Troonrede 1974 (volledige tekst) - Main contents

In de integrale tekst van de troonrede 1974 is door de redactie structuur aangebracht, zodat u snel tussen de onderdelen kunt navigeren.

Leden van de Staten-Generaal,

Ons land is opgeschrikt door een daad van terreur, waarbij het leven van onschuldigen wordt bedreigd. Het optreden van de regering is voor alles gericht op de ongedeerde vrijlating van de gegijzelden. Ons volk hoopt en bidt dat dit mag gelukken.

Het conflict in het Midden-Oosten en de strijd om Cyprus hebben opnieuw bewezen hoezeer het behoud van de vrede en de opbouw van de internationale rechtsorde een niet aflatende inspanning vergt.

Verheugend en bevrijdend is het dat in Portugal en Griekenland regeringen aan het bewind zijn gekomen die de democratie willen herstellen. De onafhankelijkheid van de Portugese gebieden in Afrika is binnen bereik gekomen. Dekolonisatie en democratisering moeten gepaard gaan met versterking van de banden van beide landen met de Europese Gemeenschap. 

Hoezeer winst voor de democratie in Europa en de ontwikkeling in Afrika nieuwe perspectieven openen, er is nog een moeilijke weg te gaan. Dat geldt ook voor het overwinnen van de onaanvaardbare tegenstelling tussen arme en rijke landen. Ook in dat licht wil de regering het gezag en de doeltreffendheid van de Verenigde Naties helpen versterken.

De Nederlandse hulpverlening zal in het komende jaar met bijna een derde worden verhoogd. In het vierjarenplan dat U heden ontvangt is de doelstelling verwezenlijkt dat de ontwikkelingshulp met ingang van 1976 1 1/2 % van het nationale inkomen zal bedragen. 

De keuze van landen waaraan Nederland rechtstreeks ontwikkelingshulp verleent zal meer dan voorheen worden bepaald door de mate van armoede, de behoefte aan bijstand en door het aldaar gevoerde beleid. De mogelijkheden voor onmiddellijke hulpverlening bij hongersnoden en overstromingen worden verruimd. Nederland zal bijdragen aan structurele maatregelen ter bestrijding van de toenemende voedselschaarste.

De scherp gestegen prijzen van grondstoffen en energie hebben in de wereld het gevaar opgeroepen van economische teruggang en grote werkloosheid. Internationale samenwerking gericht op behoud van werkgelegenheid is thans geboden. In ons land heeft de ongekende invoerprijsstijging het voorgenomen beleid tot vermindering van inflatie en werkloosheid doorkruist. 

Al heeft Nederland de energiecrisis naar verhouding goed doorstaan, de uitvoering van het wetgevend program van het kabinet is er wel door vertraagd. Met de plannen die de regering nu ontvouwt beoogt zij de binnenlandse bestedingen te vergroten, de werkloosheid terug te dringen en de uitvoering van haar program vaart te geven.

De rijksbegroting is voor het eerst geplaatst in het perspectief van beleidsafspraken voor een vierjarige periode. De principiële uitgangspunten van het kabinet komen tot uitdrukking in een sterke verhoging van de uitgaven voor welzijn en onderwijs, ontwikkelingshulp en sociale voorzieningen, subsidies voor volkshuisvesting, openbaar vervoer en stadsvernieuwing. 

De ontwikkeling naar een samenleving met minder ongelijkheid, zoals dit kabinet die voor ogen heeft, krijgt hierin gestalte. De begroting 1975 doet de uitgaven van rijk en gemeenten aanzienlijk stijgen en schept ruimte voor een toeneming van het vrij besteedbaar inkomen. 

Om deze inkomensverbetering te verwezenlijken zonder de inflatie aan te wakkeren, is gekozen voor een verlichting van lasten in de sfeer van belastingen en sociale premies. De regering acht deze verlichting temeer gewenst nu de aardgasprijzen uit een oogpunt van een verantwoord energiebeleid moeten worden verhoogd.

