kunduz is het veel gevaarlijker dan u suggereert. Inzet van agenten en Nederlandse militairen buiten de stad Kunduz lijkt volstrekt onverantwoord. Opstandelingen en onbetrouwbare militieleiders hebben het in grote delen voor het zeggen. Met vuurwapens en granaatwerpers maken zij het de politie en het leger bijzonder lastig. Zelfs laagvliegende helicopters en vliegtuigen lopen risico. Hoe kan het kabinet op grond van de kennis die er is, zeggen dat de veiligheid voldoende is?

Vooral de politie is het mikpunt van de opstandelingen. In 2010 zijn er volgens de VN 1000 agenten vermoord in Afghanistan. Zij staan in de frontlinie en zijn het meest zichtbaar. Ook in Kunduz zijn er de afgelopen maanden tientallen agenten gedood. Dat zal ook één van de redenen zijn waarom eenderde deel van de agenten na de opleiding deserteren. Het uniform wordt verkocht en het wapen gaat mee naar huis. Sommigen lopen over naar de Taliban waardoor de wapens die ze van ons krijgen, uiteindelijk tegen onze eigen mensen kunnen worden ingezet. Ziet het kabinet dat risico?

Ook de vakbonden maken zich zorgen over de veiligheid van hun leden. Terecht. Waarom worden militairen in tenten gehuisvest, zo vraag de VBM, terwijl er aanvallen op het kamp worden uitgevoerd. Waarom stuurt u geen pantsercontainers mee zoals na dezelfde discussie ook gebeurde in Uruzgan. De ACOM vraagt waarom Nederland niet zelf voorziet in luchtbescherming van de troepen. ACOM-voorzitter Kleian vroeg zich hardop af of de ervaringen van Srebrenica vergeten zijn. Ook toen waren we afhankelijk van luchtsteun van een ander land en hoe dat is afgelopen weten we. Wat zegt u tegen deze bonden? En wat zegt u tegen de militairen die de financiële nood bij de krijgsmacht vertaald zien in een broodrantsoen tijdens oefeningen van twaalf sneedjes per dag? Ik mag er toch vanuit gaan dat u de militairen niet met een halfgevulde broodtrommel de Afghaanse oorlog instuurt?

Deze maand maakte de minister van defensie bekend dat er ook Nederlandse militairen beschikbaar worden gesteld voor de AWACS-vluchten boven Afghanistan. Die AWACS zullen informatie vergaren voor de landen die deelnemen aan ISAF. Daartoe behoren ook de Amerikanen die in Koendoez oorlog voeren. Erkent de regering dat we op deze wijze indirect mogelijk toch weer betrokken raken bij activiteiten in het kader van de oorlog die misleidend Enduring Freedom wordt genoemd?

De kosten van deze oorlog zijn in geld uitgedrukt ondenkbaar hoog. Nederland trekt 468 miljoen uit voor deze politiemissie van drie jaar. De Amerikanen geven inmiddels 120 miljard dollar per jaar uit aan deze oorlog. Niemand heeft zicht op de totale militaire uitgaven aan deze oorlog maar wat zou dit land geholpen zijn als ook maar de helft of zelfs een kwart van dat geld zou worden besteed aan onderwijs, zorg en goed bestuur. De Nederlandse uitgaven zullen overigens vermoedelijk hoger zijn dan het genoemde bedrag. Vrijwel elke eerdere missie was duurder omdat veel kosten onzichtbaar zijn gemaakt of nog onbekend zoals de kosten voor nazorg. Hoe wilt u voorkomen dat dit hier ook gaat gebeuren?

Tijdens de hoorzitting werd door verschillende sprekers aangedrongen op onderhandelingen tussen de strijdende groepen en de Afghaanse regering. De Supreme Council for Peace met daarin krijgsheren en oud-Talibanstrijders moet daartoe een kans krijgen. Dat is heel iets anders dan het verzoeningsprogramma dat er nu is waarbij lagere Taliban worden overgehaald zich aan te sluiten bij regeringsgezinde groepen. Het werk van de Supreme Council for Peace sluit ook aan bij het pleidooi van Ahmed Rashid en anderen die een belangrijke rol suggereren voor de VN en haar speciale gezant in Kabul om die onderhandelinge te begeleiden en een dialoog te bewerkstelligen tussen de buurlanden van Afghanistan om zo onderlinge tegenstellingen en inmenging te verminderen. In feite komt dat neer op een 2D-benadering in plaats van 3D. Diplomacy and Development. Geen Defence want dat komt neer op oorlog en blijkt ineffectief. Ik roep de regering op in het overleg met de Amerikanen steun uit te spreken voor dit alternatief. Bent u daartoe bereid?

Afsluitend nog dit. Niet deelnemen aan de militaire missie in Afghanistan zou Nederland gezichtsverlies opleveren. De weigering om langer in Uruzgan te blijven zou ons de zetel in de G20 hebben gekost. De SP wil geen enkele militair naar oorlogsgebied sturen als de reden is dat we daar een sterkere positie aan overhouden in de G20, de WTO of welke organisatie dan ook. Wij zetten geen mensenlevens in om onze internationale concurrentiepositie te bevorderen. Ik vraag de premier of hij dit standpunt onverkort deelt en bereid is dat vandaag ook expliciet uit te spreken.