Troonrede 1972 (volledige tekst) - Main contents

In de integrale tekst van de troonrede 1972 is door de redactie structuur aangebracht, zodat u snel tussen de onderdelen kunt navigeren.

Leden van de Staten-Generaal,

Ons land maakt een moeilijke tijd door. In staatkundig opzicht belemmeren verdeeldheid en onzekerheid de vorming van stabiele meerderheden. Onze nationale economie heeft te lijden van een hardnekkige inflatie en een te grote werkloosheid.

Om de sociaal-economische en financiële problemen tot een oplossing te brengen heeft de regering zich in de afgelopen maanden moeten beraden op ingrijpende maatregelen. Daarbij is het gekomen tot een breuk in het kabinet, waaraan sindsdien de steun van een vaste parlementaire meerderheid is ontvallen. Dit heeft het wenselijk gemaakt te besluiten tot vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer.

Door de wijziging van de Kieswet zijn ongeveer een miljoen jonge mensen aan het kiezerscorps toegevoegd. De regering hoopt dat zowel deze als alle andere kiesgerechtigden op 29 november metterdaad van hun recht gebruik zullen maken. Het besluit waarbij de ontbinding van de Tweede Kamer wordt geregeld, zal dezer dagen in het Staatsblad verschijnen.

De heden door mij te openen zitting van de Staten-Generaal kan dus slechts van beperkte duur zijn. Van U wordt gevraagd mede te werken aan het tot stand komen van die beslissingen die geen uitstel gedogen.

De voortgaande inflatie en geldontwaarding hebben de werkgelegenheid en de bestaanszekerheid van velen aangetast en de overheidshuishouding in ernstige moeilijkheden gebracht. Om tot verbetering te komen is het noodzakelijk dat matiging wordt bereikt van de huidige prijs- en inkomensstijgingen.

Het uiterste zal moeten worden gedaan om tijdig te komen tot een sociaal contract voor 1973. Overeenkomstig de reeds eerder bekendgemaakte beleidslijn acht de regering het noodzakelijk de reële groei van het nationals inkomen in 1973 vrijwel geheel te reserveren voor de overheid en de sociale verzekering. Dit houdt dus in dat de welvaartsgroei het komende jaar voor het overgrote deel wordt bestemd voor het in stand houden en waar mogelijk uitbreiden van gemeenschapsvoorzieningen.

Dit zal geen aantasting behoeven te betekenen van de koopkracht in de individuele sfeer. Het dieptepunt van de conjuncturele inzinking lijkt in 1972 te zijn bereikt. Deze verwachting is gewettigd gezien de ontwikkeling van de wereldhandel, de opleving van investeringen en de invloed van de werkgelegenheidsprogramma's. 

De volgende fiscale maatregelen worden voorgesteld: een beperking van de inflatiecorrectie in de loon- en de inkomstenbelasting, een verdere verhoging van deze belastingen en verhogingen van de vennootschapsbelasting, de vermogensbelasting, de omzetbelasting en de bijzondere verbruiksbelasting op personenauto's. 

Deze maatregelen brengen geen wijziging in de bestaande verhouding tussen directe en indirecte belastingen. Van hen die rechtstreeks voordeel genieten van bepaalde voorzieningen, zullen hogere bijdragen worden gevraagd.

Bij haar beleid wil de regering de kwetsbare groepen in onze samenleving zoveel mogelijk ontzien. Zij stelt voor de AOW- en AWW-pensioenen per 1 januari 1973 met 4% extra teverhogen. Zij beraadt zich over de mogelijkheid tezelfder tijd het minimumloon eveneens structureel te verhogen.

Voorts vormt de reeds voorgestelde wijziging van de belastingvrije grens in de loon- en inkomstenbelasting een belangrijke verlichting voor de laagste inkomens.

De regering wenst tevens een begin te maken met verbetering van de pensioenvoorziening voor werknemers. Door bevriezing van de kinderbijslag voor het eerste kind komen hiervoor middelen vrij. Deze zullen voorshands worden belegd in de bouw van extra woningen. Door verstrekking van subsidies wil de regering de huren van deze woningen betaalbaar maken voor mensen met lagere inkomens. Zij wil hetzelfde doen voor een gelijk aantal woningen uit het bestaande programma.

