Een optimistischer, vrolijker verhaal voor Nederland - Main contents

Een optimistischer en vrolijker Nederland. Waar je zeker kunt zijn van een betaalbaar huis, goede zorg en voldoende leraren voor de klas. Zodat kinderen hun dromen kunnen najagen. Het kabinet heeft een gouden kans om juist nu ervoor te zorgen dat iedereen vooruit gaat.

Lees hier mijn inbreng tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen.

Gesproken woord geldt

Voorzitter,

Het is grote verzoendag. Jom Kippur. Joden vasten vandaag en verheugen zich op de mogelijkheid van vergeving. Het is de heiligste dag van het jaar. Net zoals hier de algemene beschouwingen de heiligste dag vormen. Het is een hoogtijdag voor de politiek maar we moeten oppassen dat het niet teveel over de politiek gaat en we de mensen voor wie we hier zitten vergeten. En de vraag is of het eindigt met verzoening?

We voeren dit debat onder bijzondere omstandigheden: We komen uit de schaduw van de crisis en staan in het volle zonlicht.

Vijf jaar geleden vertelden de tv economen dat de groei nooit meer terug zou komen - en zie, nu bloeit de economie toch weer. Drie jaar geleden gaf de VVD nog een onvoldoende voor het werkgelegenheidsbeleid van het vorige kabinet, maar gelukkig zijn er nu meer banen dan ooit.

Misschien belangrijker: we zijn als Nederlanders gemiddeld positiever, we doen veel voor elkaar en we voelen ons veiliger dan tien jaar terug. We weten dat dat deels mazzel is en deels veel hard werk van heel veel mensen, ook hier in vak K.

Maar het maakt ook dat ik jullie wel wakker zou willen schudden. Wees niet zelfgenoegzaam maar kijk door de cijfers heen. Zie hoe veel mensen op breken staan door hoge werkdruk, zorgen en stress. Volgens de puntenwolk gaan we vooruit, met 1,5% maar wat veel mensen missen is waardering, ontspanning, zeker zijn van het bestaan.

Ik sprak op basisschool de Pendinghe in Groningen met leerlingen over hun dromen. Precies dezelfde dromen als die van alle andere kinderen. Profvoetballer. Dokter. Danser. Maar geen van deze kinderen had ouders met werk. Ja, een moeder mocht soms invallen. Geen van deze kinderen was met vakantie geweest. Ja, een dag met de stadspas naar een pretpark in Drenthe. De school doet er alles aan, de gemeente ook. Maar het is niet genoeg om deze kinderen te bieden wat ze verdienen.

En dan biedt dit kabinet - ondanks de goede plannen die er ook echt zijn en waar ik heel blij mee ben - echt onvoldoende. Ik vind het zo gek dat ze niet snappen waarom ze zoveel weerstand oproepen. Mensen zagen dat in de crisis de grootste bedrijven steeds minder belasting betaalden, en wel mensen ontsloegen. En nu worden de schaamtelozen beloond!

Nu het geld besteden waar het echt het hardste nodig is, dat zou onze opdracht moeten zijn. Dat is een mooie taak. Een vrolijke taak.

In plaats daarvan krijgen veel Nederlanders een draai om de oren van vooral de VVD. Onder aanvoering van de altijd lachende premier heeft de VVD er geen moeite mee een cynisch en somber mensbeeld te verkondigen.

Ga maar na wat er de laatste tijd allemaal gezegd is:

Kunst en cultuur zijn een hobby

Bijstandstrekkers zijn profiteurs (maar ze hoeven nog net niet te creperen)

Publieke sector banen zijn geen echte banen

Arbeidsbeperkten zijn geen minimumloon waard

En tegen kinderen moet je hard zijn

En criminelen in arme wijken verdienen dubbel straf

Alles en iedereen moet keihard worden aangepakt

Alles en iedereen, behalve natuurlijk:

Roekeloze beleggers

Op bonussen beluste bankiers

Managers die zichzelf 100 keer zoveel betalen als hun medewerkers

Winstbeluste zorgverzekeraars

Multinationals

Voorzitter,

Ons land is zoveel mooier dan dat. Verdient meer optimisme, en ja, meer sociaaldemocratie: Als je mensen zekerheid biedt, durven ze meer risico’s te nemen.

