Weeklog Dennis de Jong: Waar blijft ons geld? - Main contents
We moeten bezuinigen. Dat vindt Europa en dat vinden vooral Rutte en Dijsselbloem. Maar hoe kan het zijn dat wat we met elkaar verdienen, het Bruto Binnenlands Product (BBP) in de afgelopen 25 jaar met 35% is gestegen, terwijl het niveau van de publieke voorzieningen terugloopt? En hoe kan het zijn dat die welvaartsstijging niet terugkomt in ons eigen beschikbaar inkomen dat de afgelopen 15 jaar helemaal niet is toegenomen en in de 10 jaar daarvoor slechts met ongeveer 20% steeg? We zijn rijker, maar de overheid moet steeds meer voorzieningen afbreken en als consumenten hebben we ook minder te besteden. Daar klopt iets niet.
Het antwoord is gecompliceerd. Vast staat in ieder geval dat de bedrijven een groter deel van de koek opeisen. In 1992 nog 2% en nu 10%. Binnen het bedrijfsleven is er overigens geen sprake van een eerlijke verdeling: kleine zelfstandigen gaan met bosjes failliet, maar de grote bedrijven kweken gigantische reserves. In de VS is er ook sprake van een spectaculaire winstgroei bij grote banken. Goldman Sachs boert weer als nooit tevoren. Ook bij de particuliere inkomens is er een enorme scheefgroei. Arm wordt armer, rijk rijker. Het aantal dollarmiljonairs in Nederland is in 2012 met 12,9% gestegen tot 191.000. De grotere rijkdom in de afgelopen 25 jaar is gewoon niet eerlijk verdeeld. Kapitaal heeft nooit genoeg: grote bedrijven vergaren meer dan nodig is voor investeringen in de reële economie en rijke particulieren kweken steeds grotere vermogens, veel groter dan waar een normaal mens behoefte aan heeft. Hoe groter de bedrijfs- of particuliere vermogens, hoe gemakkelijker het wordt om daar hoge rendementen op te behalen.
Daar komt natuurlijk ook de belastingontwijking bij. De rijke toplaag, zowel bedrijven als particulieren, betaalt verhoudingsgewijs nauwelijks belasting. Dat doen gewone mensen en kleine bedrijven wel. Die hebben geen belastingadviseurs en trustkantoren die hun geld door kunnen sluizen naar belastingparadijzen. Die betalen de volle inkomstenbelasting en betalen naar verhouding ook de meeste BTW.
Niet ontkend kan worden dat ook de overheid een groter deel van de koek opeist. Dat is ergens vreemd, want al jaren worden allerlei essentiële overheidstaken uitbesteed aan marktpartijen en dat zou alles goedkoper moeten maken. Dat is echter een misvatting: de zorgkosten stijgen flink, en dat komt niet in de eerste plaats door de vergrijzing, zoals steeds beweerd wordt, maar door de verbureaucratisering en de verkeerde prikkels die uitgaan van de omvorming van gezondheidsinstellingen tot marktpartijen met aandeelhouders. Zo maakt de publieke sector indirect dezelfde groep rijken nog weer rijker. Bij het onderwijs zie je iets soortgelijks: onderwijsinstellingen moeten concurreren en hebben managers die zichzelf goed bedienen, maar de kwaliteit van het onderwijs ondertussen vernielen.
Voor socialisten zijn dit allemaal geen nieuwe gegevens. Wij weten dat kapitaal wil groeien ten koste van zowat alles wat ons lief is. De hele discussie over de 3%-norm uit Europa is niet waardevrij, maar een bewust streven om de overheid klein te maken. Tegelijkertijd stimuleert Europa een race to the bottom waar het gaat om belastingdruk voor diegenen die de afgelopen jaren het meest van de toegenomen welvaart hebben geprofiteerd. Van harde afspraken over een minimum aan belastingen voor grote bedrijven komt het maar niet. Belastingontwijking wordt slechts schoorvoetend tegengegaan. En sociale rechten worden steeds verder uitgekleed. Dat alles alleen maar om het kapitaal te laten groeien. Ondertussen worden de meeste mensen, ook de middenstanders, armer, publieke voorzieningen als het onderwijs slechter, en ‘kan’ de overheid steeds minder vangnetten bieden voor hen die niet in de rat race mee willen of kunnen.
Het lijkt nog ver weg, maar de wal zal het schip keren. Je kunt mensen proberen klein te houden, maar op een bepaald moment is genoeg genoeg. Een deel van de wereld staat al in brand. Laten we hopen dat in Europa tijdig de koers wordt verlegd en dat we weer kunnen bouwen aan een maatschappij waar gewone mensen centraal staan en waar de rijkdom eerlijk wordt verdeeld. Een stapje in de goede richting kan gezet worden tijdens de Europese verkiezingen in 2014, maar dan moet rechts flink gaan verliezen. Een linkse meerderheid in het Europees Parlement kan ook niet alles, maar het maakt in ieder geval wel verschil.