Juichen voor Europa - Main contents
Het CDA wordt weer pro-Europees en de VVD wil ‘Europa op de agenda’. De Haagse euroscepsis lijkt op haar retour. ‘Met alleen nee zeggen bereik je niets’
Allemaal liberaal, maar verdeeld over Europa. Van links af: Hans van Baalen, Guy Verhofstadt en Mark Rutte
Carla Joosten in Brussel en Den Haag
Europa is bezig aan een opmerkelijke comeback in de regeringscoalitie. Vooral in het CDA is de euroscepsis op haar retour, maar ook van de VVD moet Europa weer op de agenda. CDA-vice premier Maxime Verhagen roept het van de daken: het CDA is een pro-Europese partij en de kosten van Europa zijn minder dan de welvaart die het oplevert. Andere partijen zijn hem ‘te nationalistisch en te protectionistisch, te eurosceptisch, te weinig solidair’, betoogde hij op het jongste CDA-congres.
De laatste jaren klonk in Brussel voortdurend het Oranje boven uit Hollandse kelen. Nu geldt weer dat het Nederlandse belang op termijn meer gediend is bij Europese samenwerking en dat Nederland niets bereikt met alleen kritiek op de Europese Unie (EU). Aan de onderhandelingstafels van de Unie moet Nederland scoren. Reden om in Brussel niet alleen op de rem te trappen en in eigen land niet meer zo op ‘Brussel’ te schelden. De voordelen van Europa moeten veel beter over het voetlicht komen, zeggen ook werkgevers.
‘In Brussel is iedereen overtuigd van nut en noodzaak van Europa. In Nederland niet. Dat moet veranderen,’ zei Wim van de Camp, CDA-leider in het Europees Parlement, onlangs op de jaarlijkse Europaconferentie van het CDA. De uitnodiging voor die bijeenkomst over de centen van Europa gaf al te denken: ‘Gaat Nederland zich bij de begrotingsonderhandelingen in Brussel opstellen als de verwende consument die overal korting wil, of als de medestichter van de EU die zijn nek durft uit te steken?’
Dat is nogal een draai van de kleinste regeringspartij en van Van de Camp. Voor de verkiezingen van het Europees Parlement in 2009 toonde het CDA zich bijna net zo anti- Europees als de PVV. Lijsttrekker Van de Camp pleitte voor halvering van de Europese begroting.
Ook de VVD wilde niet achterblijven. Turkije mocht, zei VVD-lijsttrekker Hans van Baalen, de komende vijftien jaar geen lid van de Unie worden en met obesitas moest Brussel zich niet bemoeien.
De kiezers trapten er niet in. Uiteindelijk gingen de pro-Europese partijen GroenLinks en D66 en de echt anti-Europese PVV er met de winst vandoor. CDA en VVD leverden in. In het Europees Parlement kwam een ‘Oranjeberaad’ van de 25 Nederlandse europarlementariërs om op te komen voor het Nederlands belang. Ideetje van Wim van de Camp.
Intussen zetelt in Den Haag een coalitie van CDA en VVD met steun van de PVV. Over Europa hebben alleen CDA en VVD afspraken gemaakt, met gedoogpartij PVV hoeven ze geen rekening te houden. PVV-leider Geert Wilders heeft gezegd dat de partijen met Europa kunnen doen wat ze willen; al wil hij wel op de hoogte worden gesteld als het kabinet Europese acties onderneemt. Afspraken die in de praktijk goed functioneren.
De afgelopen maanden stonden in het teken van de eurocrisis. In Nederland draaide alles om de vraag of er soevereiniteit werd afgestaan aan Brussel door maatregelen die de euro moeten redden. De Tweede Kamer verbood de regering mee te werken aan een Politieke Unie, maar intussen ging het kabinet in Brussel akkoord met strengere begrotingsregels in de eurolanden en meer discipline en Europese coördinatie van het economisch beleid. Keer op keer verzekerde VVD-premier Mark Rutte de Kamer dat dit laatste geen soevereiniteitsoverdracht was.
In CDA-kring viel het hameren op de soevereiniteit niet overal goed. Bijvoorbeeld bij oud-minister van Financiën Onno Ruding. ‘Bij het aanvaarden van het Verdrag van Maastricht, de euro en de strenge begrotingsregels is allang soevereiniteit opgegeven op terreinen als het monetair en wisselkoersbeleid, handelsbeleid, mededingingsbeleid en belastingbeleid, zoals de btw. Om de euro toekomstbestendig te maken, is nog meer overdracht van soevereiniteit noodzakelijk, namelijk op economisch gebied,’ zegt Ruding. Hij volgt de Europese politiek als voorzitter van de Brusselse denktank CEPS (Centre for European Policy Studies) op de voet.