De overheidsbijdrage aan het Ouderdomsfonds wordt met ruim f 500 mln. extra vergroot, waardoor premiestijging bij de AOW zal verminderen.Een verlaging van de loon- en inkomstenbelasting wordt voorgesteld waarvan de lagere inkomens naar verhouding het meest zullen profiteren. 

De inflatiecorrectie bij de loon- en inkomstenbelasting zal voor 8o% worden toegepast. In afwachting van de komende beslissing over de invoering van een vermogenswinstbelasting zal het dit jaar verhoogde tarief in de vermogensbelasting voor 1975 worden gehandhaafd.

De regering vertrouwt erop ook na het vervallen van de machtigingswet te kunnen rekenen op de medewerking van de sociale partners. Zij wil met hen de komende maanden intensief overleg plegen. Daarbij wenst zij ook de problemen te betrekken die voortvloeien uit sterk uiteenlopende rendementen en onevenredige winsten in ondernemingen. 

Zij wil een strak prijsbeleid handhaven. Zij hecht grote waarde aan de totstandkoming van een centraal akkoord over het arbeidsvoorwaardenbeleid in 1975, zowel ter beteugeling van de inflatie als voor de voortzetting van een inkomensbeleid dat in beginsel alle inkomensgroepen omvat. 

Op mogelijkheden en grenzen van een verdere verkleining van de inkomensverschillen zal nader worden ingegaan in de eind van dit jaar uit te brengen interimnota.

De regering acht het behoud van een gezond en breed gespreid midden- en kleinbedrijf, ook in de landbouw, maatschappelijk van grote betekenis. Op de scherpe inkomensdaling in de landbouw heeft zij gereageerd met een aantal maatregelen, die door verdergaande regelingen in Europees verband zullen moeten worden gevolgd.

Overigens wil de regering de positie verbeteren van de zelfstandigen in het algemeen. Van de aangekondigde fiscale en sociale maatregelen zullen ook zij voordeel hebben. De regering wil daarenboven een deel van het bedrijfsvermogen vrijstellen van vermogensbelasting en de mogelijkheid tot reservering ten behoeve van de oudedagsvoorziening verder verbeteren. 

Nog dit kalenderjaar zal zij een wetsontwerp indienen voor een volksverzekering tegen arbeidsongeschiktheid. Aan de Sociaal-Economische Raad zal zij advies vragen over de wens te komen tot een werkloosheidsvoorziening voor zelfstandigen die hun beroep of bedrijf hebben moeten beëindigen.

De werkloosheid treft velen hard. De bestrijding ervan staat in het regeringsbeleid centraal. De in de begroting voorziene verhoging van de overheidsuitgaven zal aan rond 45.000 mensen werk kunnen geven, mede door een aantal verbeteringen in de financiële situatie van de gemeenten. 

De U dezer dagen aan te bieden interimnota over de werkloosheid bevat een nieuw program voor aanvullende werkgelegenheid en maatregelen gericht op het beter doen functioneren van de arbeidsmarkt. 

Speciale maatregelen worden genomen ter vergroting van werkgelegenheid in de bouw. Voor dit samenstel van maatregelen is een bedrag van f 6oo mln. beschikbaar. Knelpunten van procedurele aard die de voortgang van overheids- en particuliere investeringen belemmeren, zullen worden weggenomen. 

Nog voor het einde van dit jaar komt de regering met voorstellen voor een meer fundamentele aanpak van de zo hardnekkige structurele werkloosheid. Het industriebeleid gericht op herstructurering van bedrijfstakken zal worden versterkt en aan het regionale beleid zullen extra stimulansen worden gegeven. 

Voorgesteld wordt de wet selectieve investeringsregeling, zij het in gewijzigde vorm, op 1 januari aanstaande in te voeren.

In de spoedig aan te bieden energienota stelt het kabinet een integraal beleid voor om te komen tot een vertraging van de groei van het verbruik en een vergroting van de zekerheid van de energievoorziening. 

Binnenkort zal U een ontwerp van wet bereiken dat de mogelijkheid biedt regelen te stellen met betrekking tot prijzen voor aardgas, zowel voor afzet in Nederland als voor export. Het aandeel van de overheid in de opbrengsten van het aardgas wordt aanzienlijk vergroot.

