Zaman Vandaag - ‘Het gevaar is dat onze dialoog met Turkije alleen over vluchtelingen gaat’ - Main contents

“Het gevaar is dat onze dialoog met Turkije alleen over vluchtelingen gaat, omdat wij nu een probleem hebben met de opvang”, zegt Europarlementariër Kati Piri (PvdA), Turkije-rapporteur namens het Europees Parlement, in een interview met Zaman Vandaag. “Terwijl er heel veel zaken spelen in Turkije die nog urgenter zijn voor de Turkse samenleving en de toekomst van het land.”

Door Mehmet Cerit

Turkse media meldden over de Europese deal dat de 3 miljard euro van de EU voor vluchtelingen uit de toetredingsfondsen wordt betaald en dat Turkse leiders voortaan deel mogen nemen aan EU-toppen. Wat klopt daarvan?

“Er zal ongetwijfeld een kern van waarheid in zitten. Ik vond het gênant toen Eurocommissaris Johannes Hahn [Nabuurschapsbeleid en Uitbreidingsonderhandelingen, red.] een paar weken geleden met een grote geste bekendmaakte dat we een miljard euro beschikbaar stellen om Turkije te helpen met vluchtelingen. Maar toen we gingen kijken waar dat geld vandaan kwam, bleek dat gewoon afkomstig uit fondsen die eigenlijk al aan Turkije waren toegekend in het kader van de toetreding. Het was geen nieuw geld. Wat hij daar eigenlijk mee zei, was: uw lidmaatschap van de EU en de middelen die daarmee gepaard zijn, die gaat u, of u het leuk vindt of niet, inzetten om die vluchtelingen in Turkije te houden. Nogal cynisch, dus ik snap heel goed dat daar in Ankara niet positief op is gereageerd.”

Hoe zien de visumafspraken eruit?

“De onderhandelingen over visaliberalisatie liepen natuurlijk al langer en de bedoeling was dat als Turkije overal aan voldoet, de visumplicht over twee jaar wordt afgeschaft. In ruil daarvoor belooft Turkije, zoals elk land waarvoor we de visumplicht afschaffen, dat het teruggestuurde asielzoekers weer terugneemt als ze via dat land binnenkwamen. Dat is voor ons nu ontzettend belangrijk. Op dit moment kunnen we slechts 40 procent van de geweigerde asielzoekers terugsturen omdat heel veel landen helemaal niet bereid zijn om hun onderdanen terug te nemen. Daartegenover staat dat alle Turken die op bezoek willen naar Europa niet meer uren in de rij hoeven te staan en soms vernederende procedures moeten doorlopen om een visum te bemachtigen. Wat ik nu begrepen heb, is dat we dat proces willen versnellen. Dat we Turkije de kans geven om binnen een jaar aan al onze voorwaarden te voldoen in plaats van twee jaar.”

Wat zijn die voorwaarden?

“Een biometrisch paspoort, goede grenscontroles elk jaar. Er komt binnenkort een rapport over de voortgang van Turkije op het gebied van visaliberalisatie. Ik neem aan dat daar ook gewoon veel voorstellen en suggesties in staan waar Turkije op kan verbeteren.”

Hoe zal de Nederlandse regering hierop reageren?

“Dat moeten we nog afwachten. Als Turkije net als al die andere 48 landen voldoet aan de technische voorwaarden, zie ik geen bezwaar. Dat heeft te maken met grensbewaking, de kwaliteit van een biometrisch paspoort, waardoor we er verzekerd van zijn dat er niet opeens mensen binnenkomen die we niet binnen willen hebben.”

Worden de toetredingsonderhandelingen hervat?

