Italiaanse bedrijven verkopen spionagetechnologie aan Iran en Zuid-Soedan - Main contents

Italiaanse bedrijven omzeilen het EU-verbod op de verkoop van spionagetechnologie aan landen die de mensenrechten schenden. Dat blijkt uit een uitzending van televisiestation Al Jazeera maandag .

Spionagetechnieken zijn de nucleaire wapens van de 21ste eeuw. Met één belangrijk verschil: ze behoren niet tot het wapenarsenaal van enkel de grote landen, maar zijn juist wijdverspreid beschikbaar. Commerciële bedrijven verkopen ze in principe aan elke geïnteresseerde. Al langer probeert de Europese Unie daarom regels op te stellen die moeten verhinderen dat dit soort technologieën in verkeerde handen komt.

Al Jazeera-journalist Simon Boazman heeft vier maanden onderzoek gedaan naar de verkoop van spionagesoftware. Hij gebruikte daarvoor een persoon die eerder werkzaam was in de spionage-industrie. Die liet hij undercover gaan en 'bestellingen' plaatsen bij twee Italiaanse bedrijven en een Chinees bedrijf. De man vroeg de bedrijven wat de mogelijkheden zijn om de technologie - ondanks exportbeperkingen - naar Iran, Zuid-Soedan of naar een willekeurige eindgebruiker te krijgen.

De Italiaanse bedrijven AREA en IPS kwamen met inventieve oplossingen. AREA verkoopt onder andere de zogeheten IMSI-catcher, dat is eigenlijk een valse zendmast ter grootte van een koffer. De zendmast dwingt al het telefoonverkeer in een straal om het apparaat via de IMSI-catcher te gaan. Het is mogelijk om gesprekken af te luisteren of valse sms-berichten te versturen. Om de exportregels te omzeilen, denkt AREA graag mee. Eén oplossing is de 'officiële' verkoop aan bijvoorbeeld Tanzania. Dat land geeft het vervolgens 'cadeau' aan Zuid-Soedan.

Het bedrijf IPS biedt software aan dat het grootschalig afluisteren van internetverkeer mogelijk maakt. Ook IPS wil best meedenken over het omzeilen van exportverboden, zoals naar Iran. In de uitzending van Al Jazeera zegt een verkoper dat het 'makkelijk' is om aan Iran te verkopen: laat het via een zusterbedrijf lopen, schrijf niet op dat het om spionagesoftware gaat, maar om een testsysteem voor telefonie. De export is dan in vier weken gepiept. Waarde van de deal: zo'n 20 miljoen euro.

Journalist Boazman: 'Het schokkendste vond ik dat de bedrijven zich geen enkele zorgen leken te maken wat er met de spionagesoftware zou gebeuren - terwijl het over landen gaat waar de mensenrechten duidelijk in gevaar zijn.' Zowel in Zuid-Soedan als in Iran zijn gevallen bekend waarbij activisten en politieke tegenstanders zijn gehackt, afgeluisterd en daarna opgepakt en in sommige gevallen gemarteld of zelfs gedood.

In de uitzending noemt Julian Richards, voormalig medewerker van de Britse inlichtingendienst GCHQ, dit soort spionagetechnieken de nucleaire wapens van de 21ste eeuw.

Boazman is het daarmee eens. 'Er is een grote voornamelijk grijze markt voor hoogwaardige spionage-apparatuur en landen zijn in een wedstrijd verwikkeld om de beste technologieën. Net zoals bij nucleaire proliferatie lopen de grote westerse landen voorop en beschikken zij over de nieuwste techniek. Alleen ditmaal slagen ze er niet in de wapenwedloop te stoppen.'

Europarlementariër Marietje Schaake (D66), die zich sterk maakt voor betere controle op de export van spionagesoftware, is geschrokken van de bevindingen. 'Het is onacceptabel dat Europese bedrijven internationale sancties omzeilen. De Italiaanse autoriteiten moeten nu een strafrechtelijk onderzoek starten naar de activiteiten van de bedrijven AREA en IPS.'