Weeklog: Aan de vooravond van de Dag van de Arbeid oproep tot arbeidsrechten 2.0 - Main contents

Morgen, 1 mei is het weer de Dag van de Arbeid. We vieren dan de rechten van de arbeiders, of zo u wilt van de werkenden. Met die rechten is het slecht gesteld. Alle mooie woorden ten spijt, heeft de Europese Unie de afgelopen decennia driftig meegedaan aan de afbraak van die rechten. Bovendien zijn er veel nieuwe uitdagingen. Op dit ogenblik bespreken we in het Europees Parlement de digitale markt. Die biedt mooie, nieuwe kansen. Maar er is een keerzijde het tegen elkaar uitspelen van arbeidskrachten over de hele wereld, via zogeheten crowdworking platforms, en het uitbuiten van schijnzelfstandigen in de deeleconomie (denk aan Uber). Dat krijgt in Brussel nog veel te weinig aandacht. Terwijl we juist toe moeten naar arbeidsrechten 2.0 die ook standhouden in de tijd van digitalisering.

Vorig jaar waarschuwde de Europese koepel van vakbonden al tegen het nieuwe verschijnsel van ‘crowdworking platforms’. Voor werk dat niet aan een bepaalde locatie is gebonden, denk aan administratief werk of aan IT, zijn er tegenwoordig websites waar vraag en aanbod elkaar ontmoeten. Die heten platforms. Ze zijn eigenlijk de nieuwe koppelbazen: doordat het hier gaat om werk waarvoor je je land niet uit hoeft, gelden er geen immigratiewetten en kan letterlijk iedereen intekenen. De zelfstandigen uit landen met de laagste lonen winnen dan altijd. Er ontstaat een digitale ‘race to the bottom’.

Dat is niet alles: ik las onlangs een rapport over de nieuwe ‘deeleconomie’. Dat klinkt aardig en is het ook, als mensen elkaar bijvoorbeeld diensten aanbieden als een moderne vorm van ruilhandel. Maar inmiddels heeft het grote geld geïnvesteerd in professionele platforms, waar zelfstandigen hun diensten kunnen aanbieden. Dit lijkt de ultieme vrijheid en sommigen zullen dat aanvankelijk ook zo beleven. Maar neem nu Amazon Mechanical Turk: als aanbieder van diensten moet je 24 uur per dag, zeven dagen in de week beschikbaar zijn. Als je klanten weigert, zak je op de ranking en ben je minder zichtbaar. Hetzelfde geldt, als klanten niet zo tevreden zijn met je diensten. Binnen de kortste keren word je slaaf van het platform: geen vrijheid, maar juist onvrijheid, en dat iedere dag opnieuw.

De Dag van de Arbeid is van belang, niet alleen voor de werkenden in loondienst, maar juist ook voor de nieuwe generatie ZZP’ers. Ook zij hebben recht op een goed inkomen en bescherming tegen ziekte, arbeidsongeschiktheid, werkloosheid en pensioen. Van de platforms zullen deze regelingen niet snel komen. Van de Europese Commissie ook niet. Maar we zullen wegen moeten vinden voor deze nieuwe groep werkenden om zich te organiseren, en op hun beurt hun rechten op te eisen, net als de arbeiders honderd jaar geleden deden.