Verrassend Albanië - Main contents
Albanees berglandschap
Albanië heeft een verrassende schoonheid. Het land (3 milj inwoners) bestaat voor het grootste gedeelte uit bergen en is verschillende malen bezet. Tussen 1914 en 1920 door verschillende mogendheden en ten tijde van de Tweede Wereldoorlog door achtereenvolgens de Italianen en de Duitsers. In 1946 riepen de Partizanen de Volksrepubliek Albanië uit die de volgende vier decennia met ijzeren hand werd geregeerd door Enver Hoxha. Hij bracht het land in volledig isolement en maakte het autarkisch. Na de val van het communistische regiem kregen de inwoners in 1992 voor het eerst vrije verkiezingen.
In 2005 trad de huidige regering aan onder leiding van de democraat Salish Berisha. Op zijn agenda stond de toetreding tot de NAVO en de EU. Toetreding tot de NAVO is inmiddels gelukt maar toetreding tot de EU ligt nog niet in het verschiet. Wel is er een Stabilisatie en Associatie Overeenkomst met Albanië wat de handel met de EU bevordert en geldt als een belangrijke stap op weg naar het lidmaatschap.
Albanië heeft grote problemen op het gebied van corruptie, de georganiseerde misdaad en het heersende politieke klimaat is ernstig gepolariseerd. Er zijn twee grote partijen: de Democratische Partij van president Salish Berisha en de Socialistische Partij van Edi Rama. De Europese Unie heeft in voortgangsrapportages gezegd dat Albanië meer inspanningen moet verrichten om te komen tot hervormingen in de justitiële sector en bij het opzetten van een nieuw kiessysteem. Daar is nog niet veel van terecht gekomen, zo bleek ons al spoedig.
Grondreinigingsproject in Porto Romano
De eerste plaats die we bezoeken na binnenkomst in Albanië is Porto Romano. Voorheen was dat één van de grootste chemische fabrieken en leerlooierijen in het land en er is een grondig vervuilde grond achtergelaten. Het opruimen en afdekken van die grond kost miljoenen en naast de Albanese overheid nemen de Wereldbank en de Nederlandse ambassade een deel van de kosten voor hun rekening.
Basisschool Porto Romano
We bezoeken ook een basisschool in Porto Romano en spreken met schoolleiding en ouders over de gevolgen van de vervuiling. Die zijn ernstig. Huidaandoeningen en kanker komen er veel voor maar ik krijg geen antwoord op mijn vraag of dit veel meer voorkomt dan elders. Dat komt omdat er geen cijfers zijn over het voorkomen van kanker in het verleden. De mensen die in dit gebied wonen zijn meestal afkomstig uit de bergen. Ze zijn de armoede daar ontvlucht. De school krijgt Nederlandse steun en kon daardoor een nieuw verfje krijgen en de kinderen mochten op schoolreis. Bij die steun zijn wel vraagtekens te plaatsen. We rijden op een spiksplinter nieuwe snelweg door Albanië die de overheid ‘de weg der natie’heeft gedoopt. De totale kosten van de snelweg vanaf Durres tot Pristina in Kosovo zijn ongeveer twee miljard euro. Kennelijk hecht de overheid daar meer belang aan dan aan een fatsoenlijke school of een goede oplossing van een milieuprobleem. Moeten wij dan opdraaien voor de kosten daarvan?
Beeld van Nederlandse kolonel Thomson
We doen daarna de kustplaats Durres aan waar een beeld staat van kolonel Thomson, de Nederlandse militaire attaché te Zuid-Afrika, die door Minister van Oorlog Colijn in 1912 naar Albanië werd uitgezonden om daar een nationaal gendarmeriekorps op te zetten. Dat buitenlandse missies toen ook al gevaarlijk waren blijkt wel uit het feit dat Thomson in 1914 omkomt door een kogel van een onbekende schutter. Het gezag van de nationale regering werd in die periode ernstig betwist, het land was geen nationale eenheid en buitenlanders die orde op zaken probeerde te stellen waren niet zonder meer geliefd. Dat doet me erg denken aan Afghanistan.
Beeld Albanese militair
In veel beelden komt de strijd om de onafhankelijkheid terug. Thomson vond het land maar een zooitje. In zijn persoonlijke notities schreef hij dat hij zich ‘een pionier der beschaving’ voelde in een land dat oogde ‘of het nooit nieuw of rein kan zijn geweest’.
