EU en VS moeten samen wereldwijde, moderne investeringsbescherming realiseren - Main contents

Source: M.R. (Marietje) Schaake i, published on Monday, February 22 2016, 2:30.

Regelmatig horen we over de wanpraktijken van bedrijven die staten aanklagen voor grote bedragen. Ze maken misbruik van investeringsbeschermingsmechanismen in handelsverdragen: ISDS. De link met TTIP wordt vaak gemaakt. Maar de gevaren en wanpraktijken die worden geschetst zijn al lang mogelijk onder de 1,300 verdragen die we hebben, zonder TTIP! Het verdrag over handel en investeringen tussen de VS en de EU is bovendien nog helemaal niet uitonderhandeld.

Het Europees Parlement drong er bij de Europese Commissie op aan om gehoor te geven aan de zorgen over het gebrek aan transparantie van procedures, het risico van partijdigheid van arbiters, en de te grote ruimte voor bedrijven om zaken aan te spannen. Inmiddels heeft de Europese Commissie haar hervormingsplannen, waar onder meer een beroepsprocedure in wordt voorgesteld, gepresenteerd.

Nu is het cruciaal om de VS achter die hervormingen te krijgen. Een gezamenlijke inspanning door de twee grootste economische en politieke blokken ter wereld biedt de grootste kans om de afspraken in bestaande verdragen onder te brengen in een internationaal hof. Dat is het uiteindelijke doel dat binnen Europa breed gedeeld wordt. Dit wordt het zogenaamde Investment Court System (ICS) genoemd. En wanneer de VS en de EU samen kiezen voor een moderner en eerlijker systeem om geschillen tussen staten en investeerders te slechten, is de kans groter dat er wereldwijd iets verandert.

ISDS afspraken over investeerder-staat geschillenbeslechting stammen uit de jaren vijftig. Ze werden vaak gebruikt in verdragen van Europese landen met landen waar de rechtsstaat niet goed functioneerde. Sinds de eerste ISDS clausule werd bedacht hebben de Europese lidstaten bij elkaar ongeveer 1,300 investeringsverdragen getekend met die clausule er in, waarvan sommigen zelfs met elkaar. Wereldwijd maken Europese bedrijven het meest gebruik van ISDS, dat heeft ook te maken met het feit dat Europese bedrijven wereldwijd heel veel investeren. ISDS geeft investeerders het recht een zaak tegen een overheid aan te spannen bij bijvoorbeeld onteigening.

ISDS afspraken krijgen steeds meer kritiek omdat het proces niet transparant is, de rechters niet onafhankelijk zijn en de reikwijdte van de clausules - dus de criteria om een zaak te kunnen starten - veel te groot is. De afgelopen jaren zijn er een aantal beruchte zaken gestart die de zorgen van mensen terecht hebben vergroot, zoals de zaak van Philip Morris tegen Australië over anti-rookbeleid. Overigens verloor Philip Morris deze zaak.

Binnen de Wereldhandelsorganisatie zijn de VS het meest aangeklaagde land. Bovendien worden rechters in de VS vaak verkozen of politiek benoemd. Daarom maken Europeanen zich zorgen over gelijke behandeling zonder duidelijke afspraken daarover. Het is andersom niet verwonderlijk dat Amerikaanse bedrijven zorgen hebben over rechtspraak in sommige Europese lidstaten. Europese bedrijven beroepen zich binnen Europa immers ook op ISDS. Daar komt bij dat het voor zowel de EU als de VS heel erg moeilijk wordt om investeringsbescherming te eisen in een verdrag met de Chinezen als we het onderling niet hebben. En in China is het beschermen van Europese bedrijven tegen arbitrair optreden van de staat vele malen belangrijker.

Het hervormingsvoorstel van de Europese Commissie, dat op 12 november 2015 werd afgerond, is gebaseerd op belangrijke input van het Europees Parlement, de lidstaten, de nationale parlementen en belanghebbenden. Nadat het werd gecontroleerd door de Raad en het Europees Parlement, is het formeel voorgelegd aan de VS. De volgende TTIP onderhandelingsronde begint op 22 februari en daar zal het Europese voorstel besproken worden.

Het doel van de Europese Commissie is een permanent investeringshof. Rechters moeten worden benoemd en als permanente poule beschikbaar zijn. De procedures zouden volkomen transparant en openbaar zijn. Daarnaast vernauwt de Commissie definities en terminologie, waardoor de reikwijdte wordt beperkt en zaken veel minder gemakkelijk gestart zouden kunnen worden en er een duidelijke uitzondering is voor publieke doelen in internationaal publieke goederen zoals gezondheid en milieu. Bovendien moet de verliezende partij de kosten van de zaak betalen, wat ervoor moet zorgen dat bedrijven niet zomaar een zaak starten om te kijken of ze misschien iets kunnen winnen. Het nieuwe systeem verzekert dat het recht van overheden om wet en regelgeving te maken niet wordt aangetast. Het doel moet zijn dat een Europees of Amerikaans bedrijf alleen een zaak zal voeren als het aantoonbaar onterecht is behandeld, bijvoorbeeld wanneer een contract is verbroken of bij onteigening zonder compensatie.

De EU onderhandelt niet alleen over handel en investeringen met de VS. Er lopen ook onderhandelingen met China, Japan, Australië en Nieuw-Zeeland en er zitten nog meer initiatieven in de pijplijn, zoals onderhandelingen met MERCOSUR en India. Door al deze parallelle onderhandelingen kan de EU het initiatief nemen om vernieuwde investeringsbescherming wereldwijd op te nemen in verdragen. In de recentelijk afgeronde onderhandelingen met Vietnam is het bijvoorbeeld al opgenomen. Maar wanneer de VS en de EU samen de hervormingen steunen, zal het veel gemakkelijker zijn om ook andere landen daartoe te bewegen. Op de langere termijn zou er een wereldwijd investeringshof moeten ontstaan dat volgens de regels van geschillenbeslechting binnen de Wereldhandelsorganisatie te werk gaat. Alleen dan kunnen de zorgen die we hebben over de huidige ISDS systemen echt worden aangepakt, want die verouderde clausules kunnen dan in een nieuw, transparant en legitiem systeem worden gevouwen.

Zie verder over TTIP en investeringsbescherming:

03-02 D66: Nederland moet transparantie in internationale rechtszaken garanderen

08-11 Blog: Handel gebaseerd op waarden

28-10 D66: transparantie onderhandelingen handelsverdragen moet prioriteit zijn

20-10 Media (Trouw) - Niet oordelen voor TTIP-verdrag er is

14-10 D66: Nieuwe Europese handelsstrategie Commissie moet snel uitgevoerd

06-10 Media (BNR) - ‘Akkoord Stille-Oceaanlanden heeft invloed op TTIP’

16-09 D66: Commissie moet druk op Amerikaanse onderhandelaars opvoeren

13-08 Blog: De echte beloning in TTIP

12-08 Media (FD) - Maak zakendoen in VS makkelijker voor het mkb

Tags: EU-VS, Europese Commissie, handel, ICS, Internationale Handel, investeringsbescherming, Investment Court System, ISDS, TTIP, WTO

Laat opmerkingen en commentaar formulier