Buitengewone bijeenkomst Europese Raad 24-25 mei 2021

Bron: Council of the European Union

Op 24 en 25 mei 2021 kwamen de 27 Europese regeringsleiders en staatshoofden fysiek bijeen in Brussel voor een buitengewone bijeenkomst van de Europese Raad. Zij debatteerden over de meest dringende kwesties zoals de coronacrisis, de strijd tegen klimaatverandering en de spanningen met Rusland. De top stond deels in het teken van de arrestatie van blogger en journalist Roman Protasevitsj na het tegenhouden van een vlucht door Wit-Rusland.

De Europese Raad¹ komt minstens vier keer per jaar bijeen en wordt op dit moment voorgezeten door Charles Michel (België). Het afgelopen jaar vonden de meeste vergaderingen op Europees niveau per videoconferentie plaats vanwege de coronamaatregelen. Er werd beslist om deze Europese Raad als fysieke bijeenkomst te houden omdat de besluitvorming trager verloopt tijdens online vergaderingen en de leiders online niet kunnen spreken in kleinere formaties.

Namens Nederland nam demissionair premier Mark Rutte² deel aan de EU-Top.

COVID-19

De 27 leiders spraken op dinsdag over de Europese aanpak en coördinatie van de coronapandemie. De Europese Raad stelde dat het digitale coronapaspoort snel moet worden ingevoerd nu er politiek een akkoord over is bereikt. De Europese regeringsleiders zegden ook toe tenminste 100 miljoen doses te doneren aan Covax, dat zich richt op het bestrijden van COVID-19 in armere landen.

Klimaatverandering

De strijd van de EU tegen klimaatverandering werd dinsdag besproken. In april 2021 bereikte de EU een akkoord over bindende EU-klimaatwetgeving die vastlegt dat de EU 55% minder moet uitstoten tegen 2030 en klimaatneutraal moet zijn tegen 2050. De EU-leiders hebben tegen de verwachting in geen aanvullende richtsnoeren opgesteld, maar gaven aan te wachten op een wetgevingspakket op dit terrein van de Commissie, en verzochten de Commissie om met een grondige analyse per lidstaat te komen op de economische, ecologische en sociale gevolgen van die wetgeving.

Wit-Rusland

Op zondag 23 mei 2021, één dag voor de EU-Top, heeft Wit-Rusland een commerciële vlucht tussen twee EU-hoofdsteden (Athene en Vilnius) naar de grond gehaald, zogenaamd vanwege een noodsituatie. Op die vlucht zat journalist Roman Protasevitsj, die direct na landing in Minsk gearresteerd is door het regime van Loekasjenko. Deze illegale actie van Wit-Rusland heeft tot grote verontwaardiging in de internationale gemeenschap geleid en de EU-leiders hebben gesproken over een gezamenlijke reactie tegen Wit-Rusland.

De Europese Raad eist de onmiddellijke vrijlating van Roman Protasevitsj en wil zo spoedig mogelijk economische sancties instellen tegen Wit-Rusland. Daarnaast willen de EU leiders de zwarte lijst met personen en bedrijven uit Wit-Rusland verder uitbreiden. Welke sancties er precies ingevoerd zullen worden is nog niet bekend. Daar wordt later een knoop over doorgehakt door de Europese Commissie. Ook hebben de EU leiders alle in de EU gevestigde luchtvaart­maatschappijen opgeroepen om vluchten over Wit-Rusland te vermijden en zal de EU haar luchtruim voor Wit-Russische vliegmaatschappijen sluiten. Die maatschappijen zullen ook niet meer mogen landen op vliegvelden in de EU.

Overige externe betrekkingen

De 27 leiders hebben een strategisch debat over Rusland gehouden in het kader van de Russische troepenopbouw op de Krim en aan de oostgrens van Oekraïne. De EU leiders veroordeelden de illegale, provocerende en disruptieve Russische activiteiten tegen de EU, haar lidstaten en daarbuiten, en bevestigden nogmaals de eenheid en solidariteit van de EU ten aanzien van dit soort daden en ook de steun aan de oostelijke partners.

Ook de relatie met het Verenigd Koninkrijk stond op de agenda van de 27 leiders. De Europese Raad is verheugd dat de handels- en samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en het VK op 1 mei 2021 in werking is getreden. Deze overeenkomst vormt tezamen met het terugtrekkings­akkoord en de protocollen daarbij het kader voor de EU betrekkingen met het Verenigd Koninkrijk. De EU leiders dringen aan op volledige uitvoering van de overeenkomsten, ook op het gebied van de rechten van EU-burgers, de visserij en het gelijke speelveld. De Commissie heeft daar het voortouw in, maar moet de Raad wel nauwgezet blijven informeren en consulteren.

Ook de situatie in het Midden-Oosten is besproken door de Europese Raad. De EU leiders verwelkomden het staakt-het-vuren, dat een einde moest maken aan het geweld. De EU zal verder met internationale partners blijven samenwerken om weer een politiek proces op gang te brengen. De EU herhaalde dat zij sterk vasthoudt aan de tweestatenoplossing.

Betreffende de situatie in Mali schaarde de Europese Raad zich achter de verklaring van de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten en de Afrikaanse Unie, en veroordeelden de EU leiders met klem de ontvoering van de overgangspresident en de premier van Mali, en drongen aan op hun onmiddellijke vrijlating. De Europese Unie was bereid om gerichte maatregelen te overwegen tegen politieke en militaire leiders die de Malinese transitie in de weg staan.

• 1. 

  In de Europese Raad, ook wel de Europese top genoemd, komen de regeringsleiders van alle lidstaten van de Europese Unie bij elkaar. Ook de Hoge Vertegenwoordiger is aanwezig bij deze bijeenkomsten en doorgaans ook de voorzitter van de Europese Commissie. De Europese Raad stelt onder meer de algemene politieke richting van de EU vast.
   
• 2. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 3. 

  De meeste wetenschappers zijn het er over eens dat de aarde door de uitstoot van broeikasgassen opwarmt en dat extreme weersomstandigheden vaker voorkomen. Deze klimaatverandering zet de leefbaarheid van veel gebieden op aarde onder druk en heeft grote gevolgen voor onder andere natuur en landbouw. Om de gevolgen te beperken is internationaal afgesproken de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot 2°C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Ook de Europese Unie spant zich zowel op Europees niveau als op mondiaal niveau in om klimaatverandering tegen te gaan.
   
• 4. 

  The European Council brings together EU leaders to set the EU's political agenda. It represents the highest level of political cooperation between EU countries.