Plenair debat Burgerinitiatief Teken tegen kernwapens - Main contents
Vandaag debatteerde de Tweede Kamer over het Burgerinitiatief Teken tegen kernwapens.
Zodra beschikbaar kunt u hier het debat terugkijken en het verslag teruglezen.
Ingediende motie
Spreektekst Han ten Broeke (VVD)
Alleen het gesproken woord geldt
Voorzitter,
Vandaag debatteren wij over kernwapens, omdat PAX ruim 40.000 handtekeningen verzamelde om dit thema op de politieke agenda te krijgen. Ik wil beginnen met het feliciteren van PAX voor dit resultaat, in het bijzonder Krista van Velzen.
Voorzitter,
PAX wil een wereldwijd verbod op kernwapens en dus ook in Nederland. Nederland streeft binnen de NAVO al jaren naar de reductie en uiteindelijk verwijdering van de tactische kernwapens uit heel Europa, op basis van onderhandelingen en reciprociteit. Het standpunt van de VVD-fractie is altijd helder geweest: wij steunen deze koers. Ook wij willen uiteindelijk naar die Global Zero, daarover is geen onenigheid, maar wel over de vraag hoe dit te bereiken. Want alle goede pogingen, goedbedoelde initiatieven en mooie speeches ten spijt: eenzijdig ontwapenen werkt niet. Het nemen van eenzijdige stappen is onverstandig en ongewenst. In de huidige mondiale veiligheidssituatie geldt dat nog sterker dan gedurende het laatste decennium.
Deze geopolitieke en geostrategische situatie dwingen ook diegenen die openlijk flirten met eenzijdige ontwapening tot inkeer. We hebben dat ook kunnen zien in de Verenigde Staten, waar president Bush jr. uiteindelijk veel significantere stappen ter ontwapening heeft ondernomen dan Obama. Onder Bush werd het aantal op scherp staande kernwapens teruggebracht van 10.000 tot 5.000 stuks. Een halvering. Sinds de veelbelovende speech van Obama in Praag over het sterk reduceren van het aantal kernwapens en de rol daarvan in de Amerikaanse veiligheidsdoctrine bleven concrete acties uit. Het aantal operationele kernwapens daalde onder Obama van 4.950 tot 4.700 stuks. Van 50% onder Bush naar slechts 5% onder Obama! Dat is het verschil tussen speeches en echt iets doen. En het waren Bush sr. en jr. die verantwoordelijk waren voor de grootste afnames in het Amerikaanse nucleaire arsenaal. Dat zijn cijfers die tot nadenken dwingen.
Recente ontwikkelingen hebben van ontwapening een nog complexer vraagstuk gemaakt. Denk aan de rode lijn die Obama trok ten aanzien van het gebruik van chemische wapens in Syrië. Een lijn die niet werd gehandhaafd.
En daarmee een duidelijk signaal aan staten dat ultimatums niet serieus genomen hoeven worden en dat je beter zelf over afschrikkingswapens kunt beschikken dan afhankelijk te zijn van een bondgenoot die je niet kunt vertrouwen.
Ook de gebeurtenissen in Oekraïne verdoven de prikkels tot ontwapening. Met het Memorandum van Boedapest uit 1994 deed Oekraïne afstand van zijn kernwapens en tekende het non-proliferatieverdrag, in ruil voor de erkenning van soevereiniteit en veilige grenzen. Een voorbeeld van eenzijdige ontwapening. We hebben allemaal kunnen zien hoe dat is afgelopen.
De les die Oekraïne hieruit heeft getrokken is duidelijk: die wapens hadden beter bewaard kunnen blijven of zelfs op Moskou gericht moeten worden. De kans op een inval in de Krim was dan een stuk kleiner geweest. En de boodschap aan andere landen? Bewapenen is een betere garantie op het beschermen van de eigen veiligheid dan het maken van afspraken die een grote kans hebben ooit geschonden te worden. Ontwapenen maakt kwetsbaar.
Terwijl Rusland het dus niet zo nauw neemt met de territoriale integriteit van buurlanden, denk ook aan Georgië, hebben kernwapens in de vernieuwde militaire doctrine een prominente rol gekregen. Rusland beschouwt de wapens als escalatiemiddel waarmee conventionele conflicten bevroren kunnen worden. Ook in Russische militaire oefeningen spelen kernwapens een niet te onderschatten rol. In 2013 hield Rusland een oefening die werd afgesloten met een simulatie van een nucleair bombardement op Warschau.
Voorzitter,
De dreiging komt niet alleen uit Rusland. In 2007 schakelde Israël een nucleaire reactor uit in Syrië. De reactor was compleet over het hoofd gezien door de Amerikaanse inlichtingendiensten. Stel je eens voor dat in het Syrië van vandaag ergens een onbeschermde nucleaire reactor had gestaan. Of erger, in het geheim gemaakte, onbeheerde kernwapens. Dan had ofwel het regime, ofwel een jihadistische groepering nu kernwapens - en allebei draaien ze hun hand er al niet voor om bijvoorbeeld chemische wapens te gebruiken.
En is de dreiging uit Iran geneutraliseerd met de nucleaire deal? Het zou heel goed alleen op uitstel kunnen uitdraaien. Recente analyses linken Noord-Korea en Iran aan elkaar. Het is geen geheim dat Noord-Koreaanse wapentechniek aan Iran is verkocht en recente analyses wijzen op een andere mogelijkheid: het geld dat Iran krijgt door de deal wordt aangewend om blijvend te investeren in nucleaire wapens die in Noord-Korea worden ontwikkeld en getest. Noord-Korea als Iraanse proeftuin met terroristen van Hezbollah als mogelijke profiteurs.
Voorzitter,
Al met al moeten we concluderen dat de risico’s op proliferatie de afgelopen jaren alleen maar verder zijn toegenomen. Het tijdperk van veiligheid zonder risico’s is voorbij. De omstandigheden voor ontwapening zijn dus minder gunstig dan in de afgelopen tien jaar. Tegelijkertijd is de noodzaak tot ontwapenen des te groter geworden. Dat ziet de VVD ook. De veenbrand van proliferatie moet onder controle worden gebracht, want anders zijn de mogelijke gevolgen enorm.
Zoals gezegd is de VVD tegen eenzijdige stappen die ons kwetsbaar maken. Maar dat betekent niet dat Nederland dan maar achterover moet leunen. Daarom twee vragen aan de minister:
-
1.Welke kansen ziet de minister om de rol van Nederland als aanjager van internationale onderhandelingen en ontwikkelingen op het wereldtoneel nog verder te versterken? Is de minister het met de VVD-fractie eens dat bijvoorbeeld de positie in de VN-Veiligheidsraad een goede gelegenheid biedt om deze positie als ‘aanjager’ van dergelijke ontwikkelingen te vervullen?
-
2.Daarnaast wil ik benadrukken dat het niet alleen de kernwapens zijn die aan modernisering toe zijn. Ook de militaire en dus ook nucleaire doctrine van de NAVO moet worden gemoderniseerd, te beginnen in Nederland, op een wijze waarbij deze de belangrijkste geopolitieke verschuivingen beantwoordt. Is de minister bereid zich hier in NAVO-verband voor in te zetten?