Troonrede 1976 (volledige tekst) - Main contents

In de integrale tekst van de troonrede 1976 is door de redactie structuur aangebracht, zodat u snel tussen de onderdelen kunt navigeren.

Leden van de Staten-Generaal,

Ongetwijfeld gaan de gedachten nu terug naar de moeilijke periode die achter ons ligt. Laten wij vandaag, in het besef van een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid, vooral zien naar het vele wat ons te doen staat. Er wachten het komende parlementaire jaar zware taken.

Na de diepste inzinking sinds 1945 heeft de economische ontwikkeling in de westerse wereld een keer ten goede genomen. Het herstel komt echter slechts langzaam op gang. Het inflatietempo is naar verhouding hoog gebleven en de werkloosheid is hardnekkig van aard.

Wat de regering voor ogen staat is werk voor iedereen in een samenleving, waarin minder ongelijkheid heerst en ieder gelijke ontplooiingsmogelijkheden heeft. Daarom is het beleid toegespitst op het behoud van bestaande en het scheppen van nieuwe arbeidsplaatsen en op het terugdringen van de inflatie. 

Alleen als dit gelukt, blijft het mogelijk om de collectieve voorzieningen te waarborgen, met voorrang voor de zwaksten in de samenleving. Dan ook kan uitzicht worden geboden op een bescheiden groei van de koopkracht van de burgers in de komende jaren. Dit beleid vindt zijn weerslag in de rijksbegroting 1977. De verzwaring van de druk van de collectieve lasten blijft binnen de gestelde norm van 1% van het nationals inkomen. 

De regering stelt geen verhoging van belastingtarieven voor. De vorig jaar ingevoerde tijdelijke verlichting van sociale premies en van de loon- en inkomstenbelasting worden blijvend. De inflatiecorrectie zal voor 8o% worden toegepast. Hogere bedragen voor reiskosten zullen van de inkomstenbelasting mogen worden afgetrokken. De bestaande regeling voor de zelfstandigenaftrek wordt volgend jaar gehandhaafd.

Met de jaarwisseling zal U het voorstel van wet bereiken ter uitwerking van het aangekondigde nieuwe instrument voor een gerichte aanmoediging van investeringen, dat per 1   april a.s. in werking moet treden. Om diezelfde investeringen te bevorderen zullen meer gecoördineerde regelingen voor het vergunningenbeleid ter hand worden genomen. 

Nieuwe inspanningen ten behoeve van de werkgelegenheid vooral in de zwakkere regio's zullen op gang worden gebracht. Belangrijke bedragen blijven bestemd voor steun en begeleiding van individuele bedrijven; daarbij zal meer aandacht gegeven worden aan structurele oplossingen. 

Ter bestrijding van de werkloosheid onder jongeren onderzoekt de regering de mogelijkheid tot het aanmoedigen van deelarbeid, alsmede het verruimen van de mogelijkheid voor oudere werknemers om zich ten behoeve van de werkgelegenheid van jongeren uit het arbeidsproces terug te trekken. In dit verband hecht de regering grote betekenis aan de experimenten die in de onderwijssector zijn begonnen.

Dit najaar zal de regering bezien of aanvullende conjuncturele maatregelen noodzakelijk zijn.

De droogte van de afgelopen zomer heeft veel landbouwbedrijven in moeilijkheden gebracht. Waar nodig zal de regering maatregelen treffen om het agrarisch produktiepotentieel op een verantwoord peil te houden.

Een duurzaam herstel van de economische groei en van de werkgelegenheid, onder handhaving van een verantwoord peil van de collectieve voorzieningen komt in zicht, indien alle inkomensgroepen bereid zijn daartoe hun bijdrage te leveren. De regering vertrouwt erop dat de sociale partners in komend overleg daarvoor oog zullen hebben. 

De heden aan U aangeboden macro-economische verkenning laat zien dat wanneer deze bereidheid aanwezig is, gerekend mag worden op een beweging naar herstel van investeringen en werkgelegenheid. 

Grote voorzichtigheid is geboden om te voorkomen, dat het herstel weer in gevaar komt. Als wij die voorzichtigheid betrachten komt een prijsstijging binnen ons bereik die lager is dan in enig jaar na 1970 haalbaar is gebleken. 