“U weet van mij dat ik daar altijd voor ben, omdat ik denk dat het ons dichterbij brengt. Hoe meer we de dialoog aangaan met Turkije, hoe meer we kunnen helpen om vooruitgang te boeken. Maar ik vind het gevaarlijk om nu de migratieagenda te koppelen aan de uitbreiding. Dan lijkt het net of we iets cadeau geven voor een samenwerking op migratie. En dat moeten we vermijden. Laten we hopen dat als we goede afspraken kunnen maken over migratie, dat dat misschien ook positief kan uitwerken op die onderhandelingen. Maar ik vind dat we kritisch moeten blijven over ontwikkelingen in Turkije, zoals de schendingen van persvrijheid.”

Volgens de Turkse journalist Yavuz Baydar is Turkije “een openluchtgevangenis voor journalisten” geworden. Toch ging het alleen maar over de vluchtelingencrisis. Is dat niet een beetje krom?

“Ja, dat gevoel deel ik met u. Het gevaar is dat onze dialoog met Turkije alleen over vluchtelingen gaat, omdat wij nu een probleem hebben met de opvang. Terwijl er heel veel zaken spelen in Turkije die nog urgenter zijn voor de Turkse samenleving en de toekomst van het land. Dus absoluut, wanneer ik over Turkije spreek, zal ik altijd aandacht besteden aan die zaken. Maar het zou raar zijn om te zeggen: we praten niet met Turkije over de aanpak van vluchtelingen, omdat we het niet eens zijn met het interne beleid van het land. Daar worden alleen de vluchtelingen de dupe van, niet president Erdoğan of premier Rutte. Want op dit moment hebben ze geen andere keus dan met hulp van mensensmokkelaars hun leven te wagen.”

Onlangs zei de hoofdredacteur van de Groene Amsterdammer, Xandra Schutte, tegen Zaman Vandaag dat de persvrijheid in Turkije in feite nauwelijks op de agenda van de EU staat.

“Je moet natuurlijk altijd specificeren wie je precies met de EU bedoelt. Als parlementariërs uit het Europees Parlement naar Turkije gaan, dan staan persvrijheid en de rechtsstaat bovenaan de agenda. Als regeringsleiders erheen gaan, dan staan de aanpak van jihadstrijders, de energiecontracten en de strijd tegen IS op de agenda. Natuurlijk is Turkije een groot en belangrijk land dat we ook voor andere zaken nodig hebben, of we het nou eens zijn met de regering die er zit of niet, of het land nu ooit toe zal treden tot de EU of niet.”

Media en politici in Europa veroordelen bijna dagelijks de mensenrechtenschendingen en de arrestaties van journalisten in Turkije, maar de AKP-regering heeft daar helemaal geen boodschap aan. Toch blijft het alleen bij veroordelen. Wat is de volgende stap?

“Kijk, laten we eerlijk zijn, het is Turkije die aangeeft bij de EU te willen. En het is ook de bevolking die een regering kiest. Ik zie dus vooral de mogelijkheden die in Turkije zelf zijn om veranderingen teweeg te brengen, meer dan de EU. Maar u hebt absoluut gelijk dat de EU hier altijd ferm in moet zijn en geen concessies mag doen in ruil voor andere zaken als migratie, energie of de buitenlandpolitiek.”

Zullen de aankomende Turkse parlementsverkiezingen (1 november) netjes verlopen, denkt u?

“Dat vroegen we ons bij de vorige verkiezingen natuurlijk ook af. Eén van de dingen die je toen zag, was de slechte mediavoorziening voor burgers. Hetzelfde speelt nu ook. Kanalen worden van de buis gehaald. Media in Turkije zijn natuurlijk verdeeld, ook qua politieke kleur. En juist in verkiezingstijd, is het ontzettend belangrijk dat burgers goed geïnformeerd worden. In elk gesprek die wij voeren met Turkije wijzen we daar op. De OVSE, de organisatie die de verkiezingen waarneemt, heeft in juni ook een rapport geschreven waarin dat als één van de grootste kritiekpunten is aangegeven.”

Wat voor rol kan de EU spelen in de Koerdische kwestie? Wil de EU überhaupt een rol spelen?

