Informele Europese top Malta 3 februari 2017

Bron: European Commission

Op 3 februari 2017 kwamen de regeringsleiders van de EU-lidstaten¹, de voorzitter van de Europese Raad², de voorzitter van de Europese Commissie³ en de Hoge Vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid⁴ naar Malta. Hoofdpunten waren migratie en de toekomst van de Europese Unie⁵ na de 'brexit⁶'. Premier May⁷ van het Verenigd Koninkrijk is niet bij het tweede deel uitgenodigd. Het betreft dan ook geen officiële Europese Raad⁸, maar een informele top, als vervolg op de informele top in Bratislava⁹ van 16 september 2016.

De informele top in Malta bestond uit twee onderdelen.

In de ochtend bespraken de 27 staatshoofden en regeringsleiders de externe dimensie van migratie. Vooral de route van vluchtelingen over de Middellandse Zee en de situatie in Libië kwamen aan bod.

Tijdens middagsessie werd de viering van de zestigste verjaardag van de Verdragen van Rome voorbereid. Dat jubileum vindt plaats op 25 maart 2017. Ook spraken de leiders verder over de toekomst van de Europese Unie na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk. Ook het herstel van het vertrouwen van de burger in de Europese samenwerking stond op de agenda. Daarnaast werd de relatie met de Verenigde Staten na het aantreden van president Trump besproken.

Over de aanpak van de migrantenstromen uit onder andere Libië waren de lidstaten werd snel overeenstemming bereikt. "We zijn het eens geworden over onmiddellijke operationele maatregelen die het aantal irreguliere migranten moeten helpen verminderen", aldus Donald Tusk¹⁰.

Over de toekomst van de EU bestond minder overeenstemming.

De Verklaring van Malta

In de Verklaring van Malta worden de doelstellingen voor de migratiestromen besproken. De regeringsleiders bespraken met name de situatie in Libië. Zij willen optreden met inachtneming van de mensenrechten, het internationaal recht en de Europese waarden, in samenwerking met de UNHCR¹¹ en de IOM¹².

Zij zijn van mening dat het garanderen van doeltreffende controle op de buitengrenzen bij een duurzaam migratiebeleid hoort. Daarom zet de EU de samenwerking met Turkije op dit gebied voort. Daarnaast wordt de steun aan de landen op de Westelijke Balkanroute voortgezet.

Intensievere samenwerking met Libië en haar buurlanden in Noord Afrika en ten zuiden van de Sahara zal migratiestromen door het centrale Middellandse Zeegebied verminderen en het bedrijfsmodel van mensensmokkelaars ontwrichten. Het partnerschapskader en het actieplan van Valletta hebben tot doel diepere oorzaken van migratie zichtbaar te maken.

De urgentie van de situatie vereist extra maatregelen op regionaal niveau. Daarnaast zijn de regeringsleiders blij met de mededeling van de Commissie en de hoge vertegenwoordiger getiteld: "Migratie langs de centrale Middellandse Zeeroute - Migrantenstromen beheersen en levens redden".

In het kader van het stabiliseren van Libië zal de EU zich inzetten voor een inclusieve politieke oplossing en voor steun aan de presidentiële raad en de door de VN gesteunde regering.

De volgende elementen vormen het zogenaamde 'Tienpuntenplan':

• 1) 

  Opleiding, uitrusting en steun voor de Libische kustwacht en andere betrokken instanties.

• 2) 

  Verdere inspanningen gericht op het ontwrichten van het bedrijfsmodel van smokkelaars. Libië en andere landen op de route en internationale partners spelen hierbij een rol, net als de betrokken lidstaten, internationale missies en operaties, Europol¹³ en de Europese grens- en kustwacht¹⁴.

• 3) 

  Ondersteuning voor ontwikkeling van plaatselijke gemeenschappen in Libië.

• 4) 

  Zorgen voor adequate opvangcapaciteit- en omstandigheden in Libië voor migranten, samen met het UNHCR en de IOM.

• 5) 

  De IOM helpen vrijwillige terugkeer te verhogen.

• 6) 

  Verbetering van voorlichtingscampagnes en initiatieven gericht op migranten in Libië, landen van herkomst en doorreislanden.

• 7) 

  Helpen de druk op de Libische grenzen te verminderen door samenwerking met Libische autoriteiten en de buurlanden van Libië.

• 8) 

  Alternatieve routes van smokkelaars in de gaten houden door samenwerking met de buurlanden van Libië en de landen van het partnerschapskader.

• 9) 

  Ondersteuning van individuele lidstaten die zich bezighouden met Libië.