Er zal enige verschuiving van lasten moeten plaatsvinden van de schatkist naar sociale verzekeringsfondsen. Over de programmering van de sociale verzekering wordt U heden een nota aangeboden. 

Om een te grote stijgirig van de premiedruk te vermijden acht de regering het nodig ook voor het tweede kind de kinderbijslag niet verder te verhogen en in de ziekenfondsverzekering een beperkt eigen risico in te voeren.

Verbetering van de bestaansmogelijkheden en versterking van de maatschappelijke positie van de zelfstandige ondernemers in het midden- en kleinbedrijf, de landbouw en de visserij, acht de regering van groot belang. Daartoe is het dringend gewenst dat de fiscale oudedagsreserve voor zelfstandigen spoedig tot stand komt. Ter begeleiding van de huidige structurele veranderingen in de agrarische sector zullen, in verband met besluiten die door de EEG zijn genomen, op selectieve wijze rentesubsidies worden toegepast.

Het grote belang dat de regering toekent aan de volkshuisvesting komt tot uitdrukking in het bouwprogramma voor 1973. Dit is erop gericht dat omstreeks 134.000 woningen in aanbouw genomen kunnen worden. Voor stadsvernieuwing is een nadere wettelijke regeling in voorbereiding.

De integratie van het verkeers- en vervoersbeleid wordt voortgezet. De budgettaire situatie maakt het onvermijdelijk de rijksbijdrage aan het Rijkswegenfonds te beperken. In verband hiermede stelt de regering voor de opcenten op de motorrijtuigenbelasting verder te verhogen.

De toenemende intensiteit van het verkeer op de wegen dwingt tot verscherpte aandacht, zowel van de overheid als van de weggebruikers. Voor het rijonderricht en de verplichte periodieke keuring van motorrijtuigen worden wettelijke regelingen voorbereid.

Er wordt een aanvulling gemaakt op de Tweede nota over de ruimtelijke ordening in Nederland. Heden wordt U een nota aangeboden over de openbaarheid bij de voorbereiding van het ruimtelijk beleid. Binnenkort volgt een nota over de Haagse agglomeratie en de afremming daarin van de groei van de kantorensector.

De regering zal U dezer dagen de nota Noorden des Lands 1972 en de nota Herstructurering Zuid-Limburg 1972 aanbieden. Ook zal zij bevorderen dat spoedig een wetsontwerp over de invoering van een selectieve investeringsregeling zal worden ingediend.

In aansluiting op de U onlangs aangeboden Urgentienota milieuhygiëne worden verdere wettelijke voorzieningen voorbereid met betrekking tot afvalstoffen, bodemverontreiniging en geluidshinder.

De bestrijding van de waterverontreiniging zal worden versterkt. Voor het Rijnmondgebied wordt het eerste gedeelte van het saneringsplan uitgewerkt. 

De regering wijst met voldoening op het tot stand komen van de verdragen van Oslo en de eerste milieuconferentie van de Verenigde Naties, te Stockholm. Zij stuurt aan op verdere afspraken en overeenkomsten met de ons omringende landen.

De ontwikkelingen in de medische wetenschap en techniek maken het mogelijk voor de volksgezondheid gebruik te maken van tal van nieuwe en veelal zeer kostbare voorzieningen. Mede daarom moeten maatregelen worden genomen om de uitgaven binnen verantwoorde perken te houden. 

Ook bij het onderwijs maken de hoge kosten het stellen van prioriteiten voor de verdere ontwikkeling bijzonder noodzakelijk.

Deze afweging beoogt ruimte te scheppen voor een aantal zeer urgente maatregelen zonder op andere punten wezenlijke belangen te schaden. Een nota over het onderwijsbeleid wordt heden aan de Tweede Kamer aangeboden. Binnen het kader van de onderwijskundige experimenten ten behoeve van de werkende jongeren zullen initiatieven die gericht zijn op het ontwikkelen van programma's voor meer dan één dag per week, zoveel mogelijk worden gesteund. 