Om dit te verwezenlijken kan in 1977 een strak prijsbeleid niet worden gemist. Alleen een gezamenlijke krachtsinspanning zal het mogelijk maken de opgaande lijn die zich voor onze welvaart in het komende jaar aftekent ook naar een verdere toekomst door te trekken. De regering hecht daarbij aan de verwezenlijking van voorstellen, die erop zijn gericht om de sociale partners beter in staat te stellen hun verantwoordelijkheden binnen en buiten de onderneming waar te maken.

Met het oog daarop zal U, naast de reeds ingediende voorstellen met betrekking tot de vermogensaanwasdeling en de ondernemingsraden, op korte termijn een wetsontwerp bereiken betreffende de openbaarheid van inkomens uit arbeid van werknemers en beoefenaren van vrije beroepen. 

Dit najaar zal een voorontwerp worden gepubliceerd van een raamwet inkomensvorming, die een belangrijke uitbreiding beoogt van de instrumenten voor het voeren van een inkomenspolitiek.

Op korte termijn zal een wetsontwerp worden ingediend tot matiging van de pensioenopbouw van politieke ambtsdragers. Het kabinet zal het gebruikelijke overleg openen met de betrokken organisaties over een verdergaande matiging van de hoogste salarissen in de overheidssfeer met ingang van 1977.

Voor het eerst zullen U thans ook meerjarenramingen worden aangeboden over de ontwikkeling van de sociale verzekeringen in de jaren 1977-1980. De wetsontwerpen, die reeds voor 1977 een beperking van de uitgavenstijging moeten bewerkstelligen, zullen U binnenkort bereiken. Daarbij zulien inkomensverschillen worden verkleind.

In aanvulling op de invoering van de Algemene Arbeidsongeschiktheidsverzekering per 1 oktober a.s. wil de regering in de eerste helft van 1977 de regeling in werking stellen die oudere zelfstandigen in de leeftijd van 58 tot 65 jaar onder bepaalde voorwaarden de garantie voor een minimum inkomen biedt.

Omdat vele deelnemers aan het verzet, vervolgden en andere oorlogsslachtoffers nog in benarde omstandigheden verkeren heeft de regering besloten tot verbetering van hun financiële positie. De daartoe nodige voorstellen tot wetswijziging zullen U spoedig bereiken.

Minder ongelijkheid is vooral ook afhankelijk van de mogelijkheden die het onderwijs biedt. Met erkenning van de eigen verantwoordelijkheid van met name het bijzonder onderwijs, spant de regering zich in voor verbetering en vernieuwing van de onderwijsvoorzieningen. Met voorrang wordt daarbij aandacht geschonken aan groepen die om sociale of economische redenen tot dusver het minst profijt van het onderwijs hebben gehad. In het lager onderwijs zullen de klassen in 1977 verder worden verkleind. 

Het ontwerp van wet op het basisonderwijs kan nog in deze zittingsperiode worden verwacht. Met de discussienota 'Contouren van een toekomstig onderwijsbestel' heeft het kabinet velen betrokken bij de gedachtenvorming over het onderwijs in de toekomst. Een vervolg op deze nota zal in het voorjaar van 1977 verschijnen.

Een beleidsnota over de geleidelijke invoering van sectorraden voor de meerjarenplanning van het wetenschappelijk onderzoek zal U binnenkort bereiken.

Over de emancipatie van de vrouw zal de regering U dit zittingsjaar denkbeelden voor een beleid op langere termijn voorleggen. In afwachting daarvan wordt het bestaande beleid versterkt en uitgebreid, onder andere door subsidiëring van vrouwenhuizen en voorlichtingsprojecten.

De kwaliteit van het bestaan hangt in hoge mate af van een goede huisvesting en leefomgeving. Bijna twee-derde van alle woningen in ons land is na 1945 tot stand gekomen en draagt dus de kenmerken van een enkele generatie. We moeten daarom zuinig zijn op de woningen en gebouwen van oudere tijden. Ook in het stadsvernieuwingsbeleid zal deze waardering tot uiting komen. Bij de nieuwbouw wordt verscheidenheid zoveel mogelijk bevorderd.

