Commissie De Wit II: financiële sector pak de handschoen op - Main contents
In de afgelopen jaren is er veel gedaan om de crisis in de financiële sector op te lossen en voor de toekomst te voorkomen. Dat we er nog niet zijn, heeft het SNS-debacle maar weer eens bewezen. Menigeen heeft boeken als "De Prooi" en de "Vastgoedfraude" verslonden als thrillers. Maar het was een harde werkelijkheid. In SNS kwamen die beide feitelijk samen: overmoedigheid, grootheidswaanzin en lemmingengedrag. Des te belangrijker om te kijken wat we uit het verleden kunnen leren om problemen in de toekomst te voorkomen. In het rapport van de Commissie De Wit II worden 20 aanbevelingen gedaan.
De VVD wil de Commissie nogmaals bedanken voor de enorme klus werk en het gedegen rapport. Het ging erom lessen te leren, en die zijn er genoeg, voorzitter.
Het doel moet zijn een stabiele, financiële sector, die haar basistaak kredietverlening en sparen weer gewoon goed en verantwoord gaat uitvoeren. Er moet voldoende concurrentie zijn en een gelijk speelveld voor de internationaal opererende financiële sector. De verwevenheid van de financiële sector en de overheid moet worden afgebouwd. Banken moeten hun eigen verantwoordelijkheid nemen en ook zorgen voor zelfregulering. Het klantbelang moet centraal staan, maar consumenten hebben ook een eigen verantwoordelijkheid. Ze moeten die dan ook kunnen nemen door goede en toegankelijke informatie.
Het Kabinet neemt de meeste aanbevelingen van de commissie De Wit over. De VVD is het eens met de invulling die het Kabinet aan deze aanbevelingen geeft. Het Kabinet zegt er voortvarend mee aan de slag te gaan. Dat is goed, maar daar zit toch ook wel een kritiekpunt van de VVD. Van heel veel zaken wordt gesteld: dit gaan we doen, daar gaan we mee aan de slag. Slechts een paar voorbeelden: verbeteren communicatie over DGS, het financiële crisisplan, een informatieprotocol, de wijziging van de comptabiliteitswet: wanneer is dit klaar? De VVD wil een concreet tijdpad van de Minister: kan de Minister dat toezeggen?
Voorzitter, de VVD heeft bij verschillende aanbevelingen nog een aantal vragen en opmerkingen.
Depositogarantiestelsel en kwaliteit banken inzichtelijk maken (aanbeveling 1 en 2)
De communicatie over het Depositogarantiestelsel moet worden verbeterd om de kennis van de consument te vergroten. De Minister zegt samen met DNB, AFM en NVB te bekijken hoe de communicatie verbeterd kan worden. De VVD wil van de Minister weten hoe het hiermee staat? Wellicht dat daarnaast ook nog betere informatievoorziening nodig is over levens- en pensioenverzekeringen als een verzekeraar in de problemen komt. Daarover kregen we bij SNS de afgelopen tijd regelmatig vragen.
Om consumenten, spaarders een eigen keuze te kunnen laten maken, is het belangrijk dat mensen zicht hebben op de kwaliteit van de banken. Het Kabinet verwijst naar onafhankelijke adviseurs, jaarverslagen en de rating van een bank. Inmiddels weten we allemaal wat die waard zijn. En het Kabinet verwijst naar een pagina op de AFM-website, maar dat maakt het er niet duidelijker op. Solvabiliteitratio's hebben voor de consument geen betekenis. Consumenten moeten eenvoudig, op één logische plek toegang hebben tot begrijpelijke informatie over de kwaliteit van banken. Hierover is recent ook een motie aangenomen. De VVD wil van de Minister weten wat de stand van zaken is en hoe de Minister deze motie gaat uitvoeren.
Crisisbestrijding (aanbeveling 3, 4 en 5)
De Commissie beveelt aan dat er een speciale crisisstructuur voor een financiële crisis moet worden ontwikkeld. Het Kabinet is voornemens om dit crisisplan op te stellen. Dat dit bikkelhard nodig is, is de afgelopen tijd maar weer eens gebleken. Maar wanneer is dit crisisplan gereed? En hoe wordt dit actueel gehouden? Daarnaast is er niet meteen sprake van een crisis, maar heb je te maken met fasen. De VVD wil van de minister weten hoe deze faseopbouw van een crisis verwerkt wordt in het crisisplan.
