20 augustus 2014 - Main contents
Irak/Syrië
De leden van de fractie van de PvdA maken zich onverminderd grote zorgen over de situatie in Irak als gevolg van het gruwelijke optreden van de barbaarse terreurbeweging ISIS. Hoewel zowel humanitaire als militaire interventies van de internationale gemeenschap op gang zijn gekomen, zal een nog veel grotere inspanning noodzakelijk zijn. Honderdduizenden zijn gevlucht, velen proberen nog weg te komen uit levensgevaarlijke omstandigheden. De angst, de onzekerheid, het verdriet en de opgelopen trauma’s zullen nog lang hun levens bepalen.
De leden van de fractie van de PvdA gaven eerder aan dat de internationale gemeenschap prioriteit moet geven aan het beschermen en ondersteunen van de burgerbevolking in Irak, met name van kwetsbare minderheden als de Assyriërs, Yezidi’s, Turkmenen en Shabaks. We zijn blij dat de hulpverlening door de internationale gemeenschap op gang is gekomen en dat Nederland daaraan met voedsel, water, dekens en transportcapaciteit een actieve bijdrage levert. Staan er op dit moment meer vluchten vanuit Nederland naar het noorden van Irak gepland? Wordt overwogen om meer hulpgoederen naar Irak te transporteren?
Heeft het kabinet zicht op het bereik van VN-hulporganisatie OCHA, die de hulpgoederen verdeelt onder de Iraakse bevolking? Kunnen met name de kwetsbare minderheden, waarvan een deel nog niet geslaagd is om “ISIS gebied” te ontvluchten, bereikt worden? Wordt overwogen om hulp via andere kanalen dan de grote hulporganisaties als OCHA en het Rode Kruis te geven? Zijn er kleinere hulporganisaties in het gebied actief die betere toegang hebben tot bepaalde groepen mensen?
De Nederlandse regering gaf tijdens de buitengewone Raad Buitenlandse Zaken van 15 augustus aan niet uit te sluiten om gehoor te geven aan de oproep van de Koerdische regionale autoriteiten om hen met spoed van militair materiaal te voorzien. De Raad heeft individuele lidstaten die ruimte gegeven en sommige landen handelen daar inmiddels naar. De leden van de fractie van de PvdA hebben eerder de noodzaak van directe bewapening van Koerdische strijdkrachten onderstreept en verwelkomen derhalve deze stap. Een besluit over of en welke steun precies wordt verleend, hangt uiteraard af van de vraag aan Koerdische zijde en het overige aanbod van andere landen. De leden van de fractie van de PvdA menen evenwel dat met het oog op de uiterst precaire veiligheidssituatie in Irak een spoedig kabinetsbesluit gewenst is.
Wanneer zal het kabinet besluiten over mogelijke steun aan de Koerdische strijdkrachten? Welke opties worden daarbij overwogen? Binnen welke termijn kan mogelijke steun daadwerkelijk geleverd worden en operationeel zijn? Welke randvoorwaarden worden aan de steun gesteld? Hoe worden de risico's van corruptie en de doorvoer van wapens ondervangen?
De leden van de PvdA fractie beschouwen de benoeming van Haider al-Abadi tot kandidaat- premier als een belangrijke doorbraak van de politieke impasse die Irak te lang parten heeft gespeeld. Het is essentieel dat Al-Abadi zich zal inzetten voor een meer inclusief politiek proces. Daarbij moet niet alleen ruimte zijn voor de drie grote groepen in Irak (soennieten, sjiieten, koerden), maar ook rekening worden gehouden met de positie en de bescherming van kleinere minderheden. Dit is van het grootste belang voor zowel de onderlinge relaties als voor de gezamenlijke strijd tegen de terreur van ISIS.
Het kabinet geeft aan dat er in het Iraakse parlement stappen in de goede richting worden gezet, maar ook dat zij zal blijven aandringen op een zo snel mogelijke transitie naar een inclusieve regering. Welke mogelijkheden ziet het kabinet om hier - in EU verband - op korte termijn een directe bijdrage aan te leveren? Op welke concrete acties van de kandidaat-premier wordt aangedrongen, bijvoorbeeld als het gaat om inspraak en bescherming van kleinere minderheden? In hoeverre en op welke wijze wordt steun aan de Iraakse regering voorwaardelijk gemaakt aan voortgang op deze terreinen?
