Verantwoordelijkheid en vrijheid (bijdrage coronadebat 16 februari) - Main contents

Zoveel Nederlanders hebben zich de afgelopen maanden door enorm ingespannen om te voorkomen dat ze corona kregen, om te voorkomen dat ze anderen besmetten, om goed te zorgen voor mensen die ziek zijn, die heel erg ziek zijn. Dat was met maatregelen die van harte gingen, en ook met maatregelen die ons echt beperkten of zelfs pijn deden. Dan denk ik bijvoorbeeld aan ondernemers.

Wat een intense tocht is het geweest en nog steeds is de tocht niet klaar. Maar gisteren was het in dat licht toch wel een dag van goed nieuws. Een dag dat we gezien hebben dat de samenleving echt verder open kan. We zijn wel ziek van omikron, maar minder heftig dan bij de vorige varianten en de hoge vaccinatiegraad en de boosters helpen. Het kabinet kiest terecht voor versoepelingen, voor het intrekken van het 2G-wetsvoorstel en het ctb-onderwijswetsvoorstel. Dat vindt de ChristenUnie-fractie heel goed nieuws. En wat hebben we allemaal uitgekeken naar de versoepelingen. De rek raakte er ook steeds meer uit, maar dan nog kan je niet afdwingen hoe een ziekte zich ontwikkelt. Ik ben dus dankbaar voor waar we nu staan.

Is dan alles perfect? Nee, vanzelfsprekend niet. Er zijn nog heel veel lessen te leren over wat er in de afgelopen twee jaren fout is gegaan. Een eerste blik op het OVV-rapport onderstreept dat ook. Ik voer graag het debat over dit eerste deel van het OVV-rapport en de zaken die uit de WOB-verzoeken zijn gekomen over dezelfde periode. Die zou ik daar graag bij willen betrekken, zoals ik ook in de commissie via de mail heb gedeeld. Het is belangrijk dat we als Kamer ons daar goed op kunnen voorbereiden, met alle info, ook met een kabinetsreactie op het OVV-rapport op tafel. Voor nu, voor dit debat, wil ik het minister wel een paar vragen stellen.

• - 

  Kan hij garanderen dat het OMT, ook in de komende weken, onafhankelijk zal adviseren, zolang het nog actief is, zonder bemoeienis van VWS ten aanzien van de uitkomsten van dat advies?
• - 

  Garandeert hij dat de druk op de verpleegzorg, de zorg in de wijk en in de verpleeghuizen de komende maanden nauwlettend wordt gevolgd? De zorgvraag zal nog wel toenemen en ook dat zal bijvoorbeeld van de verpleegzorg nog veel vragen. En ik wil hem daarom ook vragen, juist ook als de vaccineffectiviteit afneemt, echt op tijd en ruimhartig te zijn ten aanzien van de persoonlijke beschermingsmiddelen. Dat daar never nooit gedoe over ontstaat, maar dat medewerkers beschermd zijn en daarmee de allerkwetsbaarsten.
• - 

  En ik zou het kabinet willen vragen op welk moment ze verwacht een reactie te geven op het OVV—rapport zodat we dat debat ook op een goed moment kunnen inplannen.

Terug naar het debat van nu.

Het kabinet kiest duidelijk voor het terugbrengen van de verantwoordelijkheid voor elkaar naar de samenleving. En wat is dat een goed uitgangspunt. Want ja, ook in de nieuwe tijd, ook zonder anderhalve meter en zonder verplichte mondkapjes moeten we goed voor elkaar willen blijven zorgen. En dat vraagt nog wel wat. Hoe blijven we dat ook bevorderen? Want ja, we willen allemaal goed voor onze oma zorgen. Maar zullen we dan ook opletten als het een andere oudere is? En niet van iedereen is duidelijk dat hij of zij kwetsbaar is. Laten we elkaar ook nu de ruimte gunnen en geven en juist mensen die eraan hechten om een mondkapje te dragen of afstand te houden, absoluut in hun waarde laten. En hen ook te helpen als het nodig is. Want ja, het is nog steeds goed om je te testen als je naar een kwetsbaar iemand toegaat. Wat gaat het kabinet nu verder doen dat kwetsbaren niet de ervaring hebben dat ze er alleen voor komen te staan? Ik denk aan de communicatie, ik denk ook aan handreikingen en advies. Zijn er bijvoorbeeld nog gedachten over uurtjes voor kwetsbaren in de winkels, dat ze juist wel even met afstand en mondkapjes op een veilige manier ook het publieke domein in kunnen gaan? Hoe wordt het gesprek gevoerd met deze groepen, zodat zij zich ook voluit gezien en betrokken weten in deze fase?

In het vorige coronadebat benoemde mijn fractie dat het belangrijk is dat als grondrechten worden ingeperkt vanwege de gezondheid, dat je dan niet blijft hangen in het gemak dat zulke instrumenten je brengen voor het beheersen van mogelijke risico’s. Maar dat je vrijheden ook echt weer teruggeeft. Want het beperken van vrijheid doe je zo min mogelijk op voorhand. Al voor de coronatijd waren we bekend met de risicoregelreflex. De neiging om het voortdurend verminderen van risico’s, al dan niet naar aanleiding van een incident, als vanzelfsprekende opgave aan te merken.

Voor de invulling van de gereedschapskist voor de lange termijn, wil ik dit risico met nadruk nog eens benoemen. Instrumenten als een ctb waren in een bepaald moment van deze crisis behulpzaam om de samenleving eerder open te krijgen. Het moet niet een nieuwe gezondheidscheck worden die steeds gemakkelijker ingezet zou kunnen worden. Voor de ChristenUnie lag daarom bijvoorbeeld als tijdelijke maatregel daar waar mogelijk de anderhalve meter altijd meer voor de hand dan het ctb. De tijdelijkheid en proportionaliteit heb ik eerder onderstreept. Proportionaliteit is geen permanente meting van een of andere formule op het ministerie. Nee, het is een weging, een grondrechtentoets, hoe lang kun je vrijheden beperken ten gunste van de volksgezondheid, van de bescherming van kwetsbaren?

Nog meer dan een proportionaliteitsweging zie ik dat het kabinet steeds meer verantwoordelijkheid teruglegt in de samenleving en daarmee recht doet aan de subsidiariteit. Dat juich ik toe, want daar zijn we aan toe. Ik vind juist dat aspect voor de uitwerking van de langetermijnstrategie ook wezenlijk en ik zou ook aan de minister willen vragen of hij dat ook kan toezeggen dat dat een belangrijke wordt. En dan is het verder uitwerken van het testen ook heel belangrijk, met name het zelf testen. Want samen met werkgevers en