In deze tijd van toenemend geweld vraagt de bescherming van persoon en goed bijzondere zorg. Het onderzoek naar de oorzaken van de verruwing zal worden verdiept. 

De regering zal, voorzover dit in haar vermogen ligt, verandering brengen in de maatschappelijke factoren die agressief gedrag in de hand kunnen werken. Op korte termijn zal de politie belangrijk worden uitgebreid en beter voor haar taak toegerust.

De resultaten van de invoering van maximumsnelheden duiden erop dat het aantal dodelijke ongevallen in het verkeer aanzienlijk kan worden verkleind. Een nationaal beleidsplan voor de verkeersveiligheid zal U worden aangeboden.

Op de weg naar spreiding van macht en meer actieve deelneming aan het bestuur wil de regering in het komende jaar concrete resultaten bereiken. Er moet meer bescherming komen tegen onredelijk handelen van overheid, instellingen en ondernemingen, en meer inzicht in de wijze waarop zij tot hun besluiten komen.

Daarom zullen U spoedig wetsontwerpen bereiken over de openheid en openbaarheid van bestuur, de instelling van een ombudsman en een beroepsrecht van de ondernemingsraad tegen bepaalde besluiten van de ondernemer. Voor het eerst zijn gelden uitgetrokken voor subsidiëring van vormingsactiviteiten van politieke partijen. 

De wettelijke bescherming van de consument wordt verbeterd; een wetsontwerp tegen misleidende reclame zal in 1975 worden ingediend. 

De regering onderzoekt hoe aan gesubsidieerde instellingen een democratische bestuursvorm kan worden gegeven. Zij heeft bij de Sociaal-Economische Raad aangedrongen op spoed met het gevraagde advies over taak, samenstelling en bevoegdheden van de ondernemingsraad. Zij blijft ernaar streven nog in 1975 tot nieuwe regelingen op dit gebied te komen.

De regering ziet verwezenlijking van een gelijkwaardige positie van de vrouw op alle terreinen van onze samenleving als een dringende zaak, niet alleen van wetgeving maar evenzeer van actie en overtuigen. Daartoe zal zij een Nationale Adviescommissie Emancipatie instellen. 

Zij zal een begin maken met het geven van financiële steun aan kindercentra. De regering hoopt dat de wet die gelijke beloning voor vrouwen afdwingbaar stelt, per 1 januari in werking kan treden.

Over de toekomstige ontwikkeling van het gehele onderwijs zal de regering in het komendejaar haar visie bekendmaken.

Het verplichte schoolgeld voor het kleuteronderwijs wordt volgend schooljaar afgeschaft. Voor het buitengewoon onderwijs, het onderwijs aan kinderen van buitenlandse werknemers en aan kinderen die door maatschappelijke omstandigheden in hun ontwikkeling worden belemmerd, zullen extra middelen ter beschikking komen. Volgend jaar wordt de tweede dag leerplicht voor 16-jarigen ingevoerd.

U kunt de opzet tegemoetzien van één stelsel voor hoger onderwijs en een wetsontwerp voor de oprichting van een instelling van hoger onderwijs te Maastricht. De nota over de organisatie van het wetenschappelijk onderzoek zal het kabinet U nog dit kalenderjaar doen toekomen.

Op het gebied van pers, radio en televisie streeft de regering naar het veiligstellen van een veelzijdige meningsuiting en het dienstbaar maken van de media aan permanente vorming. Hierover zult U een nota ontvangen.

In haar welzijnsbeleid laat de regering zich leiden door de gedachte dat aan die groepen van de bevolking die minder ontwikkelingskansen hebben, voorrang moet worden verleend.

De bescherming van onvervangbare natuurgebieden blijft een hoge prioriteit behouden, zoals tot uiting is gekomen in de behandeling van de Dollard- en Oosterschelde-problematiek. De milieuwetgeving wordt aangepast en uitgebreid, en de ontwikkeling van schone produktieprocessen bevorderd.