De VVD onderschrijft het standpunt van het kabinet volledig dat kapitaalssteun door de Staat slechts een uiterst redmiddel is. Banken moeten gaan functioneren als normale bedrijven en niet denken dat de overheid ze toch wel redt. Het Kabinet zegt over de garantieregeling als onderdeel van het totaalpakket, dat deze pas als laatste redmiddel moet worden ingezet. De VVD wil van de minister weten onder welke (governance)voorwaarden instellingen aanspraak zouden kunnen maken op zo'n regeling?
Bankenunie (aanbeveling 6)
Recent is er door de Kamer nog uitgebreid gesproken over de Bankenunie. De financiële sector is internationaal verweven over de landsgrenzen heen. De oplossing kan dan ook niet alleen een nationale zijn. Hoewel de VVD voorstander is van Europees bankentoezicht, vind de VVD dat dit toezicht eerst goed moet functioneren voordat gesproken kan worden over vervolgstappen als een gemeenschappelijk resolutiemechanisme of een Europees DGS. Kwaliteit gaat daarbij voor snelheid.
Informatievoorziening (aanbeveling 8, 9, 10 en 11)
De Commissie De Wit heeft geconcludeerd dat de Kamer in een aantal gevallen niet tijdig en niet volledig is geïnformeerd. Dat is natuurlijk nooit goed. Bij de aanbevelingen van De Wit hierover plaatst de VVD wel de kanttekening dat de Kamer moet oppassen dat het budgetrecht niet wordt uitgehold door de inbedding in procedures zoals een informatieprotocol. De mogelijkheid van een verantwoordingsmemorandum mag er niet toe leiden dat te lichtvaardig naar dit instrument zal worden gegrepen als alternatief voor het vooraf informeren van de Kamer. Voor de VVD blijft het uitgangspunt dat schending van het budgetrecht echt het allerlaatste is, alleen in noodgevallen. De commissie heeft voorgesteld om verplichtingen als een verantwoordings-memorandum wettelijk te verankeren. De VVD ziet evenals het Kabinet hier geen reden toe, aangezien dit het afwijken van een belangrijk parlementair recht op voorhand lijkt goed te keuren. De VVD wil van de Minister weten wat hij voor ogen heeft met een verantwoordingsmemorandum. Is dat de brief zoals gestuurd na het SNS-debacle of is dat meer, bijvoorbeeld ook de onderliggende stukken.
Het gaat ook over de Tweede Kamer zelf. De Kamer zal haar informatiepositie onafhankelijk van de regering moeten versterken. En een actieve en assertieve houding. Dit kan wat de VVD betreft door rondetafelgesprekken, hoorzittingen, en een goede inhoudelijke bespreking van de jaarlijkse rapportage van CPB en DNB over de macro-economische economische ontwikkelingen in samenhang met de ontwikkelingen in de financiële sector.
Commissie Wijffels (aanbeveling 15 en 16)
Op Europees niveau heeft de Commissie Liikanen onderzoek gedaan of er naast de stroom nieuwe bankregels structurele hervormingen nodig zijn. Liikanen heeft geconcludeerd dat het probleem in de bankensector weinig te maken heeft met de grootte van de bank, maar vooral met overdreven risicogedrag. Inmiddels heeft de Minister de Commissie Structuur Nederlandse Banken onder leiding van Wijffels in het leven geroepen. De Commissie zal onderzoeken op welke wijze de adviezen van de Commissie Liikanen geïmplementeerd kunnen worden. De Commissie zal zich buigen over specifieke maatregelen zoals scheiding nuts- en zakenbankactiviteiten en ringfencing van buitenlandse activiteiten. De VVD is blij dat de Minister haast maakt met het rapport en dit voor de zomer aan de Tweede Kamer wil aanbieden. De VVD wil niet teveel vooruitlopen op de uitkomsten van de Commissie Wijffels. Een te strikte opsplitsing lijkt te leiden tot hoge maatschappelijke kosten. Voor de VVD is belangrijk dat banken afwikkelbaar zijn in perioden van crisis. En dat eenvoudig de goede onderdelen van bijvoorbeeld SNS door hadden kunnen gaan en de slechte onderdelen gewoon failliet hadden kunnen gaan of uit de holding gehaald hadden kunnen worden.
Solvabiliteits- en liquiditeitseisen (aanbeveling 17)
Voor de stabiliteit van de financiële sector zijn kapitaalbuffers van essentieel belang. Nederland loopt daarin voorop. In het regeerakkoord staat dat additionele buffers voor systeemrelevante banken naar voren wordt gehaald om risico's nog verder in te perken. Met deze extra buffers behoren de Nederlandse kapitaalseisen tot de hoogste van Europa. Dat kan ertoe leiden dat de concurrentiepositie wordt aangetast. De VVD wil de minister vragen dit goed in de gaten te houden en zich ook in Europees verband in te zetten voor een gelijk speelveld als het gaat om het verhogen van de kapitaalseisen.
