Werkprogramma's Commissie-Juncker

Bron: Wikipedia/JLogan

Bij zijn benoeming in 2014 stelde Commissievoorzitter¹ Juncker² dat de grootste zorg voor zijn Commissie³ het behouden en verkrijgen van blijvende steun van de Europese burger voor het Europese project was. De economische crisis van de voorgaande jaren had het vertrouwen van de burger in de politiek en ook de EU aangetast. De Europese Unie moest duidelijk laten zien wat haar meerwaarde was voor 'de man op de straat'. Om dat te realiseren moest de Europese Commissie⁴ aan de volgende prioriteiten gaan werken:

• 1. 

  Economie en werkgelegenheid: het voorzichtige herstel van de economie moest worden versterkt, en er moesten vooral veel banen worden gecreëerd. De interne markt en de digitale economie konden als aanjagers van groei dienen, en een brede investeringsagenda zou de middelen moeten vrijmaken om eventuele knelpunten aan te pakken
• 2. 

  Monetaire Unie: het toezicht op nationale begrotingen en economische hervormingen in de lidstaten moest verder worden uitgewerkt. Onderdeel daarvan was ook wat voor steun, en onder welke voorwaarde, lidstaten zouden kunnen ontvangen
• 3. 

  Klimaat: energiebeleid was hét instrument voor Juncker om klimaatbeleid mee te voeren
• 4. 

  Migratie: de aanpak van zowel legale als illegale migratie moest worden herzien. Een speerpunt was het opzetten van een sterkere gezamenlijke grensbewaking
• 5. 

  Buitenland: een sterk buitenlands beleid zou niet kunnen zonder een beter op elkaar afgestemde en steviger defensie. Opvallend ook was dat de EU onder deze Commissie expliciet geen nieuwe landen wilde laten toetreden
• 6. 

  Bestuur: het waarborgen van fundamentele rechten moest dieper verankerd worden in de EU en haar lidstaten. De EU zelf moest vooral slimmer werken: minder regels, meer letten op de uitvoering ervan

Afwezig in de werkprogramma's was de brexit⁵ die steeds meer aandacht opeiste. De EU poogde het 'reguliere' werk zoveel mogelijk gescheiden te houden van de onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk over hun vertrek uit de Unie.

Het mandaat van de commissie-Juncker³ eindigde op 1 december 2019.

Economie

Een Europees Investeringsfonds⁶ met 300 miljard in kas (deels publiek, deels privaat geld) werd opgericht. Het geld zou binnen twee jaar moeten zijn uitgegeven. Het fonds moest in sectoren investeren waar de hoogste economische groei te behalen viel, en moest prioriteit geven aan verduurzaming en digitalisering.

Verder zou de Commissie een pakket aan maatregelen en aanvullingen presenteren om de digitale interne markt en het beleid omtrent telecommunicatie te moderniseren, en een actieplan voor het tegengaan van belastingontduiking⁷.

Monetaire Unie

De afspraken over het toezicht op de begrotingen van de lidstaten moesten verder worden ingekapseld in bestaande Europese afspraken. De Commissie Juncker wilde naast deze focus op begrotingsdiscipline⁸ de sociale dialoog meer aandacht geven.

Energie en klimaat

De Commissie kwam met een voorstel voor een energie-unie⁹ die ervoor moest zorgen dat energievoorziening van de EU onder alle omstandigheden zou worden gewaarborgd. Het doorontwikkelen van duurzame energie was een belangrijke pijler in dit pakket aan maatregelen.

Migratie

De EU wilde het gemakkelijker maken voor hogeropgeleiden om zich in de EU te vestigen. De nadruk in het migratiebeleid zou vanwege de aanzwellende aantallen migranten echter vooral gericht zijn op betere samenwerking bij het verwerken van migranten en het bestrijden van mensenhandel.

Bestuur

De Commissie besloot een reeks lopende voorstellen van vorige Commissies in te trekken, en het programma om bestaande wetgeving door te lichten - en te schrappen waar mogelijk - te intensiveren.

Economie

De focus bij het verder wegruimen van obstakels voor vrijere handel binnen de Unie richtte zich in eerste instantie vooral op de digitale interne markt. De kapitaalmarktunie¹⁰ was een pakket gericht op minder belemmeringen maar met strenge randvoorwaarden voor kapitaalstromen en investeringen binnen de Unie. Groei aanjagen moest ook bereikt worden door het verdiepen van handelsrelaties; het doel was een aantal lopende onderhandelingen voor vernieuwde handelsverdragen in 2016 af te ronden.

Bij het fiscaal beleid wilde de Commissie meer harmonisatie op het terrein van de vennootschapsbelasting en de BTW.

