Weeklog Dennis de Jong: De tegenstrijdigheden van Alan Greenspan - Main contents
De Duitse krant Die Welt publiceerde dit weekend een uitgebreid interview met de voormalig directeur van de Amerikaanse Centrale Bank, Alan Greenspan. Zijn uitspraken zitten vol tegenstrijdigheden: de regels tegen onverantwoorde speculatie worden te streng, maar een volgende financiële crisis kan zomaar weer ontstaan; in Amerika moet de wet die de regering bindt aan een schuldenplafond worden afgeschaft, maar in Europa moeten we wel vasthouden aan het al even dwingende Begrotingspact; de Europese politieke Unie moet er komen, maar zelfs in Duitsland is het in twee decennia nog niet gelukt de tegenstellingen tussen het Oosten en het Westen op te heffen. Wil Greenspan iedereen tevreden stellen of weet hij het zelf ook niet meer? Greenspan is hoogbejaard, maar de Europese regeringsleiders zijn net zo tegenstrijdig. Die houding is een tikkende tijdbom, want steeds minder mensen in Europa accepteren nog dit hypocriete gedrag.
De bankenlobby wordt weer agressiever. De besluitvorming over het pakket Europese maatregelen dat de banken aan banden zou moeten leggen verloopt uiterst stroperig. Hoeveel banken zijn inmiddels gesplitst zodat ze niet meer te groot zijn om failliet te mogen gaan? Hoeveel bankdirecteuren zijn vervolgd vanwege wangedrag? Hoeveel speculatieve producten zijn van de markt gehaald en hoe transparant is die markt inmiddels? Hoeveel maatregelen zijn er genomen tegen het flitskapitaal dat zorgt voor plotselinge schokken? Het antwoord hierop is bedroevend. Tegen die achtergrond is het gejammer van Greenspan over de doorgeslagen regelzucht gewoon een weerspiegeling van de bankenlobby. Hij durft daar echter achteraan te zeggen dat net zoals de vorige crisis door irrationeel gedrag (lees: hebzucht van de bankiers) is veroorzaakt, ook een nieuwe crisis zomaar kan ontstaan. Als de centrale banken voldoende voor rust hebben gezorgd, worden er weer grotere risico’s genomen en zelfs de kapitaalbuffers uit Bazel III kunnen dan niet voorkomen dat het weer mis gaat. Dat laatste sluit mooi aan bij de conclusie van Joris Luyendijk die eerder in de NRC schreef dat twee jaar in de Londense City hem hadden geleerd dat de cultuur onder de bankiers nog niet is veranderd en dat dit dus opnieuw tot onverantwoord gedrag kan leiden en daarmee tot een nieuwe financiële crisis.
Greenspan is fel gekeerd tegen de Amerikaanse wet die een schuldenplafond vastlegt. Die is volgens hem hopeloos ouderwets. Niet een wet, maar het Amerikaanse congres moet bepalen hoeveel schulden Amerika maximaal mag hebben. Dat laatste lijkt me een gezond uitgangspunt, maar in Europa doen we wel precies het tegenovergestelde. Alle landen die het Begrotingspact hebben getekend, hebben daarbij plechtig beloofd in hun grondwet vast te leggen dat het begrotingstekort maximaal 3% en de staatsschuld 60% van het BBP mag zijn. Raar dat Greenspan daar niets over zegt, maar ik neem aan dat hij hier dan ook tegen is.
Wat hij wel over Europa zegt, is al even tegenstrijdig. Voor hem is het zonneklaar dat de euro alleen in een politieke unie kan overleven. Tegelijkertijd wijst hij op de culturele verschillen tussen noord en zuid en de economische onevenwichtigheden in Europa die mede daardoor structureel zijn. Hij erkent dat zelfs in Duitsland nog geen sprake is van evenwicht: er wordt nog steeds een solidariteitstaks geheven met het oog op de ontwikkeling van het Oosten. Kennelijk moeten we dus niet alleen een politieke unie willen, maar ook een transferunie waarbij het Noorden permanent blijft betalen voor het Zuiden. Een gevaarlijke uitspraak. Zouden we hiervoor tekenen, dan gaan we een periode tegemoet van steeds grotere spanningen tussen de lidstaten.
Alan Greenspan is 87. Misschien moet je hem zijn tegenstrijdigheden dan ook maar vergeven. Ik vrees echter dat de Europese regeringsleiders niet veel anders opereren: ook zij weigeren door te pakken bij de banken, houden krampachtig vast aan begrotingsfetisjisme en willen een politieke unie. Alleen weten ze dat er grote risico’s zijn en daarom zeggen ze dat ze wel doorpakken bij de banken en dat er natuurlijk in tijden van economische crisis meer tijd gevraagd en gegeven wordt voor het terugbrengen van het begrotingstekort. Een politieke unie? Nu nog (even) niet aan de orde. Zij zijn dus net zo tegenstrijdig als Greenspan en zijn nog geen 87.