Mijn speech op het congres van zaterdag 9 juni (video) - Main contents
Beste vrienden van de ChristenUnie, we vieren vandaag de prachtige resultaten bij de gemeenteraadsverkiezingen en de groeiende invloed van de ChristenUnie op het lokale bestuur. En we doen dat best uitbundig. Ik denk dat we hier iets zien van de toenemende katholieke invloed op onze partij. Maar die uitbundigheid is wel terecht. We hebben heel veel om dankbaar voor te zijn.
Vier jaar geleden hadden we de beste gemeenteraadsverkiezingen ooit. Tot maart dit jaar. Want dit jaar hebben we weer meer stemmen behaald. Het aantal gemeentes in Nederland daalt, maar het aantal raadsleden van de ChristenUnie stijgt.
Af en toe moet je even uitzoomen. Kijken waar we vandaan komen en waar we nu staan. Wat voor groei we doormaken. Vlak na het ontstaan van de ChristenUnie hadden we 316 raadsleden, nu 421. In 2002 hadden we 56 wethouders, nu zijn er 85 wethouders van de ChristenUnie. Wat een record!
Zoals het er nu uitziet en als alle onderhandelingen in alle gemeenten zijn afgerond, dan draagt de ChristenUnie in 96 gemeenten verantwoordelijkheid voor het dagelijkse bestuur. Ook dat is een record.
En ik kan u vertellen dat wij in Den Haag zeer meeleven met al die lokale ontwikkelingen. In onze appgroepjes is het hele land langsgekomen en hielden we elkaar iedere keer op de hoogte van de campagne, opvallende uitslagen en het verloop van onderhandelingen. Dus als u een van ons in de bankjes zag appen, dan kwam dat door u.
De grootste in Stadskanaal, in Assen, prachtige groei op Urk, het bijzondere verhaal van Renswoude, voor het eerst een zetel in Amsterdam, in Roosendaal. Soms doorslaggevend met maar één zetel en toch met één zetel in het college van Wageningen en waarschijnlijk Rotterdam. En nu de meeste colleges zijn gevormd blijken sommige regio’s helemaal blauw te kleuren. We doen mee in alle gemeenten van Flevoland, Food Valley, we zijn zelfs de grootste partij in acht gemeenten rond Zwolle. Was Zwolle ooit de ChristenUnie-hoofdstad? Dan is het nu… de ChristenUnie-metropool!
Dit zijn mooie plaatjes. En achter die plaatjes en al die cijfers staan jullie. Mensen die God willen eren, Jezus willen navolgen en hun naaste willen liefhebben. Als ik dan zie op hoeveel plekken we aanwezig zijn, invloed uitoefenen en het verschil maken, dan maakt me dat gewoon ongelofelijk dankbaar en trots op onze club. Dank jullie wel!
Natuurlijk zitten hier ook mensen die de afgelopen vier jaar keihard hebben gewerkt en waar er toch een zetel is afgegaan. En er zijn hier wethouders die zich iedere dag met hart en ziel voor hun gemeente hebben ingezet, die heel graag door hadden willen gaan, maar toch buiten het college terecht zijn gekomen.
Ik wil jullie bedanken voor alles wat jullie hébben gedaan en wens juist ook jullie moed en bevlogenheid om gewoon door te gaan met hun inzet voor hun naaste en de inzet voor lokale gemeenschap. En jullie laten zien dat onze naastenliefde niet staat of valt met een zetel meer of minder. Dat onze inzet voor de samenleving niet staat of valt met een plek in een college.
We hebben prachtige uitslagen, mooie groei, en grotere verantwoordelijkheid. Maar zetels en macht zijn nooit voor ons een doel op zichzelf geweest.
We hebben nu voor het eerst een Commissaris van de Koning in ons midden. Andries, van harte gefeliciteerd met je voordracht en zegen op jouw nieuwe plek!
Maar Andries is nooit lid geworden van de ChristenUnie omdat hij zo graag CdK wilde worden. Carola Schouten is nooit lid geworden van de ChristenUnie omdat ze dacht dat ze zo vice-premier kon worden.
Maarten van Ooijen is echt geen voorzitter van PerspectieF geworden en daarna raadslid in Utrecht omdat hij koste wat het kost wethouder wilde worden. Al die titels, al die ambtsketens, alle gewichtigheid die met die functies gepaard gaat, het kan me allemaal gestolen worden. En als je per se macht wil en alleen maar een mooie functie wil, dan geef ik je één advies: word vooral géén lid van de ChristenUnie!
