Vliegende start Nederlands voorzitterschap

Nico Visser, hoofdredacteur europa-nu.nl

Het Nederlandse voorzitterschap¹ van de Raad van de Europese Unie² , dat op 1 januari van start ging, heeft geleid tot diverse bezoeken van 'Nederland' aan 'Europa' en omgekeerd. Een belangrijk moment was het plenaire debat in het Europees Parlement³ op 20 januari over het Nederlandse EU-voorzitterschap, in aanwezigheid van premier Mark Rutte⁴.

Rutte gaf bij die gelegenheid aan dat zichtbare resultaten nodig zijn om de irritatie over de Europese Unie die bij veel burgers leeft, weg te nemen. Het is daarom belangrijk miljoenen banen te creëren, vooral voor jongeren, en het aantal vluchtelingen dat Europa binnenkomt binnen zes tot acht weken sterk terug te dringen. Betere bewaking van de buitengrenzen, veilige opvang in de regio en het inrichten van 'hotspots' waar vluchtelingen die de EU binnenkomen worden geregistreerd, zijn voorwaarde voor een effectieve aanpak van het migratievraagstuk. De afspraken die eind vorig jaar met Turkije zijn gemaakt over de opvang van vluchtelingen in dat land, moeten voortvarend worden uitgevoerd, om de druk op onze buitengrenzen te verlichten. Complicerende factor daarbij is dat Turkije nog maar een deel van het toegezegde bedrag van 3 miljard euro heeft ontvangen.

"Beloften nakomen en gemaakte afspraken uitvoeren: dat moet de nieuwe norm worden in Europa. Afspraak is afspraak", zei Rutte. Hij werd door de Europarlementariërs stevig aan de tand gevoeld over het Nederlandse referendum over het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne. Hij gaf aan een 'duidelijk pleidooi' te gaan houden voor dat verdrag. De premier kreeg ook kritische vragen over de fiscale voordelen die sommige bedrijven in Nederland krijgen. De Europese Commissie⁵ komt later deze maand met voorstellen die belastingontwijking moeten tegengaan.

Volgens Rutte gaan jaarlijks miljarden euro’s verloren doordat de mogelijkheden van de interne markt onvoldoende worden benut. Het moet daarom makkelijker worden online aankopen te doen in andere lidstaten van de EU. Nederland wil verder korte metten maken met nodeloos belemmerende regels voor mensen en bedrijven.

Een belangrijk thema waarmee Nederland als voorzitter te maken krijgt is de dreiging van een Brits vertrek uit de EU. Wat betreft het voorkomen van een mogelijke 'Brexit' toonde Rutte zich "relatief optimistisch"in februari een deal te kunnen sluiten met zijn Britse ambtsgenoot Cameron. De Britten willen betere afspraken met Europa voordat het volk zich in een referendum uitspreekt over het lidmaatschap van de EU. Vooral de Britse eis dat immigranten pas na een verblijf van vier jaar recht krijgen op bepaalde sociale voorzieningen, ligt moeilijk bij de andere EU-lidstaten.

Eerdere gebeurtenissen

Ook voor het debat in het Europees Parlement op 20 januari was er het nodige gebeurd. Een kort chronologisch overzicht:

Op 6 januari presenteerde Nederland het programma van het voorzitterschap. Prioriteiten zijn daarbij:

• 1. 

  Een integrale aanpak van migratie en internationale veiligheid;
• 2. 

  Europa als innovator en banenmotor;
• 3. 

  Solide en toekomstbestendige Europese financiën en een robuuste eurozone;
• 4. 

  Een vooruitblikkend klimaat- en energiebeleid.

Op 7 januari ontvingen koning Willem-Alexander en koningin Máxima de voltallige Europese Commissie in het Koninklijk Paleis in Amsterdam. Daarna bracht de Commissie een bezoek aan de Staten-Generaal. Leden van de Eerste en Tweede Kamer ontvingen de eurocommissarissen in de plenaire zaal van de senaat. De voornaamste gespreksonderwerpen waren migratie en de Europese begrotingssystematiek.

Vicevoorzitter van de Europese Commissie Valdis Dombrovskis⁶ bracht op 12 januari een bezoek aan Den Haag. Hij sprak met premier Rutte over de eurozone en de prioriteiten van het Nederlandse voorzitterschap. Aansluitend bezocht hij de Sociaal Economische Raad.

Medio januari maakten verschillende Nederlandse bewindslieden hun opwachting bij verschillende commissies van het Europees Parlement, om de plannen van het Nederlandse voorzitterschap te bespreken.

Op 14 januari lichtte minister Koenders van Buitenlandse Zaken in het Europees Parlement de prioriteiten van het Nederlands voorzitterschap toe. Uitgangspunten daarbij zijn verbinding, betere regelgeving en transparantie.

Koenders sprak bovendien op 20 januari het Europees Parlement toe tijdens een debat over de situatie van de democratie in Polen. Hij uitte daarbij onder meer zijn zorgen over de positie van het Poolse Constitutioneel Hof en het bestuur van de publieke media.

Kosten voorzitterschap

Uiteraard kwam ook de vraag 'wat gaat dat kosten?' aan de orde. Nederland heeft 62,8 miljoen euro op de begroting staan voor het voorzitterschap. Dat is fors minder dan het laatste voorzitterschap in 2004: toen bedroeg de rekening 97 miljoen euro (gecorrigeerd voor inflatie zou dat nu 120 miljoen zijn). Een lager budget nu is mede mogelijk doordat alle bijeenkomsten in Nederland op één plek plaatsvinden, in Amsterdam. Vergeleken met andere landen liggen de Nederlandse kosten voor het voorzitterschap rond het gemiddelde. Letland (2015), Ierland (2013) en Cyprus (2012) gaven eveneens zo'n 60 miljoen uit.

Deze bijdrage verscheen in de Hofvijver van 25 januari 2016.

• 1. 

  Van 1 januari tot en met 30 juni 2016 vervulde Nederland voor de twaalfde keer het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Prioriteiten waren: een strategische agenda voor de EU in tijden van verandering, banen scheppen door innovatieve groei, en verbinding zoeken met maatschappelijke actoren. Nederland kreeg als voorzitter verder te maken met de migratiecrisis en het Britse referendum over het lidmaatschap van de EU.
   
• 2. 

  In the Council, government ministers from each EU country meet to discuss, amend and adopt laws, and coordinate policies. The ministers have the authority to commit their governments to the actions agreed on in the meetings.
  Together with the European Parliament , the Council is the main decision-making body of the EU.
  Not to be confused with:
   
• 3. 

  The European Parliament is the EU's law-making body. It is directly elected by EU voters every 5 years.
  What does the Parliament do?
  The Parliament has 3 main roles:
  Legislative
   
• 4. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 5. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 6. 

  Valdis Dombrovskis (1971) is a Commission Vice-President on behalf of Latvia. In the Von der Leyen Commission he is responsible for an economy that works for people, and since 2020 trade. In september 2023 he also became executive president for the Green Deal. In the Juncker Commission he held the post of Commissioner for the euro and social dialogue and later also in charge of financial stability, financial services, and capital markets union. Dombrovskis is a member of the New Era Party (JL), which is aligned with the European People's Party. He held a seat in the European Parliament from 2004-2009 and proceeded to serve as prime minister of his country.