De leden van de fractie van de PvdA hebben in het recente schriftelijk overleg over de humanitaire nood onder minderheden in Irak (Kamerstuk 23 432, nr. 389) vragen gesteld over de financiering en bevoorrading van ISIS die - volgens diverse berichtgeving - uit of via andere landen in de regio wordt verzorgd. Het kabinet verwees in de beantwoording vooral naar maatregelen die moeten voorkomen dat ISIS inkomsten genereert uit de handel in olie. De leden van de fractie van de PvdA pleitten ervoor om ook niet-statelijke of individuele sponsors van ISIS aan te pakken.
Inmiddels heeft de VN-Veiligheidsraad (VNVR) op 15 augustus jl. een resolutie aangenomen waarin een zestal individuen op een zwarte lijst is geplaatst en met sancties gedreigd wordt tegen diegenen die ISIS financieren, bewapenen of namens de terreurorganisaties strijders rekruteren. Op welke wijze zal de VNVR-resolutie uitgewerkt worden? Op welke wijze zal de EU de aangenomen resolutie operationaliseren? Is het kabinet van mening dat de resolutie ver genoeg gaat? Waarom zou nog langer gewacht worden met het sanctioneren van individuen of groeperingen die ISIS ondersteunen? Is het kabinet bereid om, met EU-partners, voorstellen te ontwikkelen voor verdergaande sancties?
De leden van de fractie van de PvdA delen de opvatting van het kabinet dat de recente ontwikkelingen in Irak niet mogen leiden tot verminderde internationale aandacht voor de voortdurende burgeroorlog in Syrië. Welke perspectieven ziet het kabinet voor de nieuwe VN-gezant Staffan de Mistura om het stukgelopen vredesproces nieuw leven in te blazen? Welke concrete suggesties of verzoeken heeft het kabinet c.q. de EU aan hem meegegeven? Hoe oordeelt het kabinet over berichten van onder andere Human Rights Watch dat het Assad-regime, in tegenspraak met het internationaal recht en VNVR-resolutie 2139 van februari 2014, onverminderd doorgaat met het gooien van zogenaamde “barrel bombs” op dichtbevolkte gebieden? Wat is er te zeggen over de huidige toegang van humanitaire hulpverleners tot Syrië?
Oekraïne/Rusland
De leden van de fractie van de PvdA delen de zorgen van het kabinet over de fragiele situatie in Oost-Oekraïne, die vooral voor de burgerbevolking grote gevolgen heeft. Het is bijzonder spijtig maar begrijpelijk dat door de intensivering van gevechten ook de repatriëringsmissie is afgebroken. De leden van de fractie van de PvdA danken het kabinet voor de recente brief met een uitgebreide update van de lokale ontwikkelingen en de nasleep van de ramp met vlucht MH-17.
Hoe ernstig is volgens het kabinet de humanitaire situatie in de regio? Hebben hulporganisaties voldoende toegang tot het gebied? Onder welke omstandigheden zou het Russische hulptransport toegang kunnen krijgen? Heeft het kabinet bevestigd gekregen dat vluchtende burgers zijn gedood toen zij Loegansk probeerden te bereiken? Op welke wijze zet het kabinet c.q. de EU druk op de regering in Kiev om bij gevechten proportioneel te handelen en burgerslachtoffers te voorkomen?
De leden van de fractie van de PvdA zijn met het kabinet van mening dat de EU en haar lidstaten gezamenlijk Rusland moeten blijven aanspreken op zijn gedrag en eensgezind moeten blijven optreden. Hoe duidt het kabinet in dit verband het recente overleg in Berlijn waar - naast Rusland en Oekraïne - ook Duitsland en Frankrijk aanwezig waren? Met veel waardering voor de rol die met name Duitsland in deze crisis vervult, vragen de leden van de fractie van de PvdA waarom de EU als geheel, in het bijzonder Hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de Europese Unie (HV) Ashton, niet bij het overleg betrokken was? Wat verwacht het kabinet van het geplande topoverleg in Minsk tussen vertegenwoordigers van Rusland, Oekraïne, de EU, Kazachstan en Wit-Rusland?
Het kabinet sprak eerder van een "waterscheidingsmoment" in de relaties met Rusland. Wanneer en op welke wijze zal het kabinet de consequenties van deze constatering nader invullen? Wat betekent het waterscheidingsmoment voor bilaterale en multilaterale relaties op het vlak van onder andere politiek/diplomatie, economie en energie?