Een dezer dagen biedt de regering U een drietal wetsontwerpen aan over de huur van woonruimte. Ze vormen een afronding van het nieuwe huur- en subsidiebeleid. Dit beleid biedt tevens een grondslag voor nieuwbouw, afgestemd op kwaliteit en nieuwe behoeften.

In het komend zittingsjaar zal het kabinet structuurschema's voorleggen waarin de ruimtelijke aspecten van het verkeer en vervoer, de vaarwegen en de volkshuisvesting worden behandeld.

De regering vertrouwt erop dat het mogelijk zal zijn de behandeling van de belangrijke wetsontwerpen inzake de herziening van de onteigeningswet en het scheppen van een voorkeursrecht voor gemeenten in deze zittingsperiode tot een goed einde te brengen.

Het Waddengebied dient als onvervangbaar natuurgebied behouden te blijven. Na de periode van inspraak zal een definitieve beslissing worden genomen over de wijze waarop dit doel kan worden bereikt.

Nog dit jaar zal U een ontwerp tot wijziging van de wet op de Ruimtelijke Ordening worden aangeboden.

De regering blijft voorrang geven aan het gebruik van het openbaar vervoer. Volgend jaar zal het rijk meer dan 2 miljard besteden aan het openbaar vervoer in stad, streek en land. Daarnaast beseft de regering het belang van de auto voor velen. De leefbaarheid van ons land vraagt echter om een beheerst gebruik daarvan. 

Het gevoerde beleid voor de verkeersveiligheid heeft het aantal slachtoffers de afgelopen jaren duidelijk doen dalen. Het in de laatste maanden weer toegenomen aantal ongelukken vraagt om een hernieuwde inspanning.

Terwille van de kwaliteit van het water is het verheugend dat overeenstemming is bereikt over de verdragen ter beperking van de zoutbelasting en de chemische verontreiniging van de Rijn.

Om redenen van energiebesparing en vrijetijdsbesteding zal de regering voorstellen het komende voorjaar de zomertijd in te voeren. gen ontwerp van wet Algemene Bepalingen Milieuhygiëne zal regels geven voor inspraak en beroep en voor coördinatie bij de vergunningverlening.

In de gezondheidszorg wordt naast kostenbeheersing in sterke mate verbetering van de preventie nagestreefd. Een wetsontwerp betreffende bevolkingsonderzoek zal binnenkort aan adviesinstanties worden toegezonden.

De ontwikkeling naar democratisering en spreiding van zeggenschap ontmoet bezwaren en weerstanden. De regering onderkent de problemen, die inspraak oproept voor de besluitvorming. Zij meent echter, dat voortgang op de weg van het vergroten van de mondigheid van de burgers geboden is.

Met de binnenkort in te dienen wetsontwerpen wordt een belangrijke stap gezet naar modernisering van het binnenlands bestuur. Streven naar decentralisatie kenmerkt ook de wettelijke maatregelen die op komst zijn, tot versterking van de zeggenschap van de burgers en van de rechtszekerheid van alle bij het welzijnsbeleid betrokkenen.

In het kader van de algehele grondwetsherziening zijn waarborgen voor de individuele en maatschappelijke rechten van de burger neergelegd in de wetsontwerpen inzake klassieke en sociale grondrechten. 

Binnenkort zullen U wetsontwerpen bereiken inzake verkiezing, inrichting en samenstelling van de Staten-Generaal. Aanvaarding van de voorstellen tot herziening van de Grondwet zal ertoe leiden dat komend voorjaar ook de Eerste Kamer der Staten-Generaal zal worden ontbonden en opnieuw verkozen.

Het kabinet zal zijn standpunt inzake een eventuele herziening van de structuur van de onderneming bepalen na ontvangst van het gevraagde SER-advies. Intussen beraadt het zich over een wettelijke regeling van een commissaris algemeen belang bij de grootste vennootschappen.

In het belang van de veiligheid van de bevolking wordt de samenwerking tussen de politiekorpsen verbeterd. Een algehele herziening van de wetgeving op het gebied van de wapenhandel is in aantocht. Een wetsontwerp dat de toepassing van geldboetes boven vrijheidsstraffen wil aanmoedigen, zal U spoedig bereiken. Een nota over de actuele vraagstukken van het gevangeniswezen wordt U vandaag aangeboden.

