Weeklog: Gedoe over Europese waarden - Main contents

Nu de messen voor de Europese verkiezingscampagnes worden geslepen, valt me op dat juist de liberalen, met mensen als Macron en Verhofstadt voorop, claimen de ‘Europese waarden’ te willen verdedigen tegen met name de populisten. Ik vind dat allemaal nogal goedkoop en ook gevaarlijk. Goedkoop, omdat het juist de liberalen zijn geweest die mensen aan hun lot hebben overgelaten met hun streven naar ongebreidelde marktwerking gekoppeld aan begrotingsfetisjisme dat leidde tot afbraak van voorzieningen in bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs en het recht. Gevaarlijk ook, omdat Europa traditioneel altijd op zoek is geweest naar universele waarden: mensenrechten die wereldwijd gelden. Kennelijk trekken de liberalen zich nu terug uit die strijd en vinden ze dat Europa het beter weet dan de rest van de wereld. Dat is een miskenning van tientallen jaren van internationale onderhandelingen, met name in de Raad van Europa en de VN.

In ruim 70 jaar zijn we ver gekomen: er ligt een hele serie internationale verdragen die zowel de klassieke als de sociale mensenrechten vastleggen. Bij klassieke mensenrechten gaat het erom de directe vrijheid van mensen te beschermen tegen aanvallen van buiten, bijvoorbeeld vanuit de overheid, maar ook van anderen. Bij de sociale mensenrechten staat centraal dat mensen kunnen rekenen op voorzieningen als een goede levensstandaard, zorg, onderwijs en recht hebben op werk dat loont. Juist dictatoriaal geregeerde landen hebben altijd geprobeerd de waarden die deze mensenrechten vertegenwoordigen, te relativeren: ze zouden te westers zijn. Maar het recht op een menswaardig bestaan, het recht om niet gemarteld te worden zijn niet westers, iedereen in de wereld vindt ze belangrijk.

Macron en Verhofstadt leggen, zoals het liberalen eigen is, vooral de nadruk op de klassieke mensenrechten: je moet helemaal vrij zijn om te doen en laten wat je wilt. Dat sluit mooi aan bij hun ontzag voor de heilige markt. Die leidt alles in goede banen. Maar zonder sociale rechten krijg je geen rechtvaardigheid: de maatschappij ontaardt dan in een strijd tussen allen. Iedereen wordt elkaars concurrent. Als wij zeggen dat het tijd is voor rechtvaardigheid, bedoelen we dat niet alleen ieders vrijheid moet worden gewaarborgd, maar ook en vooral ieders recht op bescherming. Niet iedereen tegen de ander, maar allen met elkaar bouwen aan die betere wereld. En die stopt niet bij de Europese grenzen. Wat mij betreft, begraven we de term ‘Europese waarden’ zo snel mogelijk en vervangen we die door ‘universele waarden’. Waarden die mensen bij elkaar brengen, hier en elders in de wereld.