Klimaat

Het (volledig) hergebruik van grondstoffen moet vanzelfsprekend worden in de Europese Unie, volgens de plannen voor de circulaire economie¹¹ die de Commissie in 2016 presenteerde.

Buitenland

Een actieplan voor defensie om de slagkracht van de Europese defensie te verhogen richtte zich op betere afstemming van de aankoop en ontwikkeling van defensiematerieel.

Migratie

Met de buurlanden wilde de Commissie afspraken maken over de opvang en het al dan niet doorlaten van migranten, en zij reserveerde extra miljarden voor opvang in de regio. Verder richtte de Commissie zich op het versterken van de Europese grens- en kustwacht¹² en op een efficiënter systeem voor het afhandelen van asielaanvragen.

Bestuur

De Commissie ging door met intrekken van voorstellen waar geen akkoord over gevonden kon worden, of die inmiddels achterhaald waren. De herziening van bestaande regels in het REFIT-programma¹³ werd doorgezet.

Economie

In 2017 lanceerde de Commissie actieplannen voor de energie-unie, het bevorderen van de kringloopeconomie en het verdiepen van de interne markt en digitale interne markt, voortbouwend op de initiatieven van de voorgaande paar jaar. In die lijn werd ook het mandaat voor het Europese investeringsfonds verlengd van 2017 tot 2020.

De digitale agenda van de Commissie was breder dan economie alleen; ook de regels omtrent de bescherming van persoonsgegevens¹⁴ werden gemoderniseerd.

Sociale pijler

Een pakket aan maatregelen op het terrein van werkgelegenheid, regels voor het werken over de grens en maatregelen op het terrein van de sociale zekerheid vormden tezamen de sociale pijler.

Buitenland

Lopende onderhandelingen over handelsakkoorden werden geïntensiveerd, en de Commissie was voornemens scherper op te treden bij het beschermen van Europese handelsbelangen.

Een Europees defensie-actieplan moest zorgen voor verdere afstemming en samenwerking van het Europese defensieapparaat.

Bestuur

In combinatie met het REFIT-programma dat bestaande regelgeving moest stroomlijnen trok de Commissie een reeks wetsvoorstellen en staande regelgeving in omdat deze achterhaald en verouderd waren.

Economie

De meeste aandacht ging uit naar het verder uitbouwen van de digitale interne markt, en met name de kansen voor kleinere bedrijven op online platforms.

De bankenunie¹⁵ moest verder worden opgetuigd, en er werd extra vaart gezet achter een pakket aan maatregelen die dat moesten bewerkstelligen.

Monetaire Unie

De Commissie deed volop mee in de discussie over versterking van de monetaire unie met discussiestukken over extra instrumenten voor lidstaten die extra steun nodig hebben om hun economie te stimuleren, en over het in EU-wetgeving verankeren van richtlijnen voor het verlenen van financiële steun aan lidstaten die tijdens een crisis in financiële mogelijkheden komen.

Klimaat

Voor het behalen van de klimaatdoelen van Parijs¹⁶ (uit eind 2015) kwam een mededeling van de Commissie uit, met aanwijzingen over hoe lidstaten de doelen zouden kunnen realiseren. Hetzelfde gold voor de circulaire economie, aangevuld door wetsvoorstellen over het recyclen van water en van plastic.

Migratie en veiligheid

De uitwisseling van data tussen lidstaten over criminaliteit, migratie, financiële transacties en ook visa moest worden verbeterd om het werk op die terreinen soepeler te laten lopen, zeker waar het een grensoverschrijdend karakter krijgt.

Bestuur

De Commissie wilde de 'rule of law'-procedure¹⁷ versterken om vooral meer mogelijkheden te krijgen om lidstaten aan te spreken en aan te pakken wanneer zij zich niet houden aan de principes van de rechtstaat.

Na eerder voorwerk en discussie kon de Commissie in 2018 de voorstellen voor het nieuwe meerjarig financieel kader¹⁸ presenteren.

Economie

De Commissie wilde met actieplannen nog zoveel mogelijk maatregelen en projecten van de grond krijgen voor het einde van haar termijn. Hier lag veel nadruk op het verder weghalen van barrières binnen de interne markt en digitale interne markt, en het afronden van eerder gedane voorstellen in het kader van de kapitaalmarktunie. Met het oog op de toekomst moest een begin gemaakt worden met een Europese aanpak bij ontwikkelingen op het terrein van kunstmatige intelligentie.

De 'verjaardag' van 20 jaar euro werd aangegrepen om scherper te kijken naar de strategische rol van euro op het wereldtoneel.

Klimaat

Schonere energie was onderdeel van de voorstellen voor de Energie Unie én een belangrijke pijler onder het halen van de klimaatdoelstellingen. De Commissie spoorde de lidstaten en het Europees Parlement aan nog lopende wetgevingstrajecten af te ronden.

