Verslag AO Stand van zaken ramp MH17 - Main contents
Op 29 juli 2014 hield de Commissie Buitenlandse Zaken een Algemeen Overleg over de Stand van zaken ramp MH17. Op de agenda stond onder meer de Repatriëringsmissie Oekraïne.
Inbreng De heer Ten Broeke (VVD): Voorzitter.
Als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan. Deze woorden van de Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, gisteren in deze zaal vatten de huidige situatie en de keuze van het kabinet op een goede manier samen. Niets doen is geen optie; handelen is het devies en dat doet het kabinet.
Velen van ons waren afgelopen week aanwezig bij de aankomst van de lichamen van de slachtoffers in Eindhoven. Slachtoffers van een oorlog die niet de hunne was en van een strijd die zij niet konden winnen, op weg naar een bestemming die zij nooit zouden bereiken. Wij hebben gesproken met de nabestaanden. Dit waren gesprekken die ook mij mijn hele leven zullen bijblijven en die mij wederom duidelijk maken dat de prioriteit van het kabinet de enige juiste is. Het is van het allergrootste belang dat de lichamen terugkomen en dat zo veel mogelijk van de persoonlijke bezittingen wordt veiliggesteld. Daarom is er steun vanuit de VVD voor de aanpak die het kabinet gekozen heeft.
Is deze operatie zonder risico? Nee, voorzitter. Is succes gegarandeerd bij deze operatie? Nee, voorzitter. Echter, beide andere opties, het militair binnentrekken van een gebied dat nu alweer 48 uur in oorlog is, met het risico van escalatie, of helemaal niets doen, zijn minder aantrekkelijk en behalen niet het resultaat dat we allemaal willen behalen, namelijk dat de lichamen en zo veel mogelijk van de persoonlijke bezittingen terugkomen. We kunnen niet niets doen en toekijken hoe een oorlog doorgaat alsof er niets is gebeurd. Dat zou onverteerbaar zijn voor de nabestaanden en eerlijk gezegd ook voor de samenleving en wat mij betreft ook voor ons als volksvertegenwoordiging.
Natuurlijk hebben ook wij serieus gekeken naar de mogelijkheid van militair ingrijpen; "send in the marines", zoals de minister-president dat verwoordde. We zijn er echter van overtuigd geraakt dat dit meer risico's met zich brengt. De briefing van gisteren was daar helder over, verhelderend en wat ons betreft ook overtuigend. Het zou het doel niet dichterbij brengen en zelfs de mogelijkheid openen dat wij zelf in een gewapend conflict terechtkomen.
Ik gaf al aan dat naar onze overtuiging de gekozen aanpak niet zonder risico's is. Daar moeten we eerlijk over zijn. We hebben daarover gisteren tijdens de briefing uitgebreid vragen kunnen stellen. Ook vanaf deze plek dank aan alle betrokkenen voor hun inzet en voor de toelichting die wij daar gisteren op hebben ontvangen. Ik wil een aantal punten bij de bewindspersonen aan de orde stellen.
Gisteren werd duidelijk dat de verantwoordelijkheid voor de veiligheidsanalyse vanaf morgen bij de operationeel commandant ligt. Dat is de meest heldere structuur voor deze operatie. Wij kennen deze structuur ook uit andere militaire missies. Kan de minister van Defensie nog eens precies uiteenzetten hoe de afweging vanaf morgen tot stand komt? Kan de minister ook nogmaals toelichten hoe de samenwerkingsstructuur met zowel de OVSE als de Australische eenheden is opgebouwd? Klopt het dat de OVSE in de huidige veiligheidsinschatting dominant is? Klopt het dat de lokale commandant met een directe lijn naar de CdS en zijn counterpart vanaf woensdag hierin de lead neemt?
Ik heb ook vragen over de uitrusting van de marechaussees. Kan de minister hier nogmaals bevestigen dat die handwapens vooral bedoeld zijn om weerbaar te zijn tegen criminele groepen die in het gebied aanwezig zijn? Kan de minister van Defensie aangeven of het onderscheid tussen separatisten en lokale criminele groepen naar de inschatting van Defensie goed te maken is? Het juridisch kader is ons helder en ik wil graag weten wie, zodra dit gepasseerd is, de afweging maakt of handwapens zullen worden gedragen. Moeten wij dit zien als een "ja, mits", zoals CdS Middendorp het gisteren volgens mij verwoordde? Of is het een "nee, tenzij"? En doen de Australiërs hetzelfde?