• 10) 

  Verdieping van de dialoog en samenwerking inzake migratie met alle buurlanden van Libië. Hieronder valt betere samenwerking met de lidstaten en de Europese grens- en kustwacht om afreizen te voorkomen en terugkeeroperaties te beheren.

Voor bovenstaande doelen zullen de benodigde middelen worden verstrekt. In de officiële ontwikkelingshulp voor Afrika (dit jaar 31 miljoen euro) wordt meer aandacht besteed aan migratie. Andere acties kunnen gefinancierd worden door het EU-trustfonds voor Afrika (1,8 miljard uit de EU begroting) en 152 miljoen bijdrage van lidstaten. De Commissie heeft besloten 200 miljoen euro extra uit te trekken voor het Noord-Afrikaanse onderdeel van dit fonds.

Het externe migratiebeleid wordt verder ontwikkeld om het crisisbestendig te maken. Daarnaast zijn de EU leiders blij met het voorstel van de Commissie om een geactualiseerd actieplan inzake terugkeer te presenteren.

De 28 staatshoofden zijn het erover eens dat zij snel en vastberaden moeten handelen. Het Maltese voorzitterschap heeft als doel om samen met de Commissie en de hoge vertegenwoordiger een concreet uitvoeringsplan aan de Raad¹⁵ voor te stellen en de resultaten hiervan nauwgezet te volgen. De Europese Raad zal de vorderingen tijdens de bijeenkomsten in maart en juni evalueren.

Toekomst van de EU

Al tijdens de lunch zijn de EU leiders begonnen met praten over de toekomst van de Europese Unie. "De ontwikkelingen op het internationale toneel herinneren ons eraan hoe belangrijk de EU is", aldus Tusk. Hij doelt hiermee onder andere op de dreiging vanuit Rusland en de ontwikkelingen in de VS. In het kader van deze internationale ontwikkelingen is er gepraat over de toekomst van de EU.

De Belgische premier Charles Michel¹⁶ uitte bij aankomst het verlangen naar diepere Europese integratie. Hij onderbouwde dit pleidooi met de dreiging die Trump, Poetin en Xi Jinping voor de Europese burgers vormen. Hij sprak ook een waarschuwing uit voor Oost-Europese lidstaten die hun bewondering voor Trump niet onder stoelen of banken steken. Hij verweet hen een gebrek aan solidariteit in de vluchtelingencrisis. "Desnoods gaan we verder zonder jullie."

Tusk wil dat de leiders van 27 lidstaten (zonder het Verenigd Koninkrijk) tijdens de viering van het Verdrag van Rome op 25 maart 2017 officieel vastleggen dat ze door willen met de Europese Unie.

Over Trumps beleid zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel: "Wij houden in relaties met bondgenoten vast aan Europese waarden." Hiermee impliceerde ze een verschil in beleid tussen de VS en Europa. De sfeer jegens de overzeese bondgenoot bleef echter positief.

Op dit gebied wilde minister-president Mark Rutte¹⁷ vooral de spanning wegnemen. 'Trump-bashen' moest volgens hem voorkomen worden want: "We moeten ook een relatie opbouwen met de nieuwe Amerikaanse president.”

Meer informatie

• 1. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 2. 

  De vaste voorzitter van de Europese Raad leidt de werkzaamheden van deze Raad, die bestaat uit Europese regeringsleiders of staatshoofden. Ook treedt de vaste voorzitter op als vertegenwoordiger van de Europese Raad in contacten met andere regeringsleiders en staatshoofden. Deze functie, ook wel (ten onrechte) de 'president van de Europese Unie' genoemd, is in 2009 ingevoerd door het Verdrag van Lissabon.
   
• 3. 

  Deze functie wordt sinds 1 december 2019 vervuld door de Duitse Ursula von der Leyen. Zij is de opvolger van de Luxemburger Jean-Claude Juncker.
   
• 4. 

  De Hoge Vertegenwoordiger (HV) geeft de Europese Unie internationaal gezien één gezicht en één stem op het terrein van het buitenlands en veiligheidsbeleid. Zo moet er meer samenhang in het externe optreden en het buitenlandse beleid van de Europese Unie komen. De HV deelt het podium met de Vaste voorzitter van de Europese Raad. Deze onderhoudt namens de EU de contacten op het niveau van staatshoofden en regeringsleiders.
   
• 5. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 6. 

  Het Verenigd Koninkrijk verliet op 31 januari 2020 de Europese Unie. Het is daarmee het eerste land ooit dat uit de Europese Unie stapte. Het vertrek van de Britten ('brexit') was de uitkomst van een referendum over het lidmaatschap van de EU in het Verenigd Koninkrijk in 2016. Nadien volgden lange onderhandelingen over de scheidingsvoorwaarden en de overgangsperiode na de brexit, die op 31 december 2020 afliep. Eind december 2020 bereikten de onderhandelaars van de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk een handels- en samenwerkingsovereenkomst. Die overeenkomst regelt vanaf 1 januari 2021 de relatie tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk.
   