Bestuur

Met het oog op de verkiezingen voor het Europees Parlement kwamen er plannen om het online verspreiden van desinformatie aan te pakken.

Rechtstaat

De procedure voor het toezicht op het naleven en bevorderen van de principes van de democratische rechtstaat moest worden versterkt.

Besluitvorming

De Commissie wilde het vetorecht van de lidstaten op een aantal beleidsterreinen beperken. Er kwamen discussiestukken om op fiscaal beleid, het afstemmen van sociaal beleid en klimaatbeleid meer besluiten te nemen op basis van gekwalificeerde meerderheid.

• 1. 

  Deze functie wordt sinds 1 december 2019 vervuld door de Duitse Ursula von der Leyen. Zij is de opvolger van de Luxemburger Jean-Claude Juncker.
   
• 2. 

  Jean-Claude Juncker (1945) is the president of the European Commission. Juncker is a member of the Luxembourg party Christian Social People's Party (CVP), which is aligned with the European People's Party. Juncker server as prime minister of Luxembourg for nearly twenty years.
   
• 3. 

  Deze Europese Commissie was in functie van 1 november 2014 tot 1 december 2019 en volgde de Commissie-Barroso II op. Voorzitter was de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker. De Nederlandse Frans Timmermans was één van de vicevoorzitters en was belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling.
   
• 4. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 5. 

  Het Verenigd Koninkrijk verliet op 31 januari 2020 de Europese Unie. Het is daarmee het eerste land ooit dat uit de Europese Unie stapte. Het vertrek van de Britten ('brexit') was de uitkomst van een referendum over het lidmaatschap van de EU in het Verenigd Koninkrijk in 2016. Nadien volgden lange onderhandelingen over de scheidingsvoorwaarden en de overgangsperiode na de brexit, die op 31 december 2020 afliep. Eind december 2020 bereikten de onderhandelaars van de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk een handels- en samenwerkingsovereenkomst. Die overeenkomst regelt vanaf 1 januari 2021 de relatie tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk.
   
• 6. 

  Het InvestEU Programma of InvestEU Programme is een zevenjarig investeringsprogramma van de Europese Commissie, dat van 2021 tot 2027 loopt en een verscheidenheid aan Europese financieringsinstrumenten samenbrengt. Door middel van een EU-begrotingsgarantie van 26,2 miljard euro die investeringsprojecten ondersteunt van financiële partners als de Europese Investeringsbank (EIB), nationale stimuleringsbanken (zoals het Nederlandse Invest-NL) en internationale instellingen creëert InvestEU een aantrekkelijke investeringsklimaat voor publieke en private partijen. Het uiteindelijke doel van de Europese Commissie is daarbij dat structurele economische groei binnen de EU aangewakkerd wordt.
   
• 7. 

  De Europese Commissie wil belastingontduiking- en ontwijking tegengaan. Dat wil zij doen door de wijze waarop bedrijven in de verschillende lidstaten belastingen betalen transparanter te maken en te harmoniseren. Het gebeurt volgens de Commissie te vaak dat bedrijven op wettige wijze belastingen ontwijken door afspraken met lidstaten te maken. Dit benadeelt andere bedrijven en belemmert de eerlijke concurrentie binnen de vrije markt.
   
• 8. 

  De Europese Unie heeft sinds het uitbreken van de eurocrisis in 2009 verschillende maatregelen genomen om eurolanden met financiële problemen bij te staan en om toekomstige problemen te voorkomen. Een belangrijk aspect is het beperken van het begrotingstekort en de staatsschuld van de eurolanden, ter uitvoering van de afspraken uit het Stabiliteits- en Groeipact.
   
• 9. 

  De Europese Unie was in 2013 voor ruim de helft van haar energiebehoeften afhankelijk van import uit landen waarmee de relatie moeizaam is (Rusland) en/of uit instabiele regio's (het Midden-Oosten). Dat maakt de economie en veiligheid van de EU kwetsbaar. In het kader van het Europees milieubeleid wordt er ook nadruk gelegd op het investeren in duurzame energie. In 2050 moet de EU volledig klimaatneutraal zijn.
   
• 10. 

  De kapitaalmarktunie moet het voor spaarders en beleggers makkelijker maken om in bedrijven buiten hun eigen land te investeren. Zo kunnen kleine en middelgrote bedrijven gemakkelijker aan kapitaal komen buiten de banken om. Zo moet het makkelijker worden om extra te investeren in de economie, wat moet leiden tot meer economische groei.
   
• 11. 

