Bij een verloren verkiezing… - Main contents
Column in De Linker Wang
Bij verkiezingen worden alle genuanceerde visies die mensen hebben teruggebracht tot een simpel rood rondje. Met welke partij ben ik het het meest eens? Kies ik voor een principiële stem in het parlement of voor een grote partij? Heb ik vertrouwen in de mensen die het gaan doen? Welk onderwerp vind ik zo centraal dat het mijn keuze bepaalt?
Al die overwegingen spelen niet alleen een rol bij de kiezer. Ze komen ook direct op tafel wanneer we proberen de verkiezingsuitslag te interpreteren. Dat gebeurt natuurlijk vooral bij partijen die verloren hebben. Daarom is het zeker bij GroenLinks tijd voor grondige bezinning. De commissie van Andree van Es Nel van Dijk zal de balans opmaken, maar ook nu al zijn er van binnen en buiten de partij allerlei bijdragen aan de reflectie. Het ligt aan de partij, aan het gedoe, aan de polarisatie in de verkiezingsstrijd, aan de lijsttrekker, aan de peilingen, aan het programma, aan het partijbestuur, aan Kunduz, aan…
Allemaal machtig interessant natuurlijk en de uitkomst zal ongetwijfeld zijn dat het allemaal een rol heeft gespeeld. Net zo goed als al dit soort factoren een rol speelden toen we de vorige keer drie zetels wonnen. En net zo goed als het bij alle partijen een rol speelt. Dat doet niets af aan de noodzaak van bezinning want kennelijk hebben we in die mix van factoren de boot gemist.
It’s the economy, stupid
En toch zit me nog iets anders dwars. In de hele verkiezingsstrijd heb ik namelijk precies dat gemist wat ik in de politiek het allerbelangrijkste vind: waarden, visie en idealen. Nee, ik zeg niet dat die afwezig zijn bij politici en partijen, maar ze zijn wel sterk naar de achtergrond gedrongen. Het ging in de debatten vooral over geld, of het nu een belastingverlaging van de kant van de VVD is of het terugdraaien van de forenzentaks door de PvdA. En over de doorrekening van dat alles door het CPB.
En natuurlijk is geld belangrijk, of beter nog de economie als zodanig. Je kunt er de verkiezingen mee winnen, zoals toen Clinton in 1992 Bush senior aftroefde met de woorden ‘it’s the economy, stupid’. Maar wat wordt het gesprek plat als het inderdaad alleen daarover gaat. Als economische groei het enige doel is en we ons niet meer afvragen wat voor groei we bedoelen en wat we daarmee willen bereiken. Als Europese samenwerking alleen gaat over samen geld verdienen en niet over idealen als vrede, mensenrechten en solidariteit. Als onderwijsplannen alleen worden afgerekend op hun bijdrage aan economische groei en niet op hun pedagogische bijdrage aan een betere wereld.
Ik geloof nog altijd in een politiek die diepgewortelde principes vertaalt in haalbaar beleid. Daarom was en ben ik trots op het GroenLinks-programma dat laat zien dat radicaal groene, sociale en internationale keuzes samen kunnen gaan met nieuwe banen en een gezonde economie. Ik ben er nog trotser op dat daar steeds zwart op wit bij staat dat het ons niet gaat om economische groei en evenmin om de heilige 3%. We zetten in op een verandering van hoe we omgaan met elkaar, met dieren en met de aarde.
Ik constateer dat die principes en keuzes nauwelijks een rol hebben gespeeld in deze klassieke links-rechts-campagne. En ik vrees dat ze ook in de formatie en het nieuwe regeringsbeleid nauwelijks een rol gaan spelen. In het beste geval ruilen de hoofdrolspelers een paar punten uit zodat er iets in beweging komt. In het slechtste geval houden ze elkaar een paar jaar in de houdgreep. Dat is de spanning van de voorliggende formatie.
Politiek met het hart
Waar voeren we nog het debat over de onderliggende waarden? Voor De Linker Wang draait het allemaal om politiek met compassie. Dat zegt iets over de manier van omgaan met elkaar, zowel medestanders als politieke tegenstanders. Maar het zegt vooral iets over de inhoud. Over de fundamentele waarden die ons richting geven. Dat is om te beginnen het besef dat alles met elkaar samenhangt. Ecologie en economie. Mens, dier en aarde. Nederland, Europa en de wereld. Alles hangt met alles samen en daarom moeten we niet vanuit belangen denken maar vanuit integrale oplossingen.
En vanuit dat besef zullen we bij elk onderwerp zoeken naar de waarden die aan de orde zijn. Niet de kosten van de zorg staan voorop, maar de vraag wat een goed leven is. Niet de opbrengst van onderwijs, maar de ontwikkeling van mensen. Niet de terugdringing van het aantal uitkeringen, maar de kansen voor mensen. Niet een politiek van de portemonnee, maar van het hart.
In een gepolariseerde en vereconomiseerde campagne komt dat misschien niet uit de verf, maar het is wel waar het ten diepste om gaat. Waar dat uit beeld raakt, hebben we de verkiezingen echt verloren.