Belastingontwijking: Nederland moet zich schamen - Main contents
Lees hier het dubbelinterview dat ik had met Trouw over de aanpak van belastingontwijking in Europa.
‘Durf de rol van Nederland te benoemen’
Door Christoph Schmidt, Brussel
Sinds de LuxLeaks-publicaties staat er een vergrootglas op belastingontwijking door multinationals. Een commissie van het Europees Parlement doet onderzoek. Twee Nederlandse leden daarvan, Esther de Lange (CDA) en Paul Tang (PvdA), leggen uit wat de bedoeling is.
Het lijkt krap, zes maanden voor zo’n enorme klus. Daarvan is zelfs alweer anderhalve maand verstreken sinds de ‘bijzondere onderzoekscommissie belastingafspraken’ werd ingesteld in het Europees Parlement, naar aanleiding van de LuxLeaks-publicaties van november. De 45 leden van zeer divers pluimage moeten het nog eens worden over het werkprogramma. Vandaag (= maandag 30) komen ze voor de derde keer bijeen in Brussel.
Q: Wat is precies de inzet van de commissie?
Esther de Lange (CDA): “Het hangt ervan af aan welke partij je het vraagt. Ik wil een beeld krijgen van de fiscale achterdeurtjes waardoor je grensoverschrijdend makkelijker belasting kan ontwijken dan nationaal. Vervolgens is de vraag wat je daaraan nationaal kunt doen, en wat Europees. ‘Tax rulings’ (de geheime afspraken tussen belastingdiensten en grote bedrijven, red.) zijn tot nu toe wettelijk in orde. Maar is alles wat legaal is ook wenselijk? Absoluut niet. Het gaat erom welke wetgeving je straks wil hebben, niet zozeer of wetten in het verleden verkeerd zijn toegepast.”
Paul Tang (PvdA): “Voor mij heeft de commissie ook een publicitaire opdracht. We gaan op bezoek in Nederland, Luxemburg, het Verenigd Koninkrijk — alle boosdoeners. Je kunt belastingadviseurs horen en grote bedrijven. De winst van LuxLeaks was dat opnieuw het besef doordrong wat voor verdorven situatie dit is. De opdracht van deze commissie, volgens mijn politieke inkleuring, is om daar de aandacht op te blijven vestigen. Er zijn bedrijven in Europa die vrijwel geen cent belasting betalen. Te zot voor woorden.”
EdL: “De grondhouding van het CDA is duidelijk. Als een burger een naheffing krijgt, als het MKB-bedrijf netjes z’n belasting betaalt, is het niet eerlijk dat grote bedrijven de dans ontspringen. Dat eerlijkheidsgevoel komt uit de tenen. Maar waar ik niet aan mee ga doen, is een opmerking als: ‘we gaan naar Nederland, want dat is een grote boosdoener’. Het laatste wat we moeten hebben is een heksenjacht op drie, vier kleine landen.
“Je moet naar het geheel kijken. Duitsland en Frankrijk zijn groot en hebben schaalvoordelen. Wij zijn een klein land, dat gedacht heeft: ‘wie niet sterk is moet slim zijn’. 24 EU-lidstaten hebben tax rulings. Dus hou op met er een Benelux-probleem van te maken. Elke Europese burger is hier kwaad over.”
PT: “Ik ben blij dat Esther de Lange, in tegenstelling tot andere CDA’ers, zegt dat er een gelijk speelveld moet zijn. Toen ik in de Tweede Kamer zat (2007-2010, red.) heb ik gemerkt hoe CDA en VVD onder de invloed staan van de bedrijfslobby. Ga niet zeggen dat het anders is, Esther. Jullie hebben straks twee voormannen uit het bedrijfsleven in de Eerste Kamer, Niek Jan van Kesteren en Elco Brinkman. Dat laat zien waar het probleem zit bij het CDA.”
EdL: “Ik zou toch denken dat jij ons verkiezingsprogramma hebt gelezen: als burgers en kleine bedrijven moeten betalen, dan ook de grote bedrijven.”
PT: “Mooie woorden, maar CDA en VVD hebben tot nu toe geen stappen durven zetten, met als argument: als wij het niet doen, die tax rulings, doen anderen het wel. In zekere zin hebben ze nog gelijk ook.”
