AO over actuele situatie in Noord-Afrika en het Midden-Oosten - Main contents
De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken en de algemene commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking hebben op 27 maart 2013 overleg gevoerd met minister Timmermans van Buitenlandse Zaken en minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking over de brief van de minister van Buitenlandse Zaken van 22 maart 2013 houdende een reactie op het verzoek van de commissie over de ontwikkelingen in de Arabische regio
(Gedeelte van) bijdrage Han ten Broeke (VVD):
Voorzitter. De Arabische straat is sinds de opstand tegen repressieve regimes - overigens met wisselende uitkomsten en met wisselend succes en zeker met wisselde drijfveren - niet uit onze aandacht verdwenen. En dat is maar goed ook. Zoals bekend had de VVD niets met de naïviteit van veel partijen over de mensen die het Tahrirplein zijn opgegaan. Ik heb het destijds ook zelf bezocht. Het minimumloon zou overal worden ingevoerd. Het klonk allemaal prachtig, maar vandaag hebben we te maken met de keiharde realiteit van landen die het moeilijke pad naar de democratie proberen te vinden. Ik heb ook niets met het alarmisme van uiterst rechts, dat het liefst met de rug naar de ontwikkelingen en dus ook naar het buitenland toe staat.
Waar het op aan komt, is dat we ons realiseren in welke omgeving we wonen, leven en moeten werken. De Europese omgeving is een omgeving waar de Pax Americana is verdwenen. Het is een omgeving waarin we onze eigen boontjes moeten doppen. We zullen zelf onze veiligheidsparaplu moeten gaan ophouden. We zullen namelijk niet meer te hulp worden geschoten door anderen. En dus heeft Europa behoefte aan een buurtwacht, een Europese buurtwacht. Met 44.000 kilometer zeegrens en 9.000 kilometer landsgrens is het van uitermate groot belang dat Europa eindelijk eens werk maakt van een serieus Europees veiligheidsbeleid en buitenlands beleid. Dat moeten we echter niet doen op de highbrow manier waarop we dat tot nu toe deden en ook niet met het zouteloze proza dat we elke dag van Ashton over ons uitgestort krijgen. Dat is namelijk buitengrenspolitiek en de ontwikkelingen in de Arabische regio bewijzen dat eens temeer.
De VVD vindt al langer dat we initiatieven moeten ontwikkelen voor landen met een forse marine, zoals Nederland, die de benodigde capaciteiten hebben voor grenstoezicht. Ik hoor graag van de minister of hij op dat vlak initiatieven zal ontplooien. Ik weet dat zijn collega van Defensie al heeft aangegeven het serieus te willen onderzoeken. Daar zou bij horen dat we Frontex upgraden tot een echte Europese kustwacht met alle bijbehorende bevoegdheden, dus ook met de bevoegdheid om vluchtelingen op te pakken en ze het liefst regionaal terug te plaatsen.
Dat is vanuit ons perspectief de negatieve kant van wat er in de Arabische straten gebeurt. Die negatieve kanten krijgen terecht heel veel aandacht. Tegelijkertijd kunnen we ons om die reden niet permitteren om de regio de rug toe te keren. Onze belangen zijn hier namelijk direct in het geding. Twee derde van de bevolking is onder de 30 jaar en deze jonge bevolking in relatief arme landen kijkt aan tegen voormalige rijke en corrupte bovenlagen. Dat is natuurlijk de reden waarom zij het bootje naar de overkant nemen. Europa en zeker Nederland dienen zich hierover zorgen te maken.
Zoals ik al zei: we kunnen de regio niet de rug toekeren. Arabische landen liggen dichtbij. Het zijn potentiele broeinesten voor terroristen en bootvluchtelingen. Tegelijkertijd zijn het ook afzetgebieden en partners om rust en stabiliteit in de regio te kunnen garanderen en waarborgen. Europa moet baas in eigen huis worden. In de rest van de wereld zijn wij een nichespeler. Dat zij zo, maar de VVD zit daar niet mee. Dat is volgens ons namelijk een realistische inschatting.
De brief van de ministers is helder; dank daarvoor. De analyse is ook kloek en die ga ik hier niet nog een keer overdoen. Ik haal er een paar punten uit. Ten eerste het belang van het ontstaan van een middenklasse. De programma's van Nederland om daaraan en aan de democratie een kleine bijdrage te leveren, staan bekend onder de naam Matra-Zuid. Bij al dit soort programma's speelt het probleem dat de hulp die wij bieden aan deze landen, zo moeilijk conditioneel te maken valt. Dat is eerder in andere debatten ook al aan de orde geweest. Waarom wordt Matra-Zuid zo veel via multilaterale kanalen ingezet? Ik zou zelf veel liever zien dat wij die 16 miljoen zouden «bilateraliseren». Het is geen mooi woord, maar de ministers snappen ongetwijfeld wat ik bedoel.
De samenwerking met de International Labour Organization is een goed voorbeeld. Ik vind die samenwerking namelijk niet erg zinvol. Zinvol zijn daarentegen wel programma's als dat van PricewaterhouseCoopers en Hivos, waar heel veel extra geld voor is ingezet, zo'n 5,8 miljoen. Het lijkt mij dat de regering dan ook meer dan voldoende aandacht heeft besteed aan vrouwenrechten, want dat is de kern van een aantal programma's. Vrouwenrechten hoeven wat mij betreft dan ook niet aan allerlei nieuwe voorwaarden te worden gekoppeld.
Dus graag de hulp bilateraliseren, opdat we die ook kunnen conditionaliseren. Dat is namelijk een wens die breed in de Kamer leeft. Dus graag een opvatting van de regering over het meer bilateraal uitvoeren van de Matra-programma's.