  De circulaire economie of kringloopeconomie is een economisch systeem waarin zo min mogelijk afval ontstaat. Het streven is om producten aan het eind van hun levensduur te hergebruiken of te recycleren (van het afvalmateriaal iets nieuws maken) in plaats van ze weg te gooien. Hiervoor zijn producten idealiter zo gemaakt dat alle onderdelen veilig kunnen worden afgebroken of hergebruikt. Ook kunnen bedrijven bijvoorbeeld de gehele productiecyclus eigenaar van producten en grondstoffen blijven, waardoor producten dan niet worden verkocht, maar worden verhuurd aan de consument. Deze aanpak bespaart grondstoffen, gaat de ophoping van afval in natuur en oceanen tegen en vermindert de uitstoot van CO2. Daarnaast kan de overgang naar een duurzamere economie ook economische voordelen hebben. De Europese Unie wil daarom de ontwikkeling van de circulaire economie zo veel mogelijk ondersteunen.
   
• 12. 

  The European Agency for the Management of Operational Cooperation at the External Borders of the Member States of the European Union (FRONTEX)
  - coordinates operational cooperation between Member States in the field of management of external borders; assists Member States in the training of national border guards, including the establishment of common training standards;
  - carries out risk analyses; follows up the development of research relevant for the control and surveillance of external borders; assists Member States in circumstances requiring increased technical and operational assistance at external borders;
  - provides Member States with the necessary support in organising joint return operations. FRONTEX was established in 2005.
   
• 13. 

  Om de enorme hoeveelheid aan Europese regels te beheersen, werkt de Europese Commissie aan een agenda voor betere regelgeving. De agenda moet ertoe leiden dat Europese wetgeving eenvoudiger is, doeltreffender en gemakkelijker na te leven. Daarvoor moeten Europese regels en Europees beleid op een transparante manier tot stand komen, op basis van wetenschappelijk bewijs en na input van burgers en belangenorganisaties.
   
• 14. 

  Een digitale wereld brengt uitdagingen met zich mee die er voorheen nog niet waren. Tegenwoordig delen mensen heel veel persoonlijke informatie online. De Europese Unie vindt de privacy van haar burgers erg belangrijk. Eén van de grondrechten van mensen is de mogelijkheid om informatie die zij liever niet met anderen delen, ook daadwerkelijk privé te laten zijn. De EU probeert daar op verschillende manieren zorg voor te dragen.
   
• 15. 

  De bankenunie moet leiden tot een Europees toezicht op banken en een gezamenlijke aanpak voor banken die in financiële problemen komen. De belangrijkste banken in de eurozone staan onder toezicht van de Europese Centrale Bank (ECB). Alle landen die de euro als betaalmiddel hebben doen mee aan de bankenunie, die moet zorgen voor financiële stabiliteit van banken.
   
• 16. 

  Om de klimaatverandering tegen te gaan worden er regelmatig internationale conferenties georganiseerd. Tijdens de eenentwintigste klimaatconferentie (COP21) van de Verenigde Naties in Parijs, eind 2015, bereikten de bijna 200 deelnemende landen overeenstemming over een bindend klimaatakkoord. Daarmee moet de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO₂, worden teruggedrongen en de opwarming van de aarde worden beperkt tot maximaal 2 graden, met 1,5 graad als streefwaarde.
   
• 17. 

  De rechtsstaat is een belangrijke waarde waarop de Europese Unie is gebaseerd, en dit is vastgelegd in Artikel 2 van Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU). In een rechtsstaat worden burgers tegen de macht van de staat en tegen medeburgers beschermd. De rechtsstaat is essentieel voor het vertrouwen van de burgers in de
  overheidsinstellingen maar ook voor wederzijds vertrouwen tussen lidstaten. De lidstaten van de Europese Unie mogen de rechtsstaat in eigen land daarom niet in gevaar brengen. De Europese Commissie ziet erop toe dat de lidstaten de waarden van de Unie naleven.
   
• 18. 

  Het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027 (MFK) is het akkoord waarin de begroting van de Europese Unie voor een periode van zeven jaar op hoofdlijnen wordt vastgesteld. De EU legt in deze meerjarenbegroting vast wat de hoogte van het budget van de EU is, waar het geld aan uitgegeven wordt en hoeveel iedere lidstaat moet bijdragen. Het MFK voor 2021-2027 komt uit op 1.074,3 miljard euro. Om de economische gevolgen van de coronacrisis op te vangen is afgesproken dat er boven op de normale begroting een coronaherstelfonds komt van 750 miljard euro. In juni 2023 heeft de Commissie de lidstaten gevraagd om 66 miljard euro extra aan de meerjarenbegroting bij te dragen. Dit bedrag zou vooral nodig zijn om Oekraïne de komende jaren financieel te blijven steunen. Daarnaast zou het geld gebruikt worden voor het asiel- en migratiebeleid en voor subsidies aan Europese industrieën en technologieën.