Reactie op de column van Bas Heijne in het NRC - Main contents

Beste Bas,

Zoals elke week las ik met veel plezier je column in de zaterdageditie van NRC. Ik las hem dit keer in de Letse hoofdstad Riga. Ik ben hier op uitnodiging van de Baltic Pride, de jaarlijkse mars voor LHBTI rechten die bij toerbeurt in een van de drie Baltische EU lidstaten plaats vindt. De eerste keer dat ik hier met de pride meeliep was in 2006. Destijds werden we met rotte eieren en uitwerpselen bekogeld, en belaagd door hooligans. Vandaag, twaalf jaar later, is het een feestelijk en kleurrijk gebeuren. Er is veel vooruitgang geboekt, maar er is nog een lange weg te gaan. In wettelijk opzicht zijn de rechten van LHBTI mensen hier nog slecht geregeld.

Je suggereert in je column dat vooruitgang die door de rechter wordt afgedwongen geen echte vooruitgang kan zijn. En natuurlijk brengt een rechterlijk besluit geen onmiddelijke mentaliteitsverandering teweeg. Maar vooruitgang wordt vaak genoeg voor de rechter afgedwongen. Zonder de rechter waren vrouwen nog steeds vèr achter gesteld bij mannen. Het was de bijvoorbeeld de Europese rechter die gelijke pensioenrechten voor vrouwen afdwong, niet de maatschappelijke druk. De Europese rechter bepaalde dat een totaalverbod op abortus, zoals in Ierland, niet mag. Er waren meerdere rechtszaken voor nodig om de SGP te dwingen om vrouwen op de kieslijst toe te laten.

Uitspraken van de rechter spelen altijd een grote rol in het waarborgen van onze waarden en zelfs het bereiken van een doorbraak. Of het nu gaat om vrijheid van meningsuiting, privacy, vrijheid van godsdienst, gelijke behandeling ongeacht geslacht, sexuele oriëntatie, of handicap, of talloze andere waardenkwesties. Dat is ook goed zo. In een rechtsstaat moeten de rechten van minderheden soms door de wet worden beschermd tegen de meederheidsopvatting van het moment. Daar hebben we nu juist de rechtsstaat voor. De rechter doet zijn uitspraken op grond van wetten die zijn aangenomen met steun van de meerderheid. Onze waarden hebben we vastgelegd in de EU Verdragen, het EU Handvest van de Grondrechten en EU wetten. Die zijn door alle lidstaten ondertekend. Het is uitstekend dat burgers vervolgens gebruik maken van hun rechten. Ze stappen naar de rechter om hun recht te halen, en soms leiden uitspraken in individuele zaken tot baanbrekende jurisprudentie.

In de VS is er een lange traditie van het vormgeven aan burgerrechten via processen. In Europa wordt ook steeds meer geprocedeerd. In Nederland hebben we het Clara Wichmann fonds, een proefprocessenfonds voor vrouwenrechten. Er komt ook een EU proefprocessenfonds, op voorstel van yours truly. Rechters spelen een grote rol in het vorm geven aan een waardengemeenschap.

De gang naar de rechter is één van de middelen om verandering te bereiken. Maar niet het enige. Daarom loop ik vandaag mee in de Pride optocht.

Hartelijke groet vanuit zonnig Riga,

Sophie

PS: ik ga je wekelijkse scherpe columns zeer missen, ik lees ze altijd als eerste op zaterdagochtend.