Met de knoet - Main contents
Woensdag j. keerde ik terug van een missie als waarnemer van de presidentsverkiezingen in Rusland. Een missie klinkt plechtig. In dat woord zit ook een lange termijn doelstelling.
Vroeger vooral de missie van het verbreiden van het geloof. Nu van de mensenrechten en dat ligt mij persoonlijk meer. Een waarnemer van verkiezingen fungeert namens de OVSE, de Organisatie van Vrede en Samenwerking in Europa. Bij verdrag in het leven geroepen zijn er 47 landen aangesloten. De OVSE bestrijkt een veel groter gebied dan de EU. Aangesloten landen wordt gevraagd waarnemers beschikbaar te stellen voor verkiezingen in een OVSE land dat er om vraagt. De Eerste en Tweede kamer krijgen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken een verzoek of enkele van haar leden beschikbaar zouden zijn. Ook anderen die kennelijk op een lijst staan, vaak met veel ervaring en meerdere missies op hun naam, worden opgeroepen.
De verkiezingen dienen transparant, eerlijk, veilig en beslissend te zijn. De gekozen waarnemers worden geacht op de verkiezingsdag objectief de organisatie van het daadwerkelijk stemmen (en tellen ervan) te observeren en daarvan verslag te doen. Ook om namens de OVSE een goede reputatie achter te laten. Rapportage vindt plaats op basis van formulieren, die door waarnemers bij bezoeken aan kieslokalen worden ingevuld. Op basis van die formulieren, aangevuld met schriftelijke commentaren, wordt door de OVSE een eindoordeel gegeven.
Daaruit volgen meestal aanbevelingen voor verbeteringen. Soms kritiek, maar steeds zonder politieke voorkeur, gericht op verbetering van het proces zelf, als er flagrante schendingen zijn van eerlijke procedures. De strategische doelstelling is dat door deze waarneming de naleving van fundamentele rechten -waarvan kiesrecht er ook een is - een stapje naderbij brengt.
Het gastland moet dit circus zelf willen. Dat was bij Rusland lange tijd nog wel een kwestie, vertelden OVSE diplomaten mij. Na onderhandelingen tussen de OVSE en de regering van Rusland werd er tenslotte een missie van 160 waarnemers toegelaten. Voor een heel continent -met twaalf tijdzones!- is dat natuurlijk erg weinig. Maar beter dan niets.
Over dit reusachtige land verspreidden zich de 160 waarnemers (van St Petersburg tot Irkoetsk). Een gevarieerd gezelschap van ongeveer 20 nationaliteiten, volgens een goed georganiseerd patroon en met duidelijke instructies. Wij werden vanuit Moskou met een groep van tien waarnemers geplaatst in de Republiek Baskortorstan )vroeger Bashkirie), twee vliegen oostwaarts, met als hoofdstad Ufa. Toch bijna twee miljoen mensen wonen in die agglomeratie, ruimtelijk gezien zuidelijk West Siberie. Van daaruit reisde ik met een Ierse collega met de auto twee uur noordwaarts om in de stad Neftekamsk een hotel in de oude Sovjetstijl te betrekken voor twee dagen. Een dag om afstanden, situaties (sneeuw!) en reistijden te verkennen en kennis maken met de kiescomité s. Dan op 4 maart, de verkiezingsdag zelf. Vanuit Neftekamsk (ca. 120.000 inwoners en 49 kieslokalen) eerst in de ochtend ook het dorp Kaltasy (37 kieslokalen in de landelijke gebieden) bezoeken.
Op de verkiezingsdag waren we ruim 18 uur non stop op pad. Voor de democratie... dat geeft in de Siberische koude toch een warm gevoel! Ach wat, denkt u, de honden blaffen, maar de karavaan trekt verder, in Rusland, de sledekaravaan van drs P... Maar toch, hoe klein deze speldenprik ook is, de uitstraling ervan is nuttig. Wij troffen overigens weinig tot geen onregelmatigheden. Wel heel veel toegewijde mensen die zeer verguld waren met onze aanwezigheid.
De OVSE rapporteerde echter dat over de hele missie in ca. 1/3 van de kieslokalen zaken waren geconstateerd die niet correct waren verlopen(zie website OCSE, de engelstalige afkorting). Het was goed te zien dat Rusland een lange bureaucratische traditie heeft en dat de organisatie van de verkiezingen op zichzelf in onze regio uitstekend was. Of er daarmee in werkelijkheid veel te kiezen was is een andere vraag. Putin won, dat wisten we eigenlijk al van tevoren. "Wij stemmen op de Nieuwe Oude President" (Poetin) was de vaak gehoorde sarcastische humor waar de meeste Russen mee zijn groot gebracht.
Slechte rapportage is niet goed voor de reputatie van het gastland. Het biedt advocaten van de mensenrechten in het land zelf weer een ruggensteunde en referentiepunten. Want eeuwenlang werd het met de knoet bestuurd. Autocratisch, centralistisch en zonder democratische traditie. De huidige premier en nu weer gekozen president Poetin is een representant van die historische constante.
De hoop is (onderdeel van elke missie, ik zei het al) dat de richting waarin de karavaan trekt stukje bij beetje iets kan worden bijgestuurd. Hoop doet leven. Ik zal ik mijn weblog van morgen nog bespreken of de knoet ook door sommigen anders wordt ervaren.
Joris