EdL: “Vandaar ons standpunt dat je dit Europees moet bekijken.”
Q: Wat kun je dan precies op Europees niveau aanpakken?
PT: “We wachten op een voorstel van de Europese Commissie over ‘country-by-country reporting’, waarbij bedrijven verplicht zijn te vermelden in welke landen ze hun winsten hebben behaald (voor banken gelden die regels al, voor andere multinationals (nog) niet, red.). Wij zijn daar voor, maar bij de liberalen en christen-democraten zie ik nog een hoop gesputter.
“Het principe is: waar je winst maakt, moet je belasting betalen. Bij voorstellen om de belastingontwijking aan te pakken, zijn de landen aan zet. Die blijven over belastingheffing gaan. Daarom blijf ik wel geneigd om die landen onder druk te zetten. Want laten we nou niet een pak boter op ons hoofd hebben: Nederland is het Rotterdam van de belastingontwijking. Wij voeren alles door. Bij elke constructie is Nederland betrokken.”
EdL: “It takes two to tango. We moeten naar het totaal kijken.”
PT: “Je hebt echt boter op je hoofd.”
EdL: “De Duitsers richten een standbeeld voor je op als je alles gelijk wilt trekken en de grote landen het schaalvoordeel geeft.”
PT: “Ik wil niet alles gelijktrekken, maar erken nou dat Nederland hierin een bijzondere rol heeft. Elk groot bedrijf heeft een kantoortje in Nederland. Waarom zou dat toch zijn?”
EdL: “Ik ben blij dat Paul Tang zich redelijk opwindt, maar ondanks die opwinding klinkt hier, voor een socialist ten minste, nog een redelijk nuchter geluid. Er zijn ook socialistische collega’s die zeggen: wij willen de hele boel harmoniseren op Europees niveau, ook de belastingtarieven. Wat betreft country-by-country-reporting willen wij de discussie graag voeren, maar veel hangt af van de details. Je moet niet het kind met het badwater weggooien.”
PT: “Ben je voor of tegen? Je trekt een rookgordijn op. Laatst hadden we er een stemming over, en wie stemde tegen? De CDA’ers. De liberale fractie (waar ook D66 en VVD in zitten, red.) stemde voor, behalve… de drie VVD’ers. CDA en VVD hebben dit constant geblokkeerd. Ik ben blij dat Esther hier nu zo open in staat, maar hoop dat nu ook CDA en VVD hierin meegaan.”
EdL: “Zoals jij zegt, sta ik open in de discussie, maar als dit een politiek slagveld wordt en mensen gaan proberen om hier politieke slaatjes op korte termijn uit te slaan, zal er niets zinnigs uitkomen.”
PT: “We willen een wetgevende agenda opstellen. Dat ligt voor een deel bij de Europese Commissie en voor het overgrote deel bij de lidstaten.”
EdL: “Kijk, dat vind ik wel weer winst van Paul, hoor. Want er zijn ook socialisten die iets willen veranderen aan die grote zeggenschap van de lidstaten. De Nederlandse leden van de commissie hebben hierin een belangrijke rol, namelijk dat ze niet meegaan in die polarisatie. Kijk naar een Frans standpunt, waarin veel naar een Europees niveau wordt getild. Deze commissie gaat slagen als wij nuchtere Hollanders zijn, de vinger op de zere plek leggen en aanpakken wat we kunnen aanpakken.”
PT: “Vinger op de zere plek? Waar ik moeite mee heb, is dat Nederlandse Europarlementariërs de rol van Nederland niet durven benoemen. De functie van deze commissie is ook: de vinger op de zere plek leggen in Nederland zelf. Nederland moet zich schamen.”
EdL: “Dan vind jij hopelijk ook dat staatssecretaris Wiebes, van het kabinet waar jullie partij inzit, niet alleen het Europees Parlement maar ook de Tweede Kamer meer inzicht moet geven over de tax rulings.”
Q: Welke personen willen jullie tijdens het onderzoek aan de tand voelen?
