Staat van de Unie - Main contents
Vandaag vindt het jaarlijkse debat over de Staat van de Unie plaats, waar Kamerleden vergezeld van hun collega’s uit het Europees Parlement de balans opmaken. Hoe staat Europa ervoor? Wat zijn de grootste uitdagingen, en waar liggen er kansen? Ik zie heel veel dat misgaat in de EU, maar vind ook: never waste a good crisis. Daarom doen we als SP een aantal concrete voorstellen voor een bescheiden en effectieve Unie, waar de lidstaten het laatste woord hebben. Nieuwsgierig? Lees hieronder mijn inbreng:
Voorzitter. Het is bijna niet te bevatten wat er in één jaar tijd op het Europese continent gebeurd is. Het rijtje is bekend, maar kan hier niet ongenoemd blijven: de Brexit, en daarmee het afscheid van een zeer belangrijke lidstaat. De grove en stelselmatige ondermijning van de rechtsstaat door diverse Oost-Europese lidstaten, waaronder Polen en Hongarije, en recentelijk ook Roemenië, waar de regering een poging deed om corruptie te legaliseren. Een IMF-bestuur dat uitspreekt dat de Griekse schuld onhoudbaar is, terwijl het land het vluchtelingenvraagstuk voor Europa moet oplossen als gevolg van de Turkijedeal. Het is een schande dat op ons continent vluchtelingen kou lijden, ziek worden en zelfs sterven van ellende omdat ze leven onder zulke erbarmelijke omstandigheden. Een wankelend Italië, waar mogelijk een referendum over de euro zal plaatshebben. Rechts-populistische krachten die gemakzuchtige oplossingen bieden. En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Het risico is echter dat men, zoals wel vaker, de vlucht naar voren kiest, uit angst dat het Europese project uit elkaar spat. Dat zou de nagel aan de Europese doodskist betekenen. Want juist zo verliest Europa aan draagvlak. We moeten toe naar een andere, sociale Unie, die bescheiden is en waar de lidstaten het beleid uitzetten. Daar zet ik mij vandaag voor in.
Vorige week, na afloop van de EU-top op Malta, verklaarden de Europese regeringsleiders dat ze eind maart een verklaring zullen tekenen in Rome, en marge van het 60-jarig bestaan van het Verdrag van Rome. “Een hernieuwing van de trouwbeloften”, zo typeerden diplomaten de intentieverklaring al. Wat moeten we ons voorstellen bij een dergelijke verklaring? Wat is de Nederlandse inzet, en hoe gaat het kabinet voorkomen dat dit een eurofiele liefdesverklaring wordt, die de EU als antwoord ziet op alle uitdagingen die ons omringen?
Merkel sprak haar steun uit voor een Europa van verschillende snelheden, waarbij lidstaten niet allemaal tegelijkertijd dezelfde integratiestappen hoeven te zetten. Ook de Benelux, waaronder Nederland, is voor een Europa van twee snelheden. De premier vindt dat eurofielen moeten stoppen met dromen van een federaal Europa, en zei op Malta: “Soms denk ik dat ik net zo goed tegen de maan kan blaffen.” Dekt de premier zich alvast in om straks toch maar mee te reizen met de voortdenderende trein van Europese integratie? Om het extra verwarrend te maken: het kabinet schrijft óók dat een EU a la carte voor het kabinet geen optie is. Het lijkt wel een maansverduistering. Kan de premier toelichten wat hij met zijn opmerking bedoelde?
Voorzitter, het is tijd dat de premier duidelijkheid schept, en niet langer met twee tongen spreekt. Hoe valt een Europa van verschillende snelheden te verenigen met het standpunt dat een EU a la carte geen optie is? In de Benelux-verklaring lezen we dat de EU alleen dát moet leveren wat de lidstaten niet zélf voor hun burgers kunnen regelen. Welke zaken zijn dat dan, vraag ik aan de premier? Waar trekt hij de grens bij verdere bevoegdheidsoverdracht? Eveneens pleit de verklaring voor verschillende paden van integratie. Voor welke terreinen geldt dit wat Nederland betreft?
Ik doe graag een voorzet: focus je meer op rechtsstatelijkheid en grensoverschrijdende uitdagingen, zoals de opvang van vluchtelingen. En verlaat het pad van de voortschrijdende monetaire integratie en de daarmee gepaarde bevoegdheidsoverdracht. Spreek je uit tegen het rapport van de vijf presidenten. En zeg duidelijk nee tegen het Europees Openbaar Ministerie. Graag een reactie.
Voor de SP is het duidelijk: het is tijd voor échte verandering. Niet in de vorm van een zoveelste verklaring, maar door een nieuw Europees Verdrag op te stellen. Onze vier speerpunten daarbij zijn: de Commissie terugbrengen tot uitvoerend orgaan, het afschaffen van knellende begrotingsregels die de soevereiniteit van de lidstaten ondermijnen, de mogelijkheid om beperkingen op te leggen aan de interne markt, en geen bevoegdheidsoverdracht meer zonder de bevolking te raadplegen. Het is tijd dat de premier nu eindelijk kleur bekent, en echte grenzen en eisen durft te stellen. Graag hoor ik welke van deze punten hij over zes weken meeneemt naar Rome.
De Rabobank stelt in een kersvers onderzoek dat als er niets verandert binnen de Unie, de EU uiteindelijk zal desintegreren, met alle gevolgen en torenhoge kosten van dien. Als de EU uit elkaar valt, zou de Nederlandse economie met 10 tot 15% krimpen, en de werkloosheid verdubbelen. Daarnaast schrijft de Rabobank dat doormodderen op korte termijn wel mogelijk is, maar op lange termijn onhoudbaar. Ook de kosten van een Unie van verschillende snelheden zouden “substantieel” zijn. Kan de premier reageren op deze toekomstscenario’s, en welke conclusies hij daaruit trekt? Wat betekent dit voor zijn inzet wanneer de verklaring van Rome zal worden opgesteld? En kan hij toelichten waaruit de kosten van een Unie van verschillende snelheden, voor Nederland en de landen die juist minder snel gaan, zullen bestaan?
Wat de Brexit betreft wil ik vandaag één prangend vraagstuk aansnijden: wat gebeurt er straks met de drie miljoen EU-burgers die momenteel in het VK wonen en die een onzekere toekomst op het eiland tegemoet zien? Premier May wil zo snel mogelijk onderhandelen over de rechten van EU-burgers in het VK én die van ruim een miljoen Britse burgers die in de EU wonen, maar heeft nog geen concrete toezeggingen gedaan.
Het is nu aan Nederland en de EU om de handschoen zo snel mogelijk op te pakken en duidelijke afspraken te maken waarmee de rechten van EU-burgers geborgd worden. Ook minister Crabb (werk en pensioenen) drong hierop aan, en pleitte er zelfs voor om de zaak met EU-burgers snel te regelen, ook als de rechten van de Britten in de EU nog niet geregeld zijn. Graag hoor ik van de premier welke stappen hij gaat ondernemen en op welke termijn, en hoe hij de Kamer daarvan op de hoogte houdt.