Steun progressieve krachten in veranderend Birma - Main contents

Is het echt of slechts een toneelstukje voor de wereld? Dat is de vraag die veel ‘Myanmar (voorheen Birma) watchers’ zich stellen. Vorige week bezocht ik het Zuidoost-Aziatische land om een training aan kandidaat-parlementariërs te geven. Mijn voorlopige conclusie: los van hoe oprecht de oorspronkelijke hervormingsintenties van het generaalsregime ook waren, er is simpelweg geen weg meer terug. 'Als ze alsnog een U-turn maken, breekt de chaos uit', vatte een VN-official het nogal dramatisch samen. Ik merkte het zelf vooral in positieve zin aan de gretigheid waarmee de deelnemers aan de Myanmar School of Politics de lesstof tot zich namen en aan hun vastberadenheid om dé generatie te worden die een vrij en democratisch Myanmar helpt op te bouwen.

De verandering is dus reëel, maar ook nog erg fragiel. Tegenover de vrijlating van politieke gevangenen en de verkiezingen van komend najaar staan de zorgen over de gespannen etnische verhoudingen - in het bijzonder de erbarmelijke positie van de stateloze Rohingya’s - en de blijvende invloed van het leger, onder meer door een claim op 25% van de parlementszetels. Mensenrechtenorganisaties wijzen ook op de toenemende druk op de vrije media; geen gunstig voorteken voor de campagneperiode. De komende maanden zullen, met andere woorden, een lakmoesproef zijn voor hoe ver de transitie in Myanmar gevorderd is. Tegelijkertijd houden velen er rekening mee dat een echte machtsoverdracht wellicht pas in 2020 aan de orde is, al was het alleen maar omdat oppositieleider Aung San Suu Kyi op basis van de huidige grondwet (vanwege haar huwelijk met een buitenlander) vooralsnog geen president kan worden.

In deze cruciale fase voor Myanmar past het Nederland en de EU om niet alleen op de economische kansen in te spelen, maar juist ook op politiek terrein aanwezig te zijn en steun te verlenen aan de progressieve krachten in de Birmese samenleving. De PvdA pleit er daarom voor om, mits het verkiezingsproces naar behoren verloopt, de huidige Nederlandse handelspost op te waarderen naar een volwaardige ambassade in Yangon. Een ambassade in Myanmar kan hervormers een steuntje in de rug geven in hun strijd voor meer vrijheid en democratische vooruitgang. Ook blijft het waarschijnlijk nodig om de Birmese regering aan te blijven spreken op de mensenrechtensituatie. Vandaag vraag ik minister Koenders daarom ons voorstel voor een ambassade in Myanmar over te nemen in zijn voorstellen voor versterking van het diplomatieke postennet die hij binnenkort aan de Kamer stuurt.

Eenzelfde inzet gericht op ondersteuning van progressieve krachten verwachten we ook van de EU, die haar aanwezigheid in Myanmar recent al flink heeft opgeschroefd. Voor de komende jaren is een fors pakket aan steunmaatregelen klaargezet. Maar onduidelijk is nog of en hoe deze steun wordt ingezet om druk te blijven houden op het democratiseringsproces, aanpassing van de grondwet en de vredesdialoog met (gewapende) etnische groeperingen. De PvdA ziet graag een stevige koppeling tussen deze Europese steun en concrete voortgang in het transitieproces. Ook daar dringen we in de Kamer op aan.