Opportunistisch
Ruding heeft kritiek op Rutte. ‘Ik heb moeite met de gemakkelijke en opportunistische uitlatingen van minister-president Rutte, die het Nederlandse parlement verzekert dat zulke overdrachten van nationale autonomie niet zullen gebeuren. Ze zijn er al en ik zie niet hoe we een solide en geloofwaardige euro kunnen behouden zonder een grotere mate van gecoördineerd beleid in het eurogebied. Dat is ook in ons Nederlandse belang.’ Rutte vult dat belang in door in Europa te hameren op zuinigheid. Dat doet hij met gelijkgestemde collega’s als de Britse premier David Cameron. Wij moeten zelf bezuinigen, dus moet Europa dat ook, is de boodschap. Met redelijk succes werd zo de stijging van de EU-begroting voor 2011 in toom gehouden. Onderhandelingen - over de begroting voor 2012 en de EU-meerjarenbegroting voor 2014-2020 - staan alweer voor de deur.
In een brief aan de Tweede Kamer openbaarde het kabinet eind maart zijn strategie voor de te verwachten taaie onderhandelingen tussen de 27 lidstaten en Europese instellingen. In dat ‘armpje drukken’, zoals europarlementariër Hans van Baalen het noemt, gaat Nederland vechten voor een lagere afdracht aan de EU.
Ook zal het kabinet suggesties doen om te bezuinigen. Zodoende kan de Europese begroting de komende jaren onder de inflatie blijven, meent het kabinet. Dat komt neer op een daling van de uitgaven. Subsidies, bedoeld om de welvaartsverschillen in de Unie op te heffen, zouden alleen nog naar regio’s in arme lidstaten moeten gaan.
Maar de strenge intenties van het CDA/VVD-kabinet stuiten op onverwachte weerstand: het CDA in het Europees Parlement. Dit vijfkoppige gezelschap vindt dat het kabinet te veel de boekhouder uithangt. En Europese subsidies moeten wel degelijk ook voor rijke landen beschikbaar blijven. ‘Wij hopen dat Nederland zich in deze discussie meer dan in het verleden zal opstellen als koopman en niet als boekhouder. En een beetje als dominee mag ook best,’ zegt CDA-europarlementariër Esther de Lange.
Ze voegt eraan toe: ‘De boekhouder zal altijd mopperen op de Europese begroting. Immers, Nederland draagt meer bij dan het terugkrijgt. Het vergt moed om te zeggen dat dit niet zal veranderen. Als een van de rijkste landen in Europa steunen we de landen die het minder hebben. Die solidariteit is een van de grondbeginselen van de Europese Unie. Maar de koopman weet drommels goed dat wij meer geld verdienen aan Griekenland, Spanje en Hongarije dan aan China, India of Brazilië.’ Kortom: een pro-Europees juichverhaal, in lijn met de politiek van de Europese Volkspartij (EVP), de fractie waarvan het CDA in Europa deel uitmaakt.
Ook in de VVD is een kentering gaande. De partij wil Europa weer op de agenda krijgen in Nederland. Vorige maand was de VVD-fractie te gast in Brussel. In het Europees Parlement zit de VVD in een fractie die zo mogelijk nog pro-Europeser is dan de EVP. Boegbeeld van die lijn is de Belgische oud-premier Guy Verhofstadt. De leider van de liberalen in het Europees Parlement sprak zaterdag op een VVD-conferentie over Europa in de Eerste Kamer, waar ook te gast waren Herman Van Rompuy, voorzitter van de Europese Raad van Regeringsleiders, en de Duitse minister voor Europese Zaken, Werner Hoyer. Ze bogen zich over economische coördinatie, Europese integratie en soevereiniteit. Precies de recente thema’s in de Tweede Kamer.
‘We willen meer van dit soort congressen organiseren en we willen met Verhofstadt in discussie. We willen de liberale Europese fractie achter de VVD-standpunten krijgen,’ zegt Hans van Baalen, leider van de driekoppige Europese VVD-delegatie. Dat wordt nog een hele klus: de VVD heeft een nuchtere kijk op de Unie, terwijl Verhofstadt droomt van de Verenigde Staten van Europa.
De VVD volgt ook niet het CDA met zijn kritiek op de boekhoudersmentaliteit van het kabinet. Volgens Van Baalen valt er nog veel te bezuinigen in de Unie en hij wil dat in Brussel ook eens wordt nagedacht over afstoten van taken en subsidies in plaats van altijd maar ‘meer Europa’. Van Baalen zegt wel dat ‘met alleen nee zeggen je in Europa niet eens aan de onderhandelingstafel hoeft plaats te nemen. Dat is het verschil van de VVD met de PVV. Die zegt tegen alles nee.’
Het verschil is duidelijk: het CDA is na een kortstondige flirt met de eurosceptische burger weer de onvoorwaardelijk pro-Europese partij van weleer. De VVD gaat Europa weer bespreekbaar maken, maar voelt niets voor een onvoorwaardelijke liefde.