Maar als je onze idealen deelt, geloof een stem wil geven en impact wilt hebben op de samenleving, dan zeg ik: sluit je bij ons aan. Want wat me niet gestolen kan worden, is de invloed die we hebben en de impact die maken. Omdat we zo kunnen opkomen voor mensen die het van onze steun moeten hebben. Omdat we zo iets van Gods liefde voor deze wereld tastbaar kunnen maken.
De ChristenUnie is niet bepaald de kortste weg naar de macht. Wij zullen nooit een machtspartij worden. Maar via de ChristenUnie is het wel een hele korte weg van je hart naar je naaste. Het is wel een korte weg van je geloof naar naastenliefde. En daar doen we het voor!
Peter van Dalen, daar doe jij het ook voor. Je bent een bevlogen man. Je biedt tegenwicht tegen federale driften van Juncker en Verhofstadt, je zet je in voor Urker vissers, hervorming van de euro en voor Asia Bibi de Pakistaanse christen die al jaren ten onrechte in een cel zit. Dank voor je gedrevenheid! We hebben veel vertrouwen in je en ik wens je veel zegen voor de komende periode en geniet van de campagne die vandaag al begint. Van harte met je lijsttrekkerschap!
Waardig Ouder Worden
Impact, dat is wat we willen. En dan ga ik terug naar een mooi moment tijdens de campagne. Het was een van de laatste zaterdagen van de campagne dat we met tientallen kandidaten uit het hele land in Utrecht bij elkaar kwamen. Samen met ook Carola Schouten en Arie Slob. We hebben voor Utrecht CS de lokale versie van ons landelijke manifest ‘Waardig Ouder Worden’ gepresenteerd.
We hebben opgeschreven dat we geloven dat onze ouderen van grote waarde zijn, er helemaal bij horen. Dat het een kwestie van beschaving is dat we goed voor hen zorgen. Dat we, ook als het moeilijk wordt, geen pil geven, maar een hand uit steken. We hebben beloofd dat we in onze gemeenten eenzaamheid gaan bestrijden. Ruimte aan vrijwilligers gaan geven. Gaan bouwen aan nieuwe woonvormen voor ouderen. Ervoor gaan zorgen dat ouderen langer thuis kunnen blijven en minder eenzaam worden.
Met al die mensen uit al die provincies hebben we er onze handtekening onder gezet. Ook dat was een prachtig plaatje. Maar wat daarna gebeurde was nog veel belangrijker dan dat mooie plaatje.
Daarna hebben we onze zetels gekregen, zijn we op 96 plaatsen in het college beland en zijn we werk gaan maken van onze idealen. Hebben we ons geloof een stem gegeven. In zoveel college akkoorden hebben actiepunten van Waardig Ouder Worden een plaats gekregen. In Almere, in Assen, Renswoude, Terneuzen, in Stadskanaal, Leidschendam-Voorburg, Wageningen, Urk, Utrecht. In deze plaatsen - en het zijn er nog veel meer - is afgesproken: we zetten in op Waardig Ouder Worden!
Dat is de impact die we willen hebben. Zo zag ik hoe op tal van plekken de strijd tegen schulden prominent in het akkoord terecht is gekomen. Datzelfde geldt voor zorg voor de schepping en onze inzet voor een snelle energietransitie. En voor opvoedingsondersteuning en het voorkomen van echtscheidingen. En bestrijding van armoede en mensenhandel. Stuk voor stuk onderwerpen die ons na aan het hart liggen en waar we ons nu op al die plekken sterk voor kunnen maken. Dat zijn de idealen waarmee we het verschil maken.
Ook in Den Haag gaat er geen week voorbij of we krijgen de gelegenheid om bij te sturen en impact te hebben. Gisteren maakte het kabinet bekend dat er een miljard naar gezinnen toe gaat. Jaarlijks. De strijd tegen mensenhandel wordt nu echt opgevoerd. Chronisch zieken krijgen lagere zorgkosten en de WMO betaalbaar. Er is pas een actieprogramma tegen schulden gepresenteerd. Carola heeft geld beschikbaar voor de regio om samen met de regio knelpunten op te lossen. Ze knokt in Brussel voor onze boeren en vissers.
