Rutte en Poetin helpen elkaar door te botsen - Main contents
Mogelijk denkt u dat er een fiks debat gaande was over de Nederlandse delegatie hoogwaardigheidsbekleders naar de Olympische Winterspelen in Sotsji. Met nog een paar dagen te gaan tot de openingsceremonie kunnen we dat optisch bedrog vergeten. Het was een schijngevecht. Of beter: een geslaagde show om Nederland te profileren als de voorvechter van gelijke rechten van L, H, B en T (lesbisch, homoseksueel, bi en transgender). Allerlei partijen, maatschappelijk, politiek en opiniemakend, hebben de afgelopen weken hard meegewerkt om dat te laten zien in het debat over de delegatie - de twist ging over tactiek, niet over de boodschap.
Het voorlopige hoogtepunt kwam deze week toen het COC een petitie aanbood aan Rutte waarin hij werd opgeroepen om alsnog samen met koning Willem-Alexander de Spelen te mijden. 38.000 mensen hadden getekend. De oproep was kansloos, het reisprogramma lag al klaar. Rutte had beloftes in petto. Inmiddels is het zeker, Poetin maakt vrijdag, op de drukke dag van de opening, tijd voor Rutte. En die zegt al weken dat hij dan de rechten van LHBT’s aan de orde zal stellen. Nog mooier: tegelijk is PvdA-minister Bussemaker van Emancipatie in Amsterdam bij de alternatieve openingsceremonie van het COC.
De harmonie in de coalitie spreekt niet vanzelf. Tijdens het kabinet Rutte I, met minister Rosenthal (VVD) op Buitenlandse Zaken vochten VVD en oppositiepartij PvdA met elkaar over de zogeheten ‘receptor-benadering’. Deze smart diplomacy wordt bepleit door de Utrechtse professor, en VVD-denker, Tom Zwart. Het kwam er op neer dat je mensenrechten niet plompverloren altijd en overal op dezelfde wijze aan de man moest brengen. Het is beter, betoogde Zwart en met hem de VVD, in te spelen op patronen in het ‘ontvangende’ land . De woordvoerder in de Kamer van de PvdA, Frans Timmermans, gruwde ervan. Hij zag er een poging in de universaliteit van mensenrechten te relativeren - kortom, er minder aan te doen.
Dat gevit is voorbij. Vorig najaar prees VVD-woordvoerder Han ten Broeke minister Timmermans al plagerig in de Kamer. 1) De PvdA-bewindsman was omgereisd naar Rusland om zijn ambtsgenoot Lavrov aan te spreken op Ruslands omgang met homorechten en -ngo’s. Rusland tekende immers het Europese mensenrechtenverdrag. Een moedig voorbeeld van de receptor-benadering, vond Ten Broeke: „De geest daarvan is nog niet geheel verdwenen.” Timmermans gebruikt de term nog steeds niet, maar hij verdedigt even vurig als Rutte en de VVD de dialoog als methode. Of het nu om China gaat, om Cuba of Israël, of Rusland. Tom Zwart prees onlangs in deze krant de „belangrijke koerswijziging” van het kabinet, de opgeheven vinger voorbij.
Toch is het debat niet voorbij. In de Volkskrant observeerde de Leidse geleerde Alfred van Staden onlangs de zwakte van de ‘nieuwe’ Westerse norm dat landen elkaar verantwoording afleggen over mensenrechten. China en India omarmen liever het ‘oude’ Westerse idee van soevereiniteit. Westerse landen zullen, volgens Van Staden, „gedwongen door de realiteit van de nieuwe machtsverhoudingen, gas terug moeten nemen op bijvoorbeeld de toepassing van een principe als de universaliteit van mensenrechten”.
Wat zou dat voor Rutte op bezoek bij Poetin betekenen? Moet hij, om over kernwapens en milieu te praten, homorechten niet meer aanroeren? Er is wel iets voor te zeggen, dat afnemende Europese macht in de wereld het vermogen aantast om mensenrechten ‘op te leggen’. Maar in de praktijk is ook iets anders zichtbaar. Rutte en Poetin hebben belang bij een botsing. Poetin bedient met anti-homoretoriek zijn conservatieve provinciekiezer, Rutte onderhoudt, door hem daarop aan te spreken, de reputatie van Nederland als liberale ankerplaats. Mensenrechten zijn ook image-building - een selling point op het wereldtoneel.
1) AO over de Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken 10 oktober 2012
Zie ook 'Gevestigde mensenrechtenorganisaties zijn in zichzelf gekeerd' Volkskrant.nl, Han ten Broeke en Klaas Dijkhoff, 16-04-2012