Wanneer je weet dat je op steun kan rekenen als het tegenzit, dan ben je ook eerder bereid een ander te helpen. Liever voor een land waar niemand arm is, dan een land waar sommigen heel rijk kunnen worden.

Drie weken terug lag op een matje bij de spoedeisende psychiatrische zorg een mevrouw uit 1942. Dement. Afspraak is dat er dan binnen 24 uur een plek moet komen in een verzorgingstehuis, maar dat kon niet. Geen plek. Te weinig personeel. Te weinig mensen die willen en kunnen werken in de zorg. Dus deze mevrouw lag nachten op een matrasje op de grond in een cel.

Voorzitter, de premier maakt zich zo’n zorgen om Unilever en Shell, maar dit is pas echt onacceptabel.

En ik zeg niet dat dit de schuld is van dit kabinet. Maar het moet toch ons gezamenlijk doel zijn om voor iedereen in Nederland een menswaardig bestaan te garanderen?! Nu! Het geld is er.

Vorige week ontmoette ik in Rotterdam op de Erasmusbrug Carlien. Zij was een van de 12.000 docenten die kwamen demonstreren voor betere lonen en minder werkdruk. Zij werkt in het voorgezet speciaal onderwijs - die hetzelfde salaris krijgen als de leraren in het basisonderwijs. Zij is met 46 jaar de jongste leerkracht op haar school en staat permanent onder druk om meer les te geven. Deze leerlingen - die haar aandacht keihard nodig hebben - krijgen niet wat ze verdienen. Niet mijn woorden, maar de hare. Directeur Marianne uit Sliedrecht zei het nog harder daar op die herfstige woensdagochtend: we verkwanselen de toekomst. Onze toekomst.

Denk dan aan het ranzige VVD filmpje waarin de suggestieve vraag werd gesteld: moeten leraren nog meer verdienen? Door de partij die overloopt van begrip voor bonussen, bankiers en ceo’s. Ons antwoord is JA! Natuurlijk moeten leraren beter beloond worden!

Het is fantastisch dat er vorig jaar meer geld is gekomen voor de leraren. Maar onze ambitie moet groter zijn. We moeten het onderwijs de plek geven die het verdient. In Zaanstad gaan kinderen noodgedwongen maar vier dagen naar school door gebrek aan leraren.

Dat noem ik onverantwoord.

Het klopt toch dat in deze begroting stiekem wordt bezuinigd op onderwijs? Dat er een taakstelling staat, ten koste van de scholen? Laten we hier en nu uitspreken dat we de loonkloof - die een van de oorzaken is van het lerarentekort - samen gaan wegwerken!

Als sociaaldemocraat zie ik betaalbaar wonen als grondrecht, liberalen zien het als markt.

We zien het resultaat. Starters komen er niet tussen. De leraar kan niet wonen waar hij les geeft. Huurders worden uitgeknepen. In mijn stad, Amsterdam is de gekte compleet. Als je al een huis hebt dan weet je dat je kinderen er niet meer tussen komen, laat staan de verpleegkundige of onderwijzer die nu nodig is.

Wij vinden dat je de woningnood moet oplossen door meer te bouwen, dit kabinet gelooft in bezuinigingen op de huurtoeslag en ‘samenwerkingstafels’. “In zulk geouwehoer kun je niet wonen’, zou Jan Schaefer zeggen. Klopt het dat huurders - via de renteaftrekbeperking in de vpb - ook nog eens gaan betalen voor de afschaf van de dividendbelasting? En we vinden het onverteerbaar dat Groningers nog steeds verstrikt en verstikt raken in ellenlange schadeprocedures. Veilig wonen is geen gunst aan Groningers, het is hun recht.