Arie heeft er mede voor gezorgd dat er nu eindelijk een CAO is voor het onderwijs. Eindelijk meer erkenning en betere beloning voor al die meesters en juffen die zich inzetten voor onze kinderen. En dat is heel goed nieuws! Hij maakt het verschil voor onze leerkrachten.
En ook Paul maakt het verschil. Paul trekt ten strijde tegen verslaving, maakt zich sterk om onbedoelde zwangerschappen te voorkomen, werkt hard aan preventieakkoord.
Joël is net terug uit Israël en heeft zich sterk gemaakt voor verzoening en samenwerking daar. Omdat we ons heel diep verbonden weten met het joodse volk en Israël en omdat we met zoveel andere mensen intens verlangen naar vrede tussen Israël en de volken er omheen. Joël wil het verschil maken voor Israël.
Samen met Carla, Eppo en Stieneke, samen met onze vrienden in de Eerste Kamer, Roel, Mirjam, en Peter, maken we ons achter en voor de schermen sterk voor onze idealen. Het is veel, soms zwaar, vaak mooi, maar altijd de moeite waard.
Dank dat ook jullie het verschil (willen) maken. En dank dat we samen deze Gideonsbende vormen!
Over dadendrang en samenhang
Bij dit alles moeten wij, maar ook zeker het kabinet waken voor een dadendrang zonder samenhang. Regeren is meer dan het produceren van een stortvloed aan actieprogramma’s, plannen en wetten. Een regeerakkoord is ook meer dan een nietje door allerlei mooie voornemens.
We zijn als coalitie nu acht maanden bezig en iedereen werkt keihard. En de samenwerking gaat over het algemeen goed. Het enige servies waarmee gegooid wordt, is het koffiekopje van de premier. Maar dat ruimt hij zelf op.
Ik maak me dan ook weinig zorgen over de dadendrang, maar waar ik wel de aandacht voor vraag is de samenhang.
In de formatie van dit kabinet hebben we twee keer Kim Putters op bezoek gehad, de directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau. En hij heeft indringend gewezen op een forse groep mensen in ons land die van baantje naar baantje gaan, die steeds harder moeten werken, maar niet per se rijker worden, die ongezonder leven en dus ook korter leven.
En het zijn mensen die het gevoel hebben dat de overheid eerder een vijand dan een bondgenoot is. Dat ze hoog en laag kunnen springen, kunnen zeggen wat ze willen, maar dat er toch niet geluisterd wordt.
Die indringende schets van deze nieuwe sociale kwestie door Kim Putters heeft toen indruk gemaakt. En het heeft geleid tot een belangrijke zin op de eerste bladzij van het regeerakkoord:
‘Wij willen dit land beter maken, nadrukkelijk ook voor de mensen die nu het gevoel hebben dat de overheid er niet meer voor hen is.’
Dat is een dure belofte van een coalitie van vier partijen aan Nederland. En ik herinner ons, het kabinet, de coalitie, Mark Rutte eraan. Hiervoor doen we het, om vertrouwen te herstellen waar nu nog veel wantrouwen is.
Mark Rutte zegt altijd dat als je visie wilt, je naar de oogarts moet. Maar ik heb goed nieuws: voor visie kun je ook terug naar de eerste pagina van het regeerakkoord en naar het advies van Kim Putters.
Ik roep bewindslieden op om bij al die plannen en al die wetten steeds de Kim Putters-toets toe te passen. Doe ik het goede? Doe ik het voor de juiste mensen? Verkleint dit de kloven die ons verdelen? En draagt dit bij aan een betrouwbare overheid?
Als fractie hebben we ook de Kim Putters-toets toegepast toen we ons uitlieten over Lelystad en toen is besloten om de opening van vliegveld Lelystad uit te stellen. Omdat er geen twijfel mag bestaan over berekeningen en procedures van de overheid. Omdat de overheid betrouwbaar moet zijn.
En deze week moest ik opnieuw aan Kim Putters denken toen we het hadden over Groningen. Er was een publieke tribune vol Groningers die het gevoel hadden dat de overheid er al jaren niet meer voor hen is. Hoe pijnlijk ook, ik snap het wel. En het is onze opdracht om te doen wat we kunnen om Groningers dezelfde veiligheid te geven als de rest van Nederland. We willen hierin náást de Groningers staan, en doen wat we kunnen. Wij hebben een ereschuld richting Groningen en we hebben de dure plicht om die in te lossen!