Voorts zal de regering U een wetsontwerp voorleggen dat ten doel heeft door middel van kinderbijslag een financiële tegemoetkoming te verlenen aan de ouders van werkende jongeren die onder de partiële leerplicht vallen. 

Het beleid ten aanzien van het wetenschappelijk onderwijs blijft gericht op structurele hervormingen. Daarbij behoort ook een beter gecoördineerd beleid op het terrein van het universitair onderzoek.

De regering streeft naar een samenhangend welzijnsbeleid. Zij heeft besloten tot de instelling van een bureau dat op maatschappelijk en cultureel terrein zal moeten bijdragen tot een gecoördineerd beleid dat ook op lange termijn verantwoord is. De zorg voor de buitenlandse werknemers en andere minderheidsgroepen in onze samenleving zal worden uitgebreid.

De regering zal er het hare toe bijdragen dat verdraagzaamheid en gastvrijheid als deugden van ons volk te boek blijven staan.

Zij streeft naar verdere verbetering van de rechtsbescherming. Dezer dagen kunt U een nota van wijzigingen verwachten op het aanhangige wetsontwerp tot nadere regeling van de voorlopige hechtenis. Daarbij wordt mede voorzien in een wettelijke grondslag voor de rechtsbijstand aan verdachten die in verzekerde bewaring zijn gesteld.

De studie door de Koninkrijkscommissie omtrent de staatkundige verhoudingen met Suriname en met de Nederlandse Antillen vindt goede voortgang. Nederland zal aan deze landen in ruime mate financiële en personele steun blijven geven voor bun economische en sociale ontwikkeling.

Voor de ontwikkelingssamenwerking heeft de regering ondanks de financiële moeilijkheden haar voornemens gehandhaafd. Zij blijft haar beleid richten op de verwezenlijking van de doelstellingen van het Tweede Ontwikkelingsdecennium.

De regering hoopt dat de multilaterale voorbereidende besprekingen voor een conferentie inzake Europese veiligheid en samenwerking spoedig zullen kunnen beginnen.

Voor de veiligheid acht zij het van bijzondere betekenis dat wordt begonnen met een gezamenlijk onderzoek naar de mogelijkheden tot wederzijdse en evenwichtige vermindering van de strijdkrachten in Europa. Voor het welslagen van een dergelijk overleg moet dit, naar haar overtuiging, gevoerd worden vanuit een voldoende sterke verdedigingspositie, geïntegreerd in het Atlantisch bondgenootschap.

De regering ziet de uitbreiding van de Europese Gemeenschappen op 1 januari a.s. als een gebeurtenis van bijzonder belang voor de eenwording van Europa. Daarnaast verwelkomt zij de akkoorden die vrijhandelszones tot stand brengen met zes andere Europese landen. 

De bijdrage van de regering aan de Europese topconferentie zal tot doel hebben aan het proces van eenwording een nieuwe impuls te geven. Zij hecht daarbij aan versterking van de Europese instellingen en aan een groeiend besef van de verantwoordelijkheid van Europa jegens de Derde Wereld. 

De regering blijft hoge prijs stellen op nauwe samenwerking met de Beneluxpartners, ook bij de vorming van haar Europese beleid.

Leden van de Staten-Generaal,

De huidige economische en politieke moeilijkheden mogen ons niet uit het oog doen verliezen dat wij leven in een bevoorrecht land. Onze welvaart is groot en onze sociale voorzieningen behoren tot de beste in de wereld. Ons bestuur is - op nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau - van een goed gehalte. De vrijheid waarin iedere burger zich kan bewegen en uiten is een kostbaar goed. Er is veel om dankbaar voor te zijn.

In dit besef hebben regering en Staten-Generaal bij uitstek de taak om de krachten in ons volk te bundelen en te richten op het overwinnen van de moeilijkheden waarin wij thans verkeren. De periode die voor ons ligt, zal veel van U vergen.

Met de bede dat God U wijsheid en kracht moge geven verklaar ik deze zitting van de Staten-Generaal geopend.

19 september 1972