Mannenpraat op de boulevard van Durres
De hoofdstad Tirana oogt modern en welvarend. De wegen zijn goed en de auto’s soms peperduur. Het kan bijna niet anders dan dat er veel crimineel geld in dit wagenpark is gestopt. In het parlementsgebouw ontmoeten we eerst de voorzitter van het parlement Jozefina Topali. Wanneer haar gevraagd wordt naar de corruptie in het parlement ontploft ze bijna. Even denk ik dat het gesprek is afgelopen maar na herformulering van de vraag draait ze bij. Het is een scherpe dame die volgens sommigen analisten die we spreken feitelijk veel meer macht heeft dan ze als voorzitter van het parlement zou moeten hebben. Ze zou zelfs ministersbenoemingen beslissend kunnen beïnvloeden. Ze geeft hoog op over de resultaten die Albanië boekt. De economische groei is 5% en was jarenlang zelfs 8%. De staatsschuld is 59% en het begrotingstekort 3,7%. Dat zijn cijfers waar veel EU-lidstaten niet aan kunnen tippen maar volgens veel critici zijn die cijfers niet betrouwbaar. Soortgelijke cijfers lees ik ook terug in het landenrapport van The Economist en dat is normaal gesproken wél betrouwbaar. Tegenover het parlementsgebouw staat het voormalige kantoor van dictator Enver Hoxha.
Kantoor van voormalig dictator Enver Hoxha
In het centrum van Tirana staat ook een gebouw dat eruit ziet als een pyramide. Hoxha had de bedoeling dat na zijn dood daar zijn mausoleum zou worden gevestigd maar dat ging natuurlijk niet door. Nu zit er een mediavoorziening en in de toekomst wordt het mogelijk gesloopt.
Pyramide die mausoleum Hoxha had moeten worden
In het werkpaleis ontmoeten we de president Bamir Topi. Veel feitelijk macht heeft hij niet en hij staat boven de politieke partijen. Inhoudelijk durft hij ons weinig te vertellen. Het is vooral een beleefdheidsbezoek.
Ingang van het stembureau
We vallen met ons neus in de boter tijdens dit bezoek. Er zijn verkiezingen, onder meer voor het burgemeesterschap van de hoofdstad en de twee partijen liggen nek aan nek. Het tellen van de stemmen is een proces dat door niemand wordt vertrouwd. Alle stembiljetten worden gefotografeerd en gedurende dat proces kunnen waarnemers meekijken.
Het tellen van de stemmen
Waarnemers kijken mee
Edi Rama van de Socialistische Partij was de beste burgemeester van de wereld in 2004. Hij staat nu weer kandidaat voor het burgemeesterschap van Tirana en als we hem spreken is hij overduidelijk doodmoe. De afgelopen dagen moeten ook slopend zijn geweest omdat het tellen dag en nacht doorgaat en hij buitengewoon belanghebbend is. Rama is naast burgemeester ook leider van de SP en dus de oppositieleider van het land. Zijn partij heeft net als de EU veel kritiek op het kiesstelsel van Albanië. Zijn partij heeft zich in het parlement onthouden van stemming omdat ze van mening is dat de verkiezingen niet eerlijk zijn verlopen. In gesprek met hem vraag ik hoe het kan dat er in Albanië honderden miljoenen beschikbaar zijn voor de aanleg van een weg maar dat er geen geld is voor een fatsoenlijke school of het opruimen van een milieuprobleem. Rama vergelijkt Albanië op dit punt met een derdewereld land. Ook daar ligt het accent in de politiek op wegenbouw en het bevechten van de tegenstanders. Op het moment dat ik dit schrijf, zijn de stemmen nog steeds niet geteld. In plaats daarvan zijn er rellen gaande omdat de uitslag gemanipuleerd zou worden. Rama staat 10 (zegge: tien) stemmen voor op zijn tegenstander van de Democratische Partij.
Oppositieleider Edi Rama van de Socialistische Partij
Een van de laatste gesprekken voeren we met de minister-president Sali Berisha. In 1992 was hij de eerste democratische leider van Albanië, na het vertrek van de communistische president Alia. In 2005 leidde Berisha een coalitie van vijf centrum-rechtse partijen met een krappe meerderheid van 74 van de 140 zetels in het parlement. Hij werd minister-president in 2005 en werd in 2009 herkozen.
Afscheid bij minister-president Berisha
Ons bezoek zit er nu op. Ik ben zeer benieuwd wie uiteindelijk de burgemeester van Tirana wordt. Rama heeft ons uitgenodigd om vooral nog eens terug te keren maar ik vrees dat dit nog wel even gaat duren. Bij de beoordeling van de rapporten van de Europese Commissie zal ik bij alle drie landen die we bezochten veel aandacht besteden aan de bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad. Ook de ontwikkeling van het kiesstelsel zal ik onder de loep leggen. Verder zal ik nog eens goed gaan kijken naar de projecten die Nederland allemaal steunt in deze landen. Als ze het geld over de balk smijten aan snelwegen waar geen auto’s over rijden, dan moeten wij ook bescheiden zijn met onze steun. Al met al was het een bijzonder enerverende maar interessante reis in drie landen waar ik nog niet eerder was. Drie landen ook die ooit bij de EU zullen komen, zo vermoed ik. Al kan dat in sommige gevallen nog wel eens heel lang gaan duren.