• 7. 

  Theresa May (1956) was van 13 juli 2016 tot 24 juli 2019 minister-president van het Verenigd Koninkrijk en tot 7 juni 2019 leider van de Britse Conservatieven. Na haar studie in Oxford werkte zij in het bankwezen en zij is sinds 1997 lid van het Lagerhuis. Daar klom zij als staatssecretaris en minister in de schaduwkabinetten van Duncan Smith, Howard, Hague en Cameron op tot een vooraanstaand lid van de Conservatieve fractie. In 2002 werd Theresa May partijvoorzitter en in 2005 vicefractievoorzitter. Bij het aantreden van het kabinet-Cameron in 2010 werd zij minister van Binnenlandse Zaken (onder belast met asielbeleid en veiligheid). In het Brexit-referendum was May voorstander van voortzetting van het EU-lidmaatschap.
   
• 8. 

  The European Council brings together EU leaders to set the EU's political agenda. It represents the highest level of political cooperation between EU countries.
   
• 9. 

  Op 16 september 2016 kwamen de regeringsleiders van 27 EU-lidstaten, de vaste voorzitter, de voorzitter van de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid bijeen in Bratislava, om te spreken over de toekomst van de Europese Unie na de 'brexit'. Ook het herstel van het gebutste vertrouwen van de burger in de Europese samenwerking stond hoog op de agenda. Premier May van het Verenigd Koninkrijk was niet uitgenodigd. Het was dan ook geen officiële Europese Raad, maar een informele top.
   
• 10. 

  Donald Tusk (1957) was van 1 december 2014 tot 1 december 2019 de vaste voorzitter van de Europese Raad. In november 2007-september 2014 was hij minister-president van Polen. Tusk was medeoprichter en leider van het conservatief-liberale (maar bij de christendemocratische Europese Volkspartij aangesloten) Burgerplatformum. Hij leidde als premier een coalitie van zijn partij en de Poolse Boerenpartij (PSL). Eerder was hij lid van het Lagerhuis en van de Senaat.
   
• 11. 

  Deze VN-organisatie beschermt vluchtelingen en ondersteunt hen bij opvang, terugkeer of vestiging in een ander land. Aan het hoofd van de organisatie staat de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen ('United Nations High Commissioner for Refugees', UNHCR). Zowel de organisatie als de Hoge Commissaris worden aangeduid met UNHCR. In de loop van de tijd is UNHCR ook hulp gaan bieden aan mensen die in hun eigen land op de vlucht zijn geslagen, zogeheten Internally Displaced Persons (IDPs).
   
• 12. 

  De Internationale Organisatie voor Migratie ('International Organisation for Migration') is de belangrijkste internationale intergouvernementele organisatie voor migratie. De IOM staat achter het principe dat humane en ordelijke migratie in ieders belang zijn.
   
• 13. 

  The European Police Office (Europol) is the EU’s law enforcement agency, whose remit is to help make Europe safer by assisting law enforcement authorities in EU member countries.
   
• 14. 

  The European Agency for the Management of Operational Cooperation at the External Borders of the Member States of the European Union (FRONTEX)
  - coordinates operational cooperation between Member States in the field of management of external borders; assists Member States in the training of national border guards, including the establishment of common training standards;
  - carries out risk analyses; follows up the development of research relevant for the control and surveillance of external borders; assists Member States in circumstances requiring increased technical and operational assistance at external borders;
  - provides Member States with the necessary support in organising joint return operations. FRONTEX was established in 2005.
   
• 15. 

  In the Council, government ministers from each EU country meet to discuss, amend and adopt laws, and coordinate policies. The ministers have the authority to commit their governments to the actions agreed on in the meetings.
  Together with the European Parliament , the Council is the main decision-making body of the EU.
  Not to be confused with:
   
• 16. 

  Charles Michel (1975) is vanaf 1 december 2019 vaste voorzitter van de Europese Raad. Van 11 oktober 2014 tot en met 27 november 2019 was hij minister-president van België. Hij was leider van de Waalse liberalen en was eerder minister van Ontwikkelingssamenwerking (2007-2011). Charles Michel, zoon van oud-minister en oud-eurocommissaris Louis Michel, werd in 1999 op 23-jarige leeftijd Kamerlid. Hij was verder minister in de Waalse regering en burgemeester van Waver.
   
• 17. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.