In de afgelopen drie jaar werd ons land zesmaal geconfronteerd met terroristische acties waarbij onschuldige burgers werden gegijzeld. De regering werkt, ook in internationaal verband, aan de verbetering van preventieve maatregelen en van de coördinatie bij de bestrijding van terreurdaden.

Een verdere ontspanning tussen Oost en West is noodzakelijk. Maar deze kan alleen worden verwezenlijkt wanneer alle betrokken staten de vorig jaar in Helsinki overeengekomen beginselen over veiligheid en samenwerking in Europa ook werkelijk in praktijk brengen. Daarnaast moeten concrete resultaten worden geboekt in het overleg in Wenen over wederzijdse vermindering van de militaire sterkte. In het ontwapeningsbeleid staat het terugdringen van de risico's van kernbewapening voorop.

Ons land levert een alleszins redelijke bijdrage tot de bondgenootschappelijke verdediging. De sterk toenemende kosten van deze verdediging dwingen echter tot een versterking van de onderlinge samenwerking en taakverdeling binnen het bondgenootschap. Binnen dat kader dienen de beslissingen te worden genomen over nieuwe grote investeringsprojecten voor de Nederlandse krijgsmacht.

De Europese Gemeenschap behoeft voor alles een versterking van haar interne samenhang. Ernstig moet worden gepoogd het economisch beleid van de lid-staten beter te coördineren en de politieke samenwerking te verbreden en te verdiepen. Vanuit die overtuiging vervult Nederland thans het voorzitterschap van de Gemeenschap. Rechtstreekse verkiezingen voor het Europese Parlement in 1978 zijn een eerste stap naar een werkelijk democratisch Europa.

Met ontsteltenis beziet de regering de situatie in Zuidelijk Afrika, waar de blanke regeringen in Rhodesië en Zuid-Afrika nog steeds niet bereid blijken de bakens te verzetten. Alleen als de rechten van de niet blanke bevolking in Zuidelijk Afrika worden erkend en gerespecteerd, kunnen nog ernstiger ontwikkelingen worden voorkomen. In samenwerking met andere staten zullen wij ons inzetten voor een bedindiging van het apartheidsregime.

In 1977 zal opnieuw 1,5% van het nationale inkomen worden besteed aan ontwikkelingshulp. Velen ervaren dit als een reëel offer, maar wij vertrouwen op de bereidheid dit offer te brengen omdat de hulp vooral wordt gericht op de armste landen en bevolkinsgroepen in de wereld. Dit is het centrale thema van de beleidsnota over de Nederlandse bilaterals hulp die U heden wordt toegezonden. 

Nederland blijft zich, op weg naar een nieuwe internationale economische orde, inzetten voor concrete onderhandelingen over de grondstoffenproblematiek en voor maatregelen ter verlichting van de schuldenlast van de arme landen. Over de toekomstige staatkundige en sociaal-economische structuur van de Nederlandse Antillen zullen dit parlementaire jaar adviezen worden uitgebracht.

Leden der Staten-Generaal,

Bij zijn optreden heeft het kabinet zijn beleid gesteld in het teken van spreiding van inkomen, kennis en macht. Veel werd gerealiseerd, tot veel werd een aanzet gegeven.

Het economische getij is tegen. De regering ziet een nauwe samenhang tussen de bereidheid de offers te brengen die nodig zijn om de economische moeilijkheden te overwinnen, en de voortgang van de hervorming van onze samenleving. Daarom hecht de regering aan een spoedige behandeling van de wetsontwerpen, die beogen de verantwoordelijkheid voor het besturen van onze economie te spreiden over alle betrokkenen.

Het gaat om het perspectief van een samenleving, waarin gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt aanvaard op grondslag van gemeenschappelijke zeggenschap. Veel arbeid, inspanning en visie zal worden gevraagd om dat doel te bereiken.

Met het uitspreken van de hoop dat wij daartoe de kracht zullen ontvangen, verklaar ik deze zitting van de Staten-Generaal geopend.

21 september 1976