PT: “Het zou natuurlijk mooi zijn als we de belastingadviseurs van de grote vier accountantsbureaus kunnen horen, en de grote bedrijven zelf. Shell betaalt geen winstbelasting in Nederland. Kom het maar uitleggen. Als ze niet ingaan op de uitnodiging, dan staat er een lege stoel met een bordje ‘Shell’, ook prima. Wij zijn het erover eens, Esther, dat bedrijven hun eerlijke deel moeten betalen. Ze proberen dat niet eens, integendeel, alles is erop gericht om helemaal niets te betalen.”
EdL: “Dat betekent ook druk op de politiek. Bedrijven die niks willen betalen, kun je aanspreken op hun verantwoordelijkheid, maar als je echt stappen wil zetten, moet je ook de politieke kaders willen stellen.”
PT: “Intussen hebben de multinationals hun mond vol van maatschappelijk verantwoord ondernemen.”
EdL: “Dus jij wilt hier geen Dijsselbloem, geen Wiebes…”
PT: “Ik vind het prima als die bewindspersonen komen. Maar het zijn de bedrijven die allemaal mooie brochures hebben over ‘people, planet, profit’, maar in hun jaarverslag met geen woord reppen over belastingen. Dat is een schande. Ze weten best dat de politiek wil dat ze hun eerlijke bijdrage leveren. Ze lappen dat gewoon aan hun laars.”
“Het probleem is veel groter dan tax rulings. We zien misbruik van richtlijnen, brievenbusmaatschappijtjes, onze belastingverdragen… het gaat veel verder dan afspraken tussen een belastingdienst en een bedrijf.”
Cora van Nieuwenhoven (VVD), het derde Nederlandse lid van de onderzoekscommissie van het Europees Parlement
“Het doel van de onderzoekscommissie is wat mij betreft het op tafel krijgen van de tax rulings en alle zaken die erop lijken, in alle lidstaten. Wat is het beleid, hoe wordt het uitgevoerd? Die vraag moeten we niet alleen stellen aan de nu genoemde landen, zoals Luxemburg, Ierland en Nederland, maar ook aan landen als Duitsland, Frankrijk, Spanje en het Verenigd Koninkrijk.
“Een voorbeeld van de aanverwante kwesties die ook onderzocht moeten worden: je had een tijdje terug die klacht van de Spaanse havens over de Rotterdamse haven omdat die nauwelijks belasting zou betalen. Wat bleek: die Spaanse havens kregen op een andere manier overheidssteun, namelijk met subsidies. Dus het is goed dat we niet alleen naar die belastingafspraken kijken.
Ik wil informatie van alle lidstaten, niet van een paar. En ik denk dat we in alle landen uitleg moeten krijgen van drie categorieën betrokkenen: de verantwoordelijke bewindspersoon, de uitvoerende instantie en de gebruikers. Dat zijn wat mij betreft niet alleen bedrijven maar ook niet-gouvernementele organisaties. Die maken immers ook gebruik van regelingen om hun ontwikkelingsgeld op de juiste plek te krijgen.”
Philippe Lamberts (Belgische co-voorzitter van de Groene fractie in het Europarlement, tevens lid van de onderzoekscommissie)
“Met dit onderzoek willen we de politieke druk houden: genoeg voorbeelden verzamelen die de huidige politici dwingen om iets te veranderen.
“Maar in het Europees Parlement is geen politieke wil om echt iets aan die belastingontwijking te doen. Het voorstel voor country-by-country reporting (waarbij bedrijven moeten specificeren in welke landen ze hun winsten behalen, red.) wordt vertraagd. Bedrijven vrezen reputatieschade. Uit die gegevens wordt immers duidelijk dat ze enorme winsten hebben behaald op plekken waar ze bijna geen werknemers hebben.
“Ik zie de weerstand van de politieke klasse. Eerst zouden ze eens moeten toegeven dat die constructies door hen gemaakt zijn. Misschien legaal, maar iemand heeft die wetten geschreven hè? Dat zijn met name socialisten, christen-democraten en liberalen. Dat toegeven is moeilijk. Zeker in Nederland, waar mensen als Bos en Dijsselbloem liberalen zijn met een socialistisch T-shirt.
“De politieke klasse is nog altijd een grotere vriend van degenen die van die wetten genieten dan van de rest van de maatschappij. Hun argument is dat die grote bedrijven investeren en banen scheppen. Maar dat is allemaal flauwekul. Die trickle-down economie bestaat niet.”