VS aardig voor Europa, bruuskeren Rusland - Main contents

Wie jaarlijks een driedaagse veiligheidsconferentie belegt met honderden militairen, experts, ministers en regeringsleiders heeft de neiging elk jaar een nieuwe bedreiging voor de wereldvrede te vinden. En helaas stelt de wereld nooit teleur.

Vorig jaar stond de veiligheidsconferentie in München (MSC) in het teken van Donald Trump: van de Europese Unie moest hij niets hebben, met de solidariteit binnen de NAVO was het gedaan, om over de Verenigde Naties maar niet te spreken. Trump, nog maar nét in het Witte Huis, stuurde zijn vicepresident naar de conferentie in het deftige hotel Bayerischer Hof. Mike Pence zei aardige dingen over de bondgenoten, maar niemand geloofde hem. Het vertrouwen in de Verenigde Staten was zoek en Europa begon het benauwd te krijgen: zonder de VS is Europa nu eenmaal niet te verdedigen.

Hoe anders is de gevoelstemperatuur een jaar later. Trump heeft het NAVO-bondgenootschap niet opgeblazen. De Verenigde Naties zet hij onder druk, maar hij maakt er ook gebruik van. Voor die gecompliceerde EU zal hij wel nooit veel liefde ontwikkelen. Herbert McMaster, Trumps adviseur voor nationale veiligheid, onderstreepte het belang van NAVO en samenwerking, een delegatie van het Congres drukte de Europeanen aan de borst.

‘Waarden zijn dezelfde’

Ongeacht de retoriek blijven de VS een trouwe bondgenoot, zeiden de leden van het Congres. De VS zijn nog steeds voor „teamwork", zei de Democratische senator Sheldon Whitehouse. Onze „doelstellingen en onze waarden" zijn dezelfde, constateerde de Republikeinse afgevaardigde Michael Turner. Wel, zei hij, heeft de regering druk uitgeoefend op zaken die niet goed gaan: de nucleaire afspraken met Iran, de lage defensie-uitgaven in Europa, de terughoudendheid van China bij het ontwapenen van Noord-Korea.

De lichte paniek van 2017 heeft plaatsgemaakt voor matige bezorgdheid. Twee Duitse ministers onderstreepten het belang van de vriendschap met de VS, maar deelden ook steken uit. Sigmar Gabriel (BuZa, SPD): „We weten niet zeker of we ons Amerika nog herkennen. Zijn het daden, zijn het woorden, zijn het tweets, waarop we Amerika moeten beoordelen?" Ursula von der Leyen (Defensie, CDU) hekelde bezuinigingen op diplomatie, ontwikkelingshulp en internationale organisaties. Ze noemde de VS niet, maar iedereen wist wie bedoeld werd.

Samen met haar Franse ambtgenoot Florence Parly toonde Von der Leyen ook dat de Europeanen werk maken van gezamenlijke defensie-inspanningen, ook al staat het zogeheten Pesco-initiatief nog in de kinderschoenen. Europa heeft begrepen dat het niet alleen méér moet doen aan defensie, maar ook meer in eigen beheer.

De Nederlandse Europarlementariër Marietje Schaake (D66) kwam naar München na een driedaags werkbezoek aan Washington. Ik ben niet optimistisch", zei ze. Er hangen volgens Schaake conflicten in de lucht over staaldumping en over het bestuur van de Wereldhandelsorganisatie. De Europese delegatie had verder de tip gekregen dat de Amerikaanse president altijd een succesje nodig heeft om een besluit als een goede deal te kunnen verkopen. „Geef hem dat dan, was het advies. Maar dat is natuurlijk niet houdbaar, die aanpak van slikken of stikken."

Trumps America First voedt ook het debat over de levensvatbaarheid van de naoorlogse liberale wereldorde, gebouwd op democratie, mensenrechten, rechtsstatelijkheid en internationale afspraken. „Dat is echt een thema hier", constateerde premier Mark Rutte.

Vingertje zwaaien

In een podiumdiscussie ’s avonds laat wees Rutte de arrogante „hogepriesters van de liberale orde" aan als grootste bedreiging voor die naoorlogse orde. „De orde is voor Nederland van groot belang", legde hij later uit, „maar er zijn ook mensen […] die zich afvragen: wat zijn daar nu de uitkomsten van? Raken we soevereiniteit kwijt? Mijn stelling is: je moet niet gaan preken: u bent minder goed dan wij, want u snapt het nog niet. Nee, je moet laten zien dat je internationaal moet samenwerken om iets te doen aan klimaat, veiligheid en inkomens. Je kunt het beter doen met respect, dan door met het vingertje te zwaaien naar mensen die op populistische partijen stemmen."

De voormalige Amerikaanse vicepresident Joe Biden wees een traditionelere bedreiging aan voor de wereldorde: het onbetrouwbare Rusland. Hij was op dreef. De Russen maken misbruik van hun macht. Kijk naar de invallen in Georgië, Oekraïne, het gebruik van energie als pressiemiddel, de informatieoorlog. Stuk voor stuk ernstige vergrijpen, maar opgeteld „een dolkstoot in het hart van de liberale wereldorde". Bidens aanbevelingen: investeer in bondgenootschappen, zorg dat anderen met ons samenwerken, blijf waar mogelijk met de Russen in gesprek en heb vertrouwen. „Kop op, laten we niet vergeten wie we zijn."

De afstand tussen Amerikanen en Russen blijft enorm. De NAVO-Rusland-raad komt na een pauze van twee jaar weliswaar weer bijeen, maar het is, niet productief, vertelde Stefanie Babst, hoofd strategische analyse bij de NAVO. „De bijeenkomsten zijn frustrerend en vermoeiend, ze presenteren vooral lijsten met nepnieuws en onderwerpen waar ze niet over willen praten."

Ook op de conferentie gaven ze elkaar geen duimbreed toe. Er gingen verwijten over en weer over de schending van ontwapeningsovereenkomsten, zo ernstig dat het historische INF-verdrag, dat in 1987 middellange afstandsraketten uitbande, weer ter discussie staat.

De Russen waren ook verbolgen over de nieuwe Amerikaanse nucleaire strategie, die de definitie voor het gebruik van nucleaire wapens oprekt en voorziet in meer kleine kernwapens. De Amerikanen noemen de strategie het antwoord op een nieuwe Russische dreiging. Onzin, zei Sergej Kisljak, oud-ambassadeur in de VS, wij hebben onze strategie niet aangepast.

De verwijten over Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen maakten het er niet beter op. Kisljak noemde de aantijgingen niets anders dan munitie in de Amerikaanse politiek. „Het is jullie leven, jullie gevecht. Laat ons erbuiten."

De lichte paniek van 2017 heeft plaatsgemaakt voor matige bezorgdheid

Israël zal niet aarzelen militair in actie te komen, mocht Iran er aanleiding toe geven.Israël beperkt zich niet tot acties tegen Irans bondgenoten. Dat zei premier Netanyahu. „We staan niet toe dat het [Iraanse] regime een terreurstrop om onze nek legt."

Netanyahu riep Europa en de VS op meteen actie te ondernemen tegen Iran.Hij toonde een kaart: een grote zwarte vlek strekt zich uit van Iran naar Irak, Syrië, Libanon en Gaza: de vermeende invloedssfeer van Iran. „Waar IS terrein verliest, neemt Iran de macht over. Het probeert een aangesloten rijk te verwerven."

Israël zal niet toestaan dat Iran een permanente militaire aanwezigheid in Syrië verwerft. „Als [leider] Assad Iran uitnodigt, daagt hij ons uit. En Israël zal niet accepteren dat Iran de Libanese militie Hezbollah voorziet van nieuwe precisiewapens."

Netanyahu zwaaide met een stuk van een drone die Iran vorige week vanaf Syrië over Israël liet vliegen en die door Israël uit de lucht werd gehaald.Hij richtte zich direct tot de Iraanse Buitenlandminister Zarif. „Zarif, herken je dit? Dat zou wel moeten: het is van jou. Provoceer Israël niet."

Zarif noemde het optreden van Netanyahu een „cartooncircus" en verwees naar diens problemen thuis. In Israël loopt een onderzoek naar Netanyahu voor betrokkenheid bij corruptie. „Israël zoekt een zondebok."

De opkomst van Iran heeft één positief neveneffect, aldus Netanyahu.„De Arabische staten zien Israël nu als een bondgenoot." Hij zei te hopen dat in die nieuwe alliantie ook de oplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict besloten ligt.

Netanyahu over Iran „We staan niet toe dat het regime strop van terreur om ons hangt"

De Britse premier Theresa May wil een nieuw veiligheidsakkoord sluiten met de Europese Unie.Ze wil op die manier samenwerking op militair gebied en tussen de veiligheidsdiensten zeker stellen nadat het Verenigd Koninkrijk de EU heeft verlaten.

May zei dat de EU en het Verenigd Koninkrijk ondanks de aanstaande Brexit gezamenlijke belangen hebben:„De samenwerking die tot stand komt, moet onze krachten bundelen waar we gemeenschappelijke belangen hebben. Ik zie niet in waarom een dergelijk akkoord niet op het gebied van veiligheid bereikt zou kunnen worden."

De voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker reageerde voorzichtig positief.„We hebben een veiligheidssamenwerking tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU nodig. Dat mogen we niet verwarren met andere vraagstukken over Brexit", aldus Juncker.

Het akkoord zou in 2019 moeten ingaan. De bedoeling is dat het Verenigd Koninkrijk in maart uit de EU vertrekt.

Na Brexit Premier May wil deal defensie met EU

De Oekraïense president Petro Porosjenko heeft opnieuw een pleidooi gehouden voor een VN-vredesmissie in Oost-Oekraïne.Volgens Porosjenko is nu de tijd rijp voor een dergelijke missie. De idee voor een missie circuleert al geruime tijd, maar Rusland en Oekraïne konden het tot nu toe niet eens worden over de details van een dergelijke operatie. In het oosten van Oekraïne vinden nog schermutselingen plaats tussen Oekraïense troepen en door Moskou gesteunde separatisten. Er werd in 2015 al een vredesakkoord getekend, maar daar houden partijen zich niet aan. Duitsland, nauw betrokken bij de onderhandelingen over de toekomst van Oekraïne, zei dat een VN-missie zeker een kans moet krijgen.