“Absoluut. Meteen na de escalatie van geweld tussen de Turkse veiligheidsdiensten en de PKK was er de oproep van EU-buitenlandchef Mogherini om de eenheid te bewaren. Zij heeft ook meteen met de regering en met HDP-leider Demirtaş gebeld om te kijken wat de EU kon bieden aan bemiddeling. Zowel leden van de regering als Koerdische politici reizen regelmatig naar Brussel en Straatsburg, in de hoop dat er een bemiddelingspoging wordt gedaan.”

Een jaar geleden beloofde de toenmalige Turkse minister van Europese Zaken u om erop toe te zien dat alle nieuwe wetten in Turkije in overeenstemming zijn met EU-wetgeving. Is daar wat van terecht gekomen?

“Op technisch niveau wel. Maar ik denk dat het te vroeg is om te zeggen of het enig effect heeft gehad. Ik bedoel in feite was het inderdaad nieuw, dat alle nieuwe wetgeving via zijn ministerie moest. Vervolgens moet natuurlijk dat ministerie weer met de Europese Commissie afstemmen. Maar dit zijn vaak enorme pakketten die drie dagen voordat er in Turkije over werd besloten naar Brussel werden gestuurd. Dat maakt het onmogelijk om daar vervolgens goed over te oordelen.”

U was van mening dat Turkije’s rol in de oorlog in Syrië te negatief wordt belicht in de media. Dat zei u een jaar geleden. Vindt u dat nog steeds?

“Er zijn heel veel geruchten over de steun die Turkije verleent in Syrië en aan wie. Er is geen enkel bewijs, dus ik vind het moeilijk om daarop te reageren. Het is vanuit Nederland wat gemakkelijk kritiek leveren op een land dat een grens van circa 900 kilometer deelt met Syrië. Een land dat compleet verdeeld wordt tussen strijdende groeperingen. En die ook deels actief zijn op Turks grondgebied.”

De hoofdredacteur van Cumhuriyet wordt veroordeeld en Erdoğan eist tweemaal levenslang en 42 jaar omdat hij foto’s gepubliceerd heeft van wapens die naar IS-gebied gaan.

“Ik vind het belachelijk dat politici een gevangenisstraf eisen, laat ik daar mee beginnen. Je kunt altijd eisen dat recht wordt gedaan en eisen dat misdadigers worden opgepakt. We zien dat er op heel veel dossiers in Turkije een mediaban wordt geplaatst. Ook als het gaat over wat voor assistentie er precies aan welke verzetsgroepen wordt verleend in Syrië en de terroristische aanslagen. Ik denk dat je juist bij dit soort zaken zo transparant mogelijk moet zijn in het kader van de nationale veiligheid.”

Klopt het dat de publicatie van het voortgangsrapport is uitgesteld tot na de verkiezingen in Turkije?

“Het enige wat ik te horen heb gekregen van onze rapporteur, en dat geldt voor mijn collega-rapporteurs voor de westelijke Balkan, is een e-mail over het uitstel. Daar werd geen reden in genoemd en er werd ook geen nieuwe datum in genoemd. Wij hebben Eurocommissaris Hahn in een brief gevraagd wat de nieuwe datum wordt en daar hebben we tot op heden geen antwoord op ontvangen. En om eerlijk te zijn, er moeten wel heel goede redenen zijn om de presentatie uit te stellen en verkiezingen in Turkije lijken me niet zo’n goede reden.”

Volgens sommigen bent u te mild als Turkije-rapporteur en durft u ernstige mensenrechtenschendingen in Turkije niet scherp te veroordelen. Wat is uw reactie daarop?

“Ik denk dat je het als rapporteur goed doet als zowel regeringsgezinde als regeringskritische media af en toe negatief over je zijn. Er zullen altijd media zijn in Turkije die niet blij zijn met wat ik zeg. Ik probeer zo objectief mogelijk te kijken naar de ontwikkelingen in Turkije en ik vind het belangrijk om een gebalanceerd beeld te geven van wat zich daar afspeelt.”