Strengere kapitaalseisen kunnen ook invloed hebben op de kredietverlening vanuit banken. De VVD vindt dat banken hun maatschappelijke taak op het gebied van kredietverlening moeten kunnen blijven vervullen. De VVD wil de Minister vragen of DNB de effecten van de verhoogde kapitaalseisen mee kan nemen in jaarlijkse monitoring van de impact van alle bankmaatregelen op de kredietverlening en deze rapportage ook naar de Kamer toe te sturen.
Bindend raamwerk interventies (aanbeveling 18)
In Amerika heeft men een bindend raamwerk voor interventies door de toezichthouder. De casus SNS heeft denk ik aangetoond dat dit cruciaal is. In welk stadium moet de toezichthouder welke interventies doen. Het bindend raamwerk hangt samen met de interventiewet. De minister heeft al toegezegd de interventiewet te evalueren en zo nodig te herzien. Kan de Minister deze aspecten daarbij meenemen? En de VVD wil de Minister vragen te zorgen voor snelle
harmonisatie van de richtlijnen voor herstel en afwikkeling van banken in Europees verband.
En dan de financiële sector zelf (aanbeveling 19)
Vertrouwen gaat te paard, en komt te voet. Het vertrouwen in de financiële sector is nog ver te zoeken en heeft met het SNS debacle weer een dreun opgelopen. De sector heeft wel dingen gedaan, maar moet ook nog veel doen. De klant voelt en merkt nog steeds niet wat de banken doen om het vertrouwen te herstellen, en de belastingbetaler al helemaal niet. Dat blijkt ook uit de rapportage van de monitoringscommissie Code Banken. Banken lijken in hun schulp te kruipen, uit angst voor de publieke opinie. En dat is het slechtste wat ze kunnen doen. Ik wil dan ook een beroep doen op de banken om veel meer naar buiten te treden. Wees transparant: zeg wat je doet, en doe wat je zegt!
Neem verantwoordelijkheid voor wat er is gebeurd en mis is gegaan. Niet klagen, maar dragen, is het motto. Zelfregulering zou eigenlijk de norm moeten zijn. Het moet van binnenuit de bankensector komen. Laat vooral door daden zien dat jullie als banken zijn veranderd. Ga voor loonmatiging en beperking van de kosten. Geef invulling aan je zorgplicht. Maar pak ook je verantwoordelijkheid in de maatschappelijke taak van kredietverlening op. Stel je dienstbaar op voor de samenleving. Verschuil je niet achter regeltjes of instanties. Want mensen hebben nog steeds een hypotheek nodig, en MKB-ers nog steeds een krediet. Zonder krediet staat de economie stil!
De VVD doet nogmaals een beroep op de financiële sector. Het is nu de tijd om echt de handschoen op te pakken. Voorzitter, u begrijpt dat de VVD de oproep van de commissie van harte onderschrijft dat de financiële sector zich aantoonbaar moet gaan inspannen om weer in contact te komen met de politiek en de samenleving. Welke rol ziet de Minister daarin voor zichzelf weg gelegd?
Voorzitter, in dit kader wil ik ook stil staan bij de eigen verantwoordelijkheid van de consument. Banken zijn (wettelijk) verplicht om de klant centraal te stellen, ze hebben een zorgplicht. Maar de burgers moeten ook hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Ze moeten goed inzicht hebben in hun eigen financiële situatie. En niet gelijk dure aankopen doen of leningen aangaan als de persoonlijke situatie het niet toelaat. Het verantwoord omgaan met geld begint eigenlijk al op de basisschool en de middelbare school. Een goed initiatief is 'de week van het geld'. Ik wil de Minister vragen of het mogelijk is om te stimuleren dat financiële educatie een meer structureel karakter en plek krijgt. En om aan te geven, hoe dit gerealiseerd kan worden (bijvoorbeeld integreren in bestaande lessen op school). En hoe de banken daarbij ook een rol kunnen spelen (bijvoorbeeld in financiering).
Voorzitter, ik rond af. De financiële wereld is sinds 2008 fundamenteel veranderd. De regering heeft zich inmiddels van acuut ingrijpen in 2008 ingesteld op een langdurige aanpak van de eurocrisis en bijbehorende financiële problemen. In dat opzicht is het lering trekken uit het gebeurde al lang begonnen, maar de aanbevelingen en conclusies helpen erbij om daar ook in de komende periode scherp te blijven.