Vrijheid koesteren en verdedigen - Main contents
Foto Flickr / nieske
Nog maar veertig jaar geleden leefde meer dan de helft van de Europeanen niet in vrijheid: geen politieke vrijheid, geen vrije pers, geen vrijheid van meningsuiting of vereniging. Maar toen viel, precies 25 jaar geleden, de Muur. Samenwerking in de Europese Unie bracht die vrijheid en vrede en welvaart op het Europese continent, voor iedereen.
Dit stuk schreef ik samen met Kati Piri.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw had een grote transformatie naar politieke vrijheid in Europa plaats. Rechtse dictaturen in Griekenland, Portugal en Spanje hadden plaatsgemaakt voor democratische besturen en in een snel tempo traden deze landen toe tot de Europese Unie. Maar nog veel opzienbarender was het einde van de Koude Oorlog. Regeringen in het oosten én westen van Europa hadden nauwelijks door wat er leefde onder grote delen van de bevolking achter het IJzeren Gordijn. Op 4 juni 1989 vonden in Polen als eerste verkiezingen plaats, waarbij meerdere partijen mochten deelnemen. Op 23 augustus 1989 hief Hongarije als eerste de potdichte grens van het IJzeren Gordijn op. In rap tempo nam de onrust aan de oostkant van Europa toe en op 9 november 1989, nu 25 jaar geleden, viel het meest beruchte symbool van het IJzeren Gordijn: de Berlijnse muur.
De Europese Unie heeft sindsdien vrede en toenemende welvaart gebracht op het Europese continent, voor iedereen. Democratisering, rechtsstaat en vrijheden als instrument voor buitenlands beleid zijn succesvol geweest in de 'big bang' uitbreiding van de EU. De transformatie van voormalig satellietstaten van de Sovjet Unie werd destijds met argusogen bekeken. Konden deze landen wel zo snel omschakelen? In 2004 zat 'de muur nog wel in ons hoofd, constateerde Frans Timmermans destijds. Nu, tien jaar later, is die muur er niet langer. En de Pool Donald Tusk is de nieuwe voorzitter van de Europese Raad. Ook andere Midden- en Oost-Europese lidstaten hebben de hervorming naar democratisering, rechtstaat en waarborgen van fundamentele rechten en vrijheden goed doorstaan.
Dit betekent niet dat we stil moeten staan. Wij niet en andere lidstaten niet. Het toetredingsproces is voor Roemenië en Bulgarije wellicht wat snel gegaan, maar uiteindelijk maken ook deze landen een constructieve ontwikkeling door. En in Hongarije moeten we aandacht blijven vragen voor het respecteren van het geluid van de minderheden en tegenkrachten. Democratie betekent niet dat na verkiezingen de winnaar anderen zijn wil op legt. En ook de aandacht voor fundamentele rechten voor vrouwen, LHBT, persvrijheid en ordentelijke rechtsgang mag niet verslappen. Daar moeten lidstaten elkaar op blijven aanspreken.
Rechtsstaat en mensenrechten zijn waarden die we uitdragen als het fundament van de EU. Willen we de duurzame vrede en stabiliteit intern waarborgen en extern verdedigen, dan moeten we ook elkaar aanspreken en blijven toetsen. Op deze manier kan de EU de kring van landen, die in vrede, veiligheid en welzijn leven verder brengen richting de Westelijke Balkan, Turkije en naar de nabuurregio, bijvoorbeeld Moldavië.
Nu leven meer dan 500 miljoen Europeanen in vrijheid. Dat moeten we koesteren en verdedigen. En de Partij van de Arbeid wil dat we dat ook uitdragen, zodat we onze eigen vrijheid, onze welvaart en ons welzijn kunnen behouden, en tegelijkertijd solidair zijn met de wereld om ons heen. Deze fundamentele rechten en vrijheden gunnen wij iedereen.