Voorzitter, terwijl de werkloosheid daalt, zijn de verschillen tussen werkenden gigantisch. ZZP-er blijven onbeschermd. AL die fotografen die ons hier vandaag op de kiek zetten, ze zijn onverzekerd. De deliveroo bezorgers? Ze zijn kansloos tegenover het grote bedrijf. Waar blijven de daden van het kabinet? De PvdA wil graag meehelpen hier meer zekerheid te brengen.

Klopt het dat er in de begroting nog steeds een bezuiniging op arbeidsongeschikten staat die kan oplopen tot 250 miljoen?

Er is niks geregeld voor mensen die zo ontzettend graag eerder willen stoppen met werken. Klopt het dat er voor de pensioenen geen extra geld gereserveerd wordt, terwijl iedereen weet dat er geld nodig is om te zorgen dat iedereen kan rekenen op een fijne oude dag? Zodat, als je op bent, het mogelijk wordt om eerder te kunnen stoppen met werken?

Voorzitter, het is hard ook in deze tijd nodig om op te komen voor gelijke rechten. Van mannen en vrouwen. Om te strijden tegen elke vorm van discriminatie. Wij staan voor emancipatie, voor gelijke behandeling, voor het recht van elke vrouw om de baas te zijn over haar eigen lichaam. Het recht op een veilige zwangerschap of een veilige abortus. Dit kabinet trekt het voorstel van Edith Schippers op een abortuspil bij de huisarts in. Wij hebben nu met GL een eigen wetsvoorstel. Mogen D66 en de VVD daar nu gewoon voorstemmen of gaan religieuze overtuigingen voor het recht van de vrouw? En zullen we eindelijk werk maken van gelijke beloning van mannen en vrouwen?

Voorzitter dit kabinet begon met grote woorden en een plechtige belofte: de gewone Nederlander zit niet op statistieken te wachten maar moet echt vooruitgang voelen.

En nu schaffen ze de dividendbelasting af.

De premier leeft in een bubbel en luistert alleen nog naar de vezels in zijn eigen lijf.

De premier noemt het bestaan van de dividendbelasting een “onverantwoord risico voor de structuur van onze economie.” Buma beweert met droge ogen dat de dividendbelasting over 2 miljoen banen gaat, zonder enige onderbouwing, enig bewijs, enig argument. Factfree!

Pechtold zei eerder dat het een gezamenlijk plan was maar zegt nu dat het kabinet het nog beter moet uitleggen. Segers vindt het niks maar zegt dat het voortbestaan van het kabinet ervan afhangt.

De mannen die de economische koers van dit kabinet bepalen zijn als corpsballen op een feestje. Het haantje misdraagt zich. Nummer twee probeert nog stoerder te zijn dan zijn vriendje, met nog meer opmerkingen die kant noch wal raken. Nummer drie staat er een beetje besmuikt bij en de vierde mompelt iets over meloenen en chantage om zo zijn handen te wassen in onschuld: “ik wou het niet maar het moest van de anderen.”

Voorzitter, ik heb niets tegen grote bedrijven, integendeel, maar ze moeten ons niet de wet voorschrijven. Ze moeten zich eraan houden.

Kies je voor Nederland dan staat daar geweldig veel tegenover. Een goede beroepsbevolking, een stabiel en mooi land, mooie universiteiten en verbindingen met de hele wereld. Maar ook: meebetalen aan dat mooie land. Zodat anderen ook een kans krijgen. Niet zeiken over de dividendbelasting als er nog kinderen zonder ontbijt op school komen. Vraag niet wat Rutte voor jou kan doen maar vraag wat jij kan doen voor de gewone Nederlanders. En als die bedrijven dat in hun gulzigheid vergeten moet de premier het ze uitleggen.

Dan, ja dan moet je een keer hard zijn.