Het is van het allergrootste belang dat alle partijen, dus Oekraïne, de separatisten en Rusland, worden gebonden aan het verminderen van de escalatie en liefst een staakt-het-vuren op de crashsite en dat er een veilige corridor voor het aan- en afvoeren van onze mensen komt. Gevechten op dit moment zorgen ervoor dat de crashsite niet kan worden bereikt. Dat levert ongelooflijk veel frustratie op, ook bij de Kamer. De directe contacten met president Poetin en met de OVSE, die op hun beurt weer met de rebellen spreken, zijn in dezen van groot belang. Dat geldt ook voor de contacten met Oekraïne. De minister van Buitenlandse Zaken was gisteren in Kiev. Wij lazen dat premier Rutte vanochtend heeft gesproken met de Oekraïense president Porosjenko. Welke afspraken zijn daar gemaakt? Welke garanties kunnen wij daaraan ontlenen? Wat verwacht het kabinet de komende tijd concreet van Oekraïne? Kan het kabinet ook ingaan op de situatie van vandaag? Worden de gevechten inderdaad geïntensiveerd? Is er sprake van een offensief richting Donetsk? Wie is daarvan de initiator? Ik wil er geen doekjes om winden: vorige week legde de Oekraïense president bloemen bij de Nederlandse ambassade en van hem mag niet alleen "talk the talk", maar ook "walk the walk" verwacht worden. Kan de minister van Buitenlandse Zaken aangeven of er brede internationale druk wordt uitgeoefend om dat mogelijk te maken?
Het offensief dat nu gaande is en dat zich lijkt toe te spitsen op Donetsk, waarvan onze mensen direct last hebben, is niet de enige ontwikkeling waarmee wij te maken hebben. Aan Amerikaanse zijde heeft men sterke aanwijzingen dat de Russen doorgaan met het leveren van zware wapens aan de separatisten. Er zijn zelfs berichten over beschietingen vanaf Russisch grondgebied. Kan de minister van Buitenlandse Zaken daar iets over zeggen? Is de situatie veranderd ten opzichte van de brief van zondag, waarin nog gesproken werd over een significante dreiging? Is die nu acuter geworden? Als de situatie niet veranderd is, wat betekent dat dan voor onze mensen in Donetsk, die op dit moment tot hun eigen frustratie op hun handen moeten zitten?
Tot slot heb ik nog een aantal vragen over de Europese aanpak op dit moment. Wij hebben kennisgenomen van de lijst van gesanctioneerde personen en instellingen die afgelopen vrijdag is gepubliceerd. Lopen wij nu in hoge mate gelijk op met de Verenigde Staten? De lijst van de Verenigde Staten is nog altijd langer. Daarop staan ook mensen van de Poetin-kliek die niet op onze lijst staan. Kan de minister aangeven waarom die verschillen er zijn? Wat doet Oekraïne overigens ten opzichte van deze personen? Als zij niet op een lijst in Oekraïne staan, zou dat onze lijst kunnen verzwakken.
Waarschijnlijk wordt er vandaag op hoog ambtelijk EU-niveau overlegd over de sancties ten aanzien van Rusland. Is al enigszins inzichtelijk hoe dat derde pakket eruitziet? Hoe denkt de regering hierover? Welke eisen aan Rusland zijn concreet aan dit derde pakket verbonden? De VVD verwacht van Rusland drie zaken: medewerking aan het onderzoek en veiligstellen van de crashsite, stoppen met het destabiliseren van Oost-Oekraïne en stoppen met het bewapenen van rebellen. Deelt het kabinet die verwachtingen? Hoe wordt gemonitord of Rusland hieraan voldoet?
Samenvattend: het moet zoals het kan. Er zijn op dit moment geen aantrekkelijke scenario's. Wij denken daarom vooral in kansrijke scenario's om ons hoofddoel, het terugbrengen van de lichamen, te bereiken. Dat zal niet makkelijk worden, zoals wij ook vandaag weer lazen, maar het is wel de enige manier. Wij steunen die lijn. Het is van belang dat wij die operatie de komende weken, ongetwijfeld met tegenslagen, kunnen volbrengen.
Het hele (concept)verslag kunt u hier teruglezen
minister van Veiligheid en Justitie, I.W. Opstelten