Gaza/Midden-Oosten Vredesproces
De leden van de fractie van de PvdA zijn zeer teleurgesteld dat (op moment van schrijven) de onderhandelingen tussen Israël en Hamas in Cairo zijn mislukt en het geweld in Gaza is hervat. Voorkomen moet worden dat beide partijen opnieuw in een dodelijke spiraal van geweld terecht komen, waarvan vooral onschuldige burgers het slachtoffer zullen zijn. Heeft het kabinet zicht op de directe aanleiding voor het voortijdig beëindigen van de onderhandelingen en van het bestand op 19 augustus jl.? Is het kabinet voornemens om zich actief en richting beide partijen - in bilateraal en EU verband - in te zetten voor de hervatting van de onderhandelingen? Beschouwt het kabinet Egypte nog steeds als de meest geschikte 'honest broker' tussen beide partijen?
De leden van de fractie van de PvdA verwelkomen dat het kabinet, in antwoord op Kamervragen d.d. 18 augustus jl. (Tweede Kamer, vergaderjaar 2013-2014, Aanhangsel van de Handelingen 2724), zich aansluit bij internationale spelers als de VN, VS en anderen die de luchtaanvallen op scholen en ziekenhuizen en het grote aantal burgerslachtoffers onacceptabel hebben genoemd. De leden van de fractie van de PvdA verwelkomen ook dat het kabinet zich in zegt te zetten voor een internationaal en onafhankelijk onderzoek naar vermeende schendingen van het humanitair oorlogsrecht.
De leden van de fractie van de PvdA vragen nu hoe deze inzet zich vertaalt in concrete acties. Spoort het kabinet de EU aan om het door de mensenrechtenraad van de VN geïnitieerde onderzoek alsnog te steunen? Zo niet, welke alternatieve voorstellen zal Nederland dan doen tijdens de aankomende Raad? Hoe beoordeelt het kabinet de weigering van Israël om onafhankelijke organisaties als Amnesty en Human Rights Watch onderzoek te laten doen naar mensenrechtenschendingen in Gaza?
De leden van de fractie van de PvdA hebben sympathie voor de initiatieven van Noorwegen en anderen om een bijdrage te leveren aan de wederopbouw van Gaza. Ook het kabinet zegt opties te inventariseren voor een Nederlandse bijdrage. Hoewel de wederopbouw van het platgebombardeerde Gaza ontegenzeggelijk nodig en urgent is, vragen de leden van de fractie van de PvdA zich af of niet op de eerste plaats de onderliggende oorzaken van de derde oorlog binnen zes jaar geadresseerd moeten worden.
Wordt door het vergoeden van het herstel van de aangerichte schade niet juist het risico op 'moral hazard' en dus herhaling van bombardementen vergroot? Welke harde eisen en garanties zou de EU en de internationale gemeenschap moeten stellen alvorens zich bereid te tonen tot nieuwe donaties? Deelt het kabinet de mening van de leden van de fractie van de PvdA dat dit in elk geval een opheffing van de blokkade van Gaza zou moeten zijn? In dat verband: waarom zijn de door Nederland gedoneerde scanners nog altijd niet in gebruik genomen?
Terwijl de hoogste prioriteit moet worden gegeven aan een hernieuwd staakt-het-vuren en een akkoord over de toekomst van Gaza, zijn de leden van de fractie van de PvdA van mening dat het moment is aangebroken dat de EU zich bezint op haar eigen rol en verantwoordelijkheid ten aanzien van de stukgelopen vredesbesprekingen tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit. Belangrijke vraagstukken dienen zich aan, zoals de verminderde invloed van de VS (zeker richting Congres- en presidentsverkiezingen), de Palestijnse ambitie om verder te integreren in de internationale rechtsorde en de implementatie van Europese afspraken (bijvoorbeeld etikettering van producten uit nederzettingen).
Meer algemeen dient de vraag aan de orde te zijn hoe voorkomen kan worden dat het vredesproces feitelijk een status quo impliceert waarmee ongelijkheid en de schending van het internationaal recht door Nederland en de EU getolereerd worden. Het kabinet spreekt in de geannoteerde agenda over een ondersteunende rol voor de EU. Hoe zou deze rol concreet invulling moeten krijgen? Hoe staat het kabinet tegenover bovengenoemde vraagstukken? Deelt het kabinet de mening van de leden van de fractie van de PvdA dat de EU haar strategie ten aanzien van het Midden Oosten vredesproces moet bijstellen en/of aanscherpen?
Ga terug naar overzicht Kamervragen & debatten.