Dit is tot nu toe kabinet Shell 1. En Unilever natuurlijk, daar moet dit allemaal voor.

Voorzitter, Ik heb ook met Unilever gesproken. Niet met de CEO, maar met Alex den Brok. Hij werkt al 27 jaar bij Unox.

Inderdaad, dat is Unilever. Ik bedoel, dat was Unilever, want dat bedrijf heeft vrijwel alle fabrieken verkocht. Alex den Brok mengt de kruiden: “Ik ken het geheim van de rookworst die bij u op het bord belandt.” Ik vroeg hem of hij had gehoord over die dividendbelasting. Dat dat eigenlijk voor hem gebeurt. Ja, zei hij, we hebben het er veel over op het werk. Over hoeveel geld dat wel niet is. Dat dat toch zonde is. Dat ze het beter aan mensen die het moeilijk hebben kunnen besteden. Dat die lage bedrijfsbelastingen niks opleveren voor mensen. Dat hun loon al jaren bevroren is. Dat alles draait om de aandeelhouders in plaats van om de werknemers. Dat het geld beter aan armoedebestrijding besteed kon worden.

Mevrouw de Voorzitter,

Bij de start van dit kabinet sprak de regering vrome woorden over het cynisme dat bestreden zou worden, over de kloof die gedicht moest worden.

Voorzitter, mijn kernvraag aan de premier - is hij bereid de koers te wijzigen? Te luisteren naar de stem van het volk in plaats van de stem van het geld.

Met de uitgangspositie van dit kabinet is een zoveel optimistischer, vrolijker verhaal voor Nederland te maken.

Stel je een land voor met een sterke economie, maar ook met zelfvertrouwen in scholen, ziekenhuizen, in buurten en sportclubs. Met trotse mensen die bijdragen wat ze kunnen en krijgen wat ze verdienen. Mensen die zich gewaardeerd voelen.

Met een fijne plek om te wonen. Met goede zorg als je die nodig hebt. Met werk waarin je waardering vindt en kunt bouwen op zekerheden en waar elk kind een eerlijke kans krijgt.

Andere keuzes zijn heel goed mogelijk, laten we zien in onze tegenbegroting samen met de SP en Groenlinks.

Met elkaar kunnen we nu zorgen dat iedereen weer vaste grond onder de voeten krijgt.

Waarin we kiezen voor de kansen van ieder kind in plaats van het geluk van enkelen.

Waarin we echt rijk zijn omdat we niemand achterlaten in armoede.

Waarin we klaar zijn om de vooruitgang te omhelzen omdat iedereen zeker is van zijn bestaan.

En het is nodig omdat Nederland positie moet bepalen.

In een wereld vol autoritaire leiders die alleen het recht van de sterkste kennen moeten wij staan voor de rechtsorde die ieder mens beschermt. Maar dat kan alleen door een coalitie van landen te bouwen die dat wil verdedigen.

In een wereld vol technologische verandering moeten wij voorop lopen om het leven van mensen fijner te maken en de kansen te benutten. Maar we moeten wel zorgen dat wij met elkaar de zeggenschap houden over de techniek en de data die wij produceren. Een datavakbond is nodig - denk alleen al aan de gegevens die Fortnite over uw kinderen verzamelt.

In een wereld die opwarmt kan Nederland voorop lopen door onze economie te vergroenen op zo’n manier dat het leven voor mensen goedkoper en gezonder wordt.

In een wereld van globale handel moeten we onze openheid behouden maar voorwaarden stellen en zorgen dat het niet leidt tot uitbuiting van werknemers hier of landen daar.

In een wereld van grote migratiebewegingen moeten we durven nadenken over een eerlijker en menswaardiger systeem om vluchtelingen op te vangen en bootsmokkel te stoppen.

Vrijdag zal blijken waar deze coalitie voor kiest: samenwerken voor een vrolijker optimistischer Nederland of met 76 doormarcheren op de maat van de aandelenbeurzen. Het is grote verzoendag. Verras ons!