In de loop van het begrotingsjaar zullen U ontwerpen bereiken voor een Grondwaterwet, een Wet bodembescherming en een Wet afvalstoffen. Een eerste indicatief meerjarenprogramma voor de bestrijding van de vervuiling van het oppervlaktewater kunt U omstreeks de jaarwisseling tegemoetzien. 

Een dergelijk programmer ten aanzien van de luchtverontreiniging is in voorbereiding, evenals het tweede deel van een programmer van maatregelen ter sanering van het Rijnmondgebied. Een ontwerp van wet inzake geluidshinder zal in 1975 gereedkomen. Dezer dagen ontvangt U een wetsontwerp tot wijziging van de Luchtvaartwet dat voorziet in de vaststelling van geluidszones rondom vliegvelden.

In het afgelopen jaar bleek het mogelijk de groei van de kosten voor de gezondheidszorg belangrijk te beperken. Het ligt in het voornemen de overcapaciteit aan ziekenhuisbedden te verminderen.

In aansluiting op de nota huur- en subsidiebeleid zal de regering maatregelen voorstellen om de achterstand in huisvesting van jongeren en alleenstaanden weg te werken.

Een structuurschema over de wenselijke ontwikkeling op lange termijn van verkeer en vervoer zal verschijnen in samenhang met het tweede deel van de Derde Nota Ruimtelijke Ordening. Daarin wordt het beleid uitgestippeld ten aanzien van spreiding en mobiliteit van de bevolking, de ontwikkeling van groeikernen en de instandhouding en versterking van de steden. 

In 1975 zal volgens plan de bouw beginnen van de eerste woningen in de nieuwe stad Almere. Een wetsontwerp tot toekenning van een voorkeursrecht aan gemeenten bij verkoop van onroerend goed kunt u dit zittingsjaar tegemoet zien. Tegelijk en in samenhang met   het komende wetsontwerp op de stadsvernieuwing zal worden voorgesteld onteigening tegen gebruikswaarde mogelijk te maken.

Met de in de Defensienota voorgestelde planner meent de regering de basis te hebben gelegd voor een kwalitatief goede krijgsmacht die in staat is haar bondgenootschappelijke verplichtingen in Noord-Atlantisch verband te vervullen.

De regering zet zich in om het spoedig welslagen te bevorderen van de besprekingen over wederzijdse beperking van de strijdkrachten in Centraal Europa en om te bereiken dat de conferentie inzake veiligheid en samenwerking in Europa alsnog een wezenlijke bijdrage tot ontspanning zal kunnen leveren.

Een verbod van alle kernproeven acht zij een noodzakelijke bijdrage voor het beteugelen van de nucleaire bewapeningswedloop.

Het veelal teleurstellend functioneren van de Europese Gemeenschap mag niet doen vergeten, dat zij een onmisbare plaats inneemt ter verzekering van welzijn en welvaart. Naast versterking blijft fundamentele democratisering van de Gemeenschap geboden.

In het komende parlementaire jaar zullen in Koninkrijksverband belangrijke beslissingen moeten worden voorbereid ter verwezenlijking van de onafhankelijkheid van Suriname uiterlijk eind 1975.

De regering is bereid alle medewerking te verlenen aan de planmatige voorbereiding van de onafhankelijkheid die de regering van de Nederlandse Antillen zich ten doel heeft gesteld.

De sterk toegenomen migratie uit Suriname schept ernstige problemen voor opvang, huisvesting en werkgelegenheid. Er worden maatregelen genomen om deze problemen het hoofd te bieden. Op korte termijn zal met de Surinaamse regering over een samenstel van voorzieningen overleg worden gevoerd.

Leden van de Staten-Generaal,

Veel hervormingen die het kabinet bij zijn optreden in het vooruitzicht heeft gesteld, zullen dit zittingsjaar door U gewogen moeten worden aan de hand van wetsontwerpen en beleidsnota's. 

Veel arbeid en toewijding zal van ons allen worden gevergd.

Met het uitspreken van de hoop dat wij daartoe de kracht zullen ontvangen, verklaar ik deze zitting van de Staten-Generaal geopend.

17 september 1974