Europese Raad 9 mei 2019 (informeel)

Bron: The Council of the European Union

Op 9 mei vond er een informele bijeenkomst van de Europese Raad¹ plaats in Sibiu, Roemenië. Deze top was het sluitstuk van twee jaar aan toppen en debatten over de toekomst van de Europese Unie. Alle reflecties op wat de EU de komende jaren zou moeten aanpakken en met welke instrumenten, moesten in Sibiu worden samengebracht in één strategische agenda voor de EU. Vrijwel alle onderwerpen waar de EU zich mee bezig houdt, werden besproken.

Roemenië was als voorzitter van de Raad van de Europese Unie² gastheer. De vaste voorzitter van de Europese Raad³ Donald Tusk⁴ leidde de vergadering van de regeringsleiders van de EU-lidstaten, de voorzitter van de Europese Commissie⁵ en de Hoge Vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid⁶. Premier Mark Rutte⁷ vertegenwoordigde Nederland op de top.

Naar aanleiding van de bijeenkomst hebben de leiders van de Europese Unie tien toezeggingen gedaan. In deze toezeggingen wordt het belang van een verenigd Europa voor de rechtsstaat benadrukt. De leiders stellen dat de rechten en vrijheiden van alle Europeanen nooit als vanzelfsprekend mogen worden beschouwd. Als één sterk Europa moeten actuele problemen worden aangepakt. Zaken als het milleu, veiligheid en economie worden hierin nadrukkelijk benoemd. Hierin zal Europa als verantwoordelijke wereldleider moeten optreden.

Het doel van deze top was om voor de komende jaren de strategische doelen voor de EU vast te stellen. De Europese regeringsleiders hebben geprobeerd vragen te beantwoorden als 'waar staat de EU voor' en 'wat zijn de belangrijkste prioriteiten voor de komende jaren'? Een definitieve strategische agenda 2019-2024 zal naar verwachting na de Europese verkiezingen⁹ worden vastgesteld door de Europese Raad.

Standpunt Europese Commissie

Ter voorbereiding op de informele Europese Top in Sibiu heeft de Europese Commissie¹⁰ enkele aanbevelingen gedaan voor de strategische agenda 2019-2024. Daarmee probeert de Commissie-Juncker¹¹ nog een laatste stempel te drukken op het toekomstige Europese beleid. Na de verkiezingen van 23 mei zal er immers een nieuwe samenstelling van de Europese Commissie komen.

De aanbevelingen van de Europese Commissie zijn vooral een pleidooi om de eenheid in Europa te bewaren in tijden waarin die eenheid onder druk staat. Geopolitieke kwesties, verschuivende handelsrelaties, brexit¹² en migratie zijn voorbeelden van problemen die deze eenheid onder druk hebben gezet. Volgens de Commissie-Juncker moet de EU de komende vijf jaar de focus leggen op vijf kernpunten:

• 1. 

  Meer aandacht voor Europese veiligheid en defensie
• 2. 

  De interne markt moet versterkt worden, zodat de EU de concurrentie aan kan blijven gaan met andere werelddelen
• 3. 

  De sociale pijler van de Europese Unie moet verder versterkt worden, zodat meer mensen profiteren van Europese samenwerking.
• 4. 

  De EU moet werken aan een duurzame economie
• 5. 

  De EU moet streven naar een wereldorde die gebaseerd is op mensenrechten en rechtsstatelijkheid, waarbij de VN¹³ het belangrijkste orgaan is en blijft

Leaders' agenda

Een aantal thema's hebben in de toppen op weg naar Sibiu centraal gestaan in bijeenkomsten van de Europese Raad (de zogeheten 'Leaders agenda'):

• 1. 

  Onderwijs, cultuur en de sociale dimensie

• 2. 

  Migratie en veiligheid

• 3. 

  Buitenlandse aangelegenheden

• 4. 

  Economie en de Economisch en Monetaire Unie

Motie 'an ever closer Union'

Vóór aanvang van elke Europese top¹⁸ heeft de Tweede Kamer de mogelijkheid om de minister-president aanbevelingen te doen. Tijdens het plenaire debat op donderdag 25 april over de informele Europese Raad in Roemenië werden er in totaal 13 moties¹⁹ ingediend, veelal over onderwerpen die de regering zou kunnen en moeten aanstippen op de top. Eén van deze moties ging over het schrappen van de zinsnede 'een steeds hechter verbond' ('ever closer Union') uit de preambule van de Europese verdragen²⁰. Deze zinsnede wordt door sommigen als controversieel gezien, aangezien het zou aansturen op een steeds verdergaande Europese integratie.

Een meerderheid van 50PLUS, CDA, CU, FvD, PvdD, PVV, SP, SGP en VVD steunde de motie.

nr. 1143 - Motie Bisschop/Leijten

Nederlandse prioriteiten

Op 1 mei 2019 presenteerde het Ministerie van Buitenlandse Zaken een beleidsnotitie met vijf centrale thema's die prioriteit zouden moeten krijgen op de Europese strategische agenda:

• 1. 

  Migratie
• 2. 

  Veiligheid
• 3. 

  Een sterke en duurzame economie
• 4. 

  Klimaatverandering
• 5. 

  De bescherming van Europese waarden en belangen in het buitenland

Daarnaast is Nederland van mening dat de strategische agenda aandacht moet besteden aan het bestuur van de EU. Transparante besluitvorming met oog voor de rechtsstaats- en subsidiariteitsbeginselen is volgens Nederland essentieel voor het goed functioneren van de EU-instellingen.

• 1. 

  The European Council brings together EU leaders to set the EU's political agenda. It represents the highest level of political cooperation between EU countries.
   
• 2. 

  Elk half jaar (van januari t/m juni en van juli t/m december) wordt de Europese Unie afwisselend voorgezeten door een lidstaat. Het land dat voorzitter is, leidt de vergaderingen van de Raad van de Europese Unie. Het Voorzitterschap van de Raad speelt een essentiële rol bij de sturing van het wetgevend en politiek besluitvormingsproces.
   
• 3. 

  De vaste voorzitter van de Europese Raad leidt de werkzaamheden van deze Raad, die bestaat uit Europese regeringsleiders of staatshoofden. Ook treedt de vaste voorzitter op als vertegenwoordiger van de Europese Raad in contacten met andere regeringsleiders en staatshoofden. Deze functie, ook wel (ten onrechte) de 'president van de Europese Unie' genoemd, is in 2009 ingevoerd door het Verdrag van Lissabon.
   
• 4. 

  Donald Tusk (1957) was van 1 december 2014 tot 1 december 2019 de vaste voorzitter van de Europese Raad. In november 2007-september 2014 was hij minister-president van Polen. Tusk was medeoprichter en leider van het conservatief-liberale (maar bij de christendemocratische Europese Volkspartij aangesloten) Burgerplatformum. Hij leidde als premier een coalitie van zijn partij en de Poolse Boerenpartij (PSL). Eerder was hij lid van het Lagerhuis en van de Senaat.
   
• 5. 

  Deze functie wordt sinds 1 december 2019 vervuld door de Duitse Ursula von der Leyen. Zij is de opvolger van de Luxemburger Jean-Claude Juncker.
   
• 6. 

  De Hoge Vertegenwoordiger (HV) geeft de Europese Unie internationaal gezien één gezicht en één stem op het terrein van het buitenlands en veiligheidsbeleid. Zo moet er meer samenhang in het externe optreden en het buitenlandse beleid van de Europese Unie komen. De HV deelt het podium met de Vaste voorzitter van de Europese Raad. Deze onderhoudt namens de EU de contacten op het niveau van staatshoofden en regeringsleiders.
   
• 7. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 8. 

  We, the Leaders of the European Union, have gathered in Sibiu to discuss and look ahead to our common future.
   
• 9. 

  In Nederland was de PvdA (onderdeel van de sociaaldemocratische fractie S&D) met 6 zetels de grote winnaar van de verkiezingen voor het Europees Parlement. Over heel Europa bekeken heeft zich juist een versplintering afgetekend. Voor een meerderheid in het Europees Parlement zijn nu minimaal drie fracties nodig.
   
• 10. 

  The European Commission is the executive body of the EU and runs its day-to-day business. It is made up of the College of Commissioners, 27 European Commissioners, one for each member state, who are each responsible for one or several policy areas. In addition, the 'Commission' also refers to the entire administrative body that supports the Commissioners, consisting of the Directorates-General and the Services.
   
• 11. 

  Deze Europese Commissie was in functie van 1 november 2014 tot 1 december 2019 en volgde de Commissie-Barroso II op. Voorzitter was de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker. De Nederlandse Frans Timmermans was één van de vicevoorzitters en was belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling.
   
• 12. 

  Het Verenigd Koninkrijk verliet op 31 januari 2020 de Europese Unie. Het is daarmee het eerste land ooit dat uit de Europese Unie stapte. Het vertrek van de Britten ('brexit') was de uitkomst van een referendum over het lidmaatschap van de EU in het Verenigd Koninkrijk in 2016. Nadien volgden lange onderhandelingen over de scheidingsvoorwaarden en de overgangsperiode na de brexit, die op 31 december 2020 afliep. Eind december 2020 bereikten de onderhandelaars van de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk een handels- en samenwerkingsovereenkomst. Die overeenkomst regelt vanaf 1 januari 2021 de relatie tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk.
   
• 13. 

  De Verenigde Naties (VN) zijn een mondiale organisatie van overheden, samenwerkend op het gebied van internationaal recht, mondiale veiligheid, behoud van humanitaire rechten, ontwikkeling van de wereldeconomie en het onderzoek naar sociaal-maatschappelijke en culturele ontwikkelingen.
   
• 14. 

  De meeste wetenschappers zijn het er over eens dat de aarde door de uitstoot van broeikasgassen opwarmt en dat extreme weersomstandigheden vaker voorkomen. Deze klimaatverandering zet de leefbaarheid van veel gebieden op aarde onder druk en heeft grote gevolgen voor onder andere natuur en landbouw. Om de gevolgen te beperken is internationaal afgesproken de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot 2°C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Ook de Europese Unie spant zich zowel op Europees niveau als op mondiaal niveau in om klimaatverandering tegen te gaan.
   
• 15. 

  De bankenunie moet leiden tot een Europees toezicht op banken en een gezamenlijke aanpak voor banken die in financiële problemen komen. De belangrijkste banken in de eurozone staan onder toezicht van de Europese Centrale Bank (ECB). Alle landen die de euro als betaalmiddel hebben doen mee aan de bankenunie, die moet zorgen voor financiële stabiliteit van banken.
   
• 16. 

  De Europese Unie was in 2013 voor ruim de helft van haar energiebehoeften afhankelijk van import uit landen waarmee de relatie moeizaam is (Rusland) en/of uit instabiele regio's (het Midden-Oosten). Dat maakt de economie en veiligheid van de EU kwetsbaar. In het kader van het Europees milieubeleid wordt er ook nadruk gelegd op het investeren in duurzame energie. In 2050 moet de EU volledig klimaatneutraal zijn.
   
• 17. 

  Het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027 (MFK) is het akkoord waarin de begroting van de Europese Unie voor een periode van zeven jaar op hoofdlijnen wordt vastgesteld. De EU legt in deze meerjarenbegroting vast wat de hoogte van het budget van de EU is, waar het geld aan uitgegeven wordt en hoeveel iedere lidstaat moet bijdragen. Het MFK voor 2021-2027 komt uit op 1.074,3 miljard euro. Om de economische gevolgen van de coronacrisis op te vangen is afgesproken dat er boven op de normale begroting een coronaherstelfonds komt van 750 miljard euro. In juni 2023 heeft de Commissie de lidstaten gevraagd om 66 miljard euro extra aan de meerjarenbegroting bij te dragen. Dit bedrag zou vooral nodig zijn om Oekraïne de komende jaren financieel te blijven steunen. Daarnaast zou het geld gebruikt worden voor het asiel- en migratiebeleid en voor subsidies aan Europese industrieën en technologieën.
   
• 18. 

  In de Europese Raad, ook wel de Europese top genoemd, komen de regeringsleiders van alle lidstaten van de Europese Unie bij elkaar. Ook de Hoge Vertegenwoordiger is aanwezig bij deze bijeenkomsten en doorgaans ook de voorzitter van de Europese Commissie. De Europese Raad stelt onder meer de algemene politieke richting van de EU vast.
   
• 19. 

  Moties zijn uitspraken van de Tweede of Eerste Kamer, die door één of meer Kamerleden worden voorgesteld. Een motie wordt vaak gebruikt om een conclusie van een debat of een actiepunt voor een minister (of staatssecretaris) vast te leggen. Moties komen veel voor bij de bespreking van regeringsnota's en -notities in de Tweede Kamer.
   
• 20. 

  De geschiedenis van de Europese verdragen begint bij de oprichting van de eerste "Gemeenschap", de Europese Gemeenschap voor kolen en staal (de EGKS). Tussen 1952 (EGKS) en 2007 ("Lissabon") zijn negentien verdragen gesloten tussen een steeds toenemend aantal lidstaten.
   
• 21. 

  De strategische agenda 2019-2024 is de toekomstvisie op de Europese Unie vastgesteld door de Europese regeringsleiders in 2019. De strategische agenda is heel breed; ze gaat over bouwen aan een sterke maar ook duurzame economie, over het beschermen van de eigen burgers en over het wereldwijd behartigen van Europese belangen.
   
• 22. 

  Van 9 mei 2021 tot en met 9 mei 2022 vond de Conferentie over de Toekomst van Europa plaats. Deze had als doel het vaststellen van de prioriteiten van de Europese Unie. Hierin stond de burger centraal. Er zijn bijna 50 voorstellen aangenomen, die zijn uitgewerkt in 325 voorgestelde maatregelen. Enkele opvallende daarvan zijn dat er een einde moet komen aan veto's van lidstaten bij stemprocedures bij de Raad van de EU en de Europese Raad. Verder moet het Europees Parlement het recht krijgen om wetsvoorstellen te initiëren, en moeten er transnationale kandidatenlijsten komen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement.