Zestig jaar Verdrag van Rome. Valt er iets te vieren? - Main contents

Zestig jaar geleden werd het Verdrag van Rome getekend, de opmaat naar de huidige Europese Unie. Sindsdien koesteren we decennia van vrede, veiligheid en welvaart. Nederland was één van de zes ondertekenaars van het Verdrag. Wij speelden een voortrekkersrol in Europa.

Dit weekend vieren we de zestigste verjaardag van het Verdrag van Rome. 'Valt er dan iets te vieren?' vragen velen zich hardop af. Geen onlogische vraag. De Europese Unie gaat door een moeilijke periode. De zestigjarige viert haar verjaardag, maar ze lijdt aan versleten gewrichten en verlammingsverschijnselen.

Let wel, het pad van Europese samenwerking ging nooit over rozen. Twijfelaars en tegenstanders waren er vanaf dag één. Blokkades, conflicten en crises deden zich in die ruim zes decennia regelmatig voor. Maar in het huidige klimaat van onzekerheid en wantrouwen bekruipt mensen soms het sombere gevoel dat er geen uitweg is. Waar politiek leiderschap ons gerust zou moeten stellen en ons vertrouwen zou moeten teruggeven, is er toenemende politieke instabiliteit en lijkt de democratie zelf bijna te wankelen.

Maar we vergeten wel eens dat wij Europeanen hebben bewezen over enorme veerkracht te beschikken. Steeds weer komen we sterker uit de crisis. Steeds weer bleken we tot meer in staat dan we zelf dachten.  

De wereld stelt ons de komende decennia voor enorme uitdagingen. Europese samenwerking in de 21e eeuw gaat niet meer alleen over de verhouding tussen Europese landen onderling, maar over de verhouding van Europa met de wereld. Om ons heen schuiven de panelen. Met Erdogan die steeds verder radicaliseert richting een dictator. Met een dreigende Poetin aan onze oostgrens. En met een onvoorspelbare Trump die de grenzen wil sluiten voor mensen uit moslimlanden en niet alleen een muur optrekt tegen de Mexicanen, maar ook tegen vrije wereldhandel.

500 miljoen Europeanen verwachten een antwoord van Europa. Van de Europese Unie. Als er ooit een tijd was waarin Europa z'n meerwaarde kan bewijzen, is het nu. Maar dan niet met het democratisch 'Model 1957'. Dat is vermolmd en kan naar het museum. Maar wel met een nieuw Europa dat de uitdagingen aangaat en de kansen grijpt daadwerkelijk een gemeenschap van 500 miljoen mensen te worden. Noem het 'Model 2057'. Juist nu, nu alles in beweging is, moeten we terug naar de tekentafel en Europa opnieuw inrichten. Nu is er de kans voor democratische vernieuwing van de EU.

De Europese Unie verrees op de puinhopen van oorlogen en dictatuur. Bij de ondertekening van het Verdrag van Rome lag de Tweede Wereldoorlog nog vers in het geheugen, en Oost-Europa moest nog veertig jaar wachten op vrijheid en aansluiting bij de EU. Gekibbel over de institutionele inrichting van de Europese Unie doet ons wel eens vergeten dat de Europese eenwording ons zestig jaar ongeëvenaarde welvaart, vrijheid en veiligheid heeft gegeven.

In die geest willen wij door. En wij niet alleen. Er tekent zich een nieuwe beweging af. Een progressieve, pro-Europese lente. In Nederland wonnen D66 en GroenLinks de verkiezingen. In Frankrijk gooit de sociaal-liberaal Macron hoge ogen. En in Engeland groeien de pro-Europese LibDems na de Brexit. Wat deze politieke bewegingen bindt, is de wens voor een sterke, slagvaardige Europese Unie als dé weg om onze manier van leven te waarborgen. Maar wat ons evenzeer bindt, is het besef dat de EU alleen slagvaardig kan zijn als ze de steun en het vertrouwen heeft van haar bevolking. Daar hebben we nog een weg te gaan.

Valt er dit weekend dus iets te vieren? Ja. Voluit ja. 60 jaar na het Verdrag van Rome gloort er nieuwe hoop. Er gebeurt iets in Europa. In steeds meer landen lijkt het besef door te breken dat de Europese Unie niet sterker wordt van nog meer populisme en verdeeldheid. Met optimisme en nieuw elan kunnen we het tij keren. Europa vernieuwen en klaarstomen voor de volgende zestig jaar.

Alexander Pechtold

Sophie in 't Veld