NRC - ‘Plan-Samsom’ moet asielcrisis Europa onder controle brengen - Main contents
Zet iedereen die illegaal naar de Griekse eilanden komt terug op de veerboot naar Turkije. Nodig in ruil jaarlijks een afgebakend aantal vluchtelingen uit Turkije legaal uit om naar Europa te komen. Met dit plan kwam PvdA-leider Diederik Samsom vanochtend in de Volkskrant. Hij heeft het met premier Mark Rutte uitgewerkt. Dit is „de enige manier om de stroom beheersbaar te maken”, zegt Samsom in een toelichting. „Ook Noord-Afrikaanse jongens die deze route gebruiken, moeten op Facebook tegen elkaar gaan zeggen: deze reis heeft geen zin, want ze sturen je terug.”
Als Turkije alle mensen terug zou opnemen die naar Griekenland komen, moet in ruil daarvoor een kopgroep van Europese landen jaarlijks tussen de 150.000 en 250.000 vluchtelingen uit Turkije asiel bieden. Meedoen is niet verplicht voor EU-landen, want van de bestaande bindende afspraken over herverdeling is afgelopen maanden al wel gebleken dat die niet werken, zegt Samsom. Wel zou iedere EU-lidstaat moeten meebetalen. Als het aan Samsom ligt krijgt de Europese Commissie de leiding bij de uitwerking hiervan. Aan dit plan is vooral het expliciet benoemen van de terugkeer - „per kerende veerboot” - van iedereen naar Turkije nieuw. Verder is het een concrete uitwerking van ideeën waar de EU en Turkije afgelopen maanden al naartoe werkten.
Kopgroep EU-landen al langer in beraad
In november vorig jaar is de Duitse bondskanselier Angela Merkel begonnen om ‘minitoppen’ te beleggen met een kleiner groepje van EU-leiders die net als zijzelf in eigen land politiek onder druk staan en gebaat zijn bij snel resultaat. Onder andere Oostenrijk, Zweden, Duitsland en België schoven aan, premier Rutte was er ook bij. Zij spraken al over het rechtstreeks laten overvliegen van Syrische vluchtelingen, zodat ze de gevaarlijke overtocht over zee niet hoeven te maken. Het aantal dat de ronde deed was 400.000 mensen legaal te laten overkomen, meer dan waar Samsom nu over spreekt. Turkije zette bij eerdere onderhandelingen in op een half miljoen mensen die via legale migratie naar de EU moeten gaan. In Turkije zijn nu 2,5 miljoen geregistreerde Syrische vluchtelingen en nog eens honderdduizenden Irakezen en Afghanen.
‘Beste manier voor vinden humane oplossing’
De Turkijerapporteur in het Europees Parlement, Kati Piri, is positief over het plan van haar partijgenoot. Zij bezocht met Samsom Turkije in december vorig jaar. „Dit is de beste manier om een humane oplossing te vinden”, zegt Piri. „Tot nu toe kwam alles neer op: we laten vluchtelingen in Turkije of in Griekenland stikken. En we doen verder niets omdat wij 28 landen het niet eens kunnen worden. Nu gaan landen eindelijk een koplopersfunctie innemen.” Volgens Samsom is zijn plan positief ontvangen in onder meer Duitsland, Oostenrijk en Zweden. „Zij redeneren: een gereguleerde, beheersbare stroom is voor ons te verkiezen boven de oncontroleerbare hoge aantallen die we nu binnenkrijgen.” Tegelijk toont dit plan de Turkse regering dat ten minste een deel van de Europese Unie serieus bereid is solidariteit te tonen met Turkije en de vluchtelingen. En er niet alleen op uit is Turkije te gebruiken als poortwachter. Turkije heeft nog niet formeel op het voorstel gereageerd. Samsom kreeg uit Griekenland wel een positieve reactie binnen.
Is Turkije veilig genoeg?
Cruciale vraag is of Turkije als land veilig genoeg is om mensen naar terug te sturen. Het staat nu niet op de lijst met veilige landen waar Nederland mensen naar terugstuurt en er zijn grote zorgen over onder meer het geweld in het zuidoosten, waarvoor honderdduizenden mensen uit hun huizen gevlucht zijn. Maar, zegt rapporteur Kati Piri, sinds het begin van de oorlog in Syrië zijn er weinig klachten geweest van mensenrechtenorganisaties over de opvang in Turkije. Samsom erkent dat er veel praktische en juridische bezwaren aan het plan kleven, maar „Turkije is op weg. Grote stappen zijn al gemaakt: kinderen kunnen er naar school en asielzoekers mogen er werken.” Maar mensenrechtenorganisaties verdenken leiders in de EU ervan hun kritiek op Turkije in te slikken omdat ze de medewerking van de Turkse regering nu zo hard nodig hebben. „Europa dempt zijn stem”, zegt Kenneth Roth, directeur van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. Het Nederlandse voorzitterschap van de EU moet als „hefboomeffect werken”, zegt Samsom, om dit plan snel te realiseren. Liefst voor het voorjaar, als weer meer vluchtelingen de oversteek van Turkije naar Griekenland wagen. De VVD zei vanmorgen dat het goed is dat de PvdA „nu ook inziet” dat het aantal vluchtelingen naar beneden moet. De VVD kwam vorig jaar met een eigen plan om de instroom te verminderen.
Lees hier het artikel op nrc.nl