Vooruitzien tijdens het regeren
Beste vrienden, regeringsdeelname is voor ons niet het einde. Regeringsdeelname is alleen maar een middel om doelen te bereiken, om idealen dichterbij te brengen. Maar onze idealen reiken veel verder dan dit regeerakkoord en veel verder dan deze vier jaar. Regeren is vooruitzien en ik wil vooruitzien tijdens het regeren.
Pas kreeg ik een mailtje van Otto de Bruijne. U kent Otto vast wel, oud-programmamaker bij de EO en nu een inspirerend spreker. Hij stuurde me een tekst toe uit Jeremia 6:16 (NBV)
‘Sta op de kruispunten , en denk na, zie op de oude wegen en kies de weg die goed was. Sla die in, dan zal je vrede vinden.’
Hij stuurde me de tekst toe omdat we in onze tijd wegen moeten zoeken die goed zijn voor onze economie en voor de schepping. We moeten soms omkijken om tot een nieuw zicht op de toekomst te komen, schreef hij. Het was alsof hij wist waar ik mee bezig was. Alsof hij wist dat ik op een kruispunt stond.
Ik ben namelijk bezig met de vernieuwing van ons verhaal. Juist omdat ik zie dat de huidige, dominante verhalen tekortschieten in een tijd waarin mensen zich ontworteld voelen. Waarin ze onzeker zijn. Een tijd waarin ze zich afvragen wat ze waard zijn, of die overheid er wel voor hen is, of hun werk en inkomen wel zeker zijn. Een tijd waarin ze zich kwaad maken over topbeloningen.
Maar ook een tijd waarin mensen zich zorgen maken over toenemend antisemitisme, islamitische radicalisering en buitenlandse financiering daarvan.
En waar links zich niet zo goed raad weet met dat culturele identiteitsdebat en rechts eigenlijk een blinde vlek heeft voor ongelijkheid, daar is er een oude weg die onze nieuwe antwoorden geeft. Het is de weg van de christelijk-sociale traditie.
Het is die traditie die ons de waarde laat zien van gezinnen, van hechte verbanden, de kracht van de samenleving, van geloof, van vrijheid, van een rechtsstaat die we moeten verdedigen. In onze tijd bijvoorbeeld tegen buitenlandse financiering vanuit Golfstaten.
Maar het is ook die christelijk-sociale weg die haaks staat op het rauwe kapitalisme dat ons uit elkaar drijft. Of neoliberalisme dat alle heil verwacht van de markt, maar dat heeft geleid tot groeiende ongelijkheid, tot uitputting van de schepping en tot een land waarin zovelen van ons alleen nog maar pachters en dagloners zijn. Het heeft geleid tot een economie waarin zelfs de schulden van mensen een verdienmodel zijn geworden en waarin mensen alleen maar verder in de schulden worden geduwd. Dat is geen land van vrede en rust.
Voor mij is het helder dat die weg van de christelijk-sociale traditie, dat als we die inslaan, dat die ons vrede geeft. Dat die ons helpt om weer om te zien naar elkaar. Dat die mensen weer eigenaarschap geeft van hun huis, hun baan, zeggenschap over hun buurt, hun werk, hun zorgverzekeraar, hun energievoorziening, hun school. Want de samenleving, dat zijn wij zelf. En in die samenleving zorgen we voor elkaar en houden we elkaar vast.
Het is dit christelijk-sociale verhaal dat we de komende tijd opnieuw gaan vertellen. Juist ook ten tijde van coalitiedeelname. En dat is een belofte waar u me aan mag houden.
Beste mensen, regeren is niet alle dagen feest. Soms moeten we bij een stemming even onze neus dichtknijpen omdat we nou eenmaal ook compromissen hebben gesloten. Soms moeten we een meloen doorslikken omdat we onze coalitiegenoten ons woord hebben gegeven. Soms moet je ook je positie ten opzichte je coalitievrienden markeren. Klaas Dijkhoff stelde een verlaging van de bijstand voor. En laat ik op dat punt ook maar helder zijn. In een coalitie met de ChristenUnie gaat dat niet gebeuren. Veel vaker is regeren het dichterbij brengen van idealen. Het hebben van impact.
En aan die idealen werken we. Als navolgers van Christus. Als Gideonsbende. In al die gemeenten, waterschappen, provincies, in Europa, in Den Haag.
Soms is het zwaar, vaak is het mooi, maar het is altijd de moeite waard!