Klaas Knot kan beter Mario Draghi tot de orde roepen dan de Tweede Kamer - Main contents

[verschenen in het Financieel Dagblad 30 december 2016]

Rekening van mislukken van beleid ECB komt rechtstreeks bij belastingbetalers terecht

Pieter Omtzigt

Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank en lid van de Governing Council van de Europese Centrale Bank, vraagt Tweede Kamerleden om geen debat te voeren over het ECB beleid. Tegelijk vindt hij zelf dat de Europese Centrale Bank haar beleid radicaal moet veranderen en zo snel mogelijk moet beginnen met het verminderen en stoppen van het omstreden opkoopprogramma (FD 28 december).

Dit is opvallend want met deze opmerkingen gaat Knot op twee manieren veel verder dan de voorzitter van de ECB, Mario Draghi. Draghi beweert dat het ECB beleid wel werkt en antwoordde op kritiek van Duitse politici dat sommige landen een ander economisch beleid moeten voeren.

Hij vroeg hen niet zich niet in het debat te mengen, in tegenstelling tot Knot.

Een massaal opkoopprogramma van staatsleningen, maar ook van leningen van internationale instellingen, staatsbedrijven en andere bedrijven, is nooit de bedoeling geweest van de opstellers van het verdrag van Maastricht, het verdrag ter oprichting van de Europese Unie.

Toch zullen de centrale banken van de eurozone aan het eind van het komend jaar € 2300 mrd opgekocht hebben, meer dan € 6000 per inwoner van de eurozone.

De combinatie van het aan de ene kant toegeven dat het beleid niet werkt en het aan de andere kant doen van een oproep aan Kamerleden om er niet over te spreken is natuurlijk problematisch.

Een centrale bank moet zich aan haar mandaat houden. Dat betekent onder andere een verbod op directe opkoop van staatsobligaties — dat nu via een trucje omzeild wordt — en het bevorderen van een functionele markteconomie. In zo’n economie koopt de centrale bank niet massaal staatsschuld op. Zelfs de machtige centrale bank van de voormalige Sovjet Unie bezat nooit zoveel staatsschuld.

Of de ECB zich aan het verdrag houdt, mag ook getoetst worden door de rechter in Luxemburg. Over een eerder besluit vroeg de Duitse CSU politicus Peter Gauweiler ook een oordeel van die rechter. Immers, iemand moet toetsen of de ECB zich aan haar taak houdt of niet. Omdat er meerdere economen zijn die hier openlijk aan twijfelen, zou het bijzonder raar zijn politici te vragen niet deel te nemen aan het debat. Het beleid is zelfs binnen de ECB zelf zo omstreden dat ECB hoofdeconoom Jürgen Stark in 2011 uit protest aftrad.

Verder is De Nederlandsche Bank een staatsdeelneming. Als gevolg van de risico’s van het opkoopbeleid moet de Nederlandse staat miljarden extra reserveringen aanleggen. En als er iets mis gaat met de opgekochte obligaties komt de rekening rechtstreeks bij de belastingbetaler terecht.

Een fors deel van de obligaties heeft overigens een negatieve rente — een bijeffect van het opkoopprogramma — waardoor de centrale banken geld betalen voor het aanhouden van de obligaties. Ik heb zelf berekend dat Nederlandse pensioenfondsen tussen de € 100 mrd en € 200 mrd schade geleden hebben door dit beleid. Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën stelt een reactie op deze berekening al maanden uit.

En tot slot: de Nederlandse Tweede Kamer heeft meer dan een half jaar geleden Mario Draghi uitgenodigd om zijn beleid uit te leggen en toe te lichten waarom hij deze risico’s neemt. Hij heeft dat in vele parlementen waaronder dat van Duitsland, Spanje, Finland, Italië en Frankrijk al gedaan.

Te elfder ure zegt hij Nederland af, terwijl dit voor 8 februari op de agenda stond, met een zeer onduidelijke reden en zonder een alternatieve datum te noemen. Dus de ECB gaat op dit moment echt elke discussie uit de weg over haar omstreden monetaire beleid.

Misschien kan Klaas Knot Mario Draghi ervan overtuigen om toch naar het Nederland te komen om zijn beleid toe te lichten. Of beter nog: hij kan Mario Draghi ervan overtuigen dat zijn beleid leidt tot enorme risico’s en zeer weinig oplevert. Dat is veel beter dan een verzoek doen aan Kamerleden om zich niet in een discussie te mengen,

Pieter Omtzigt is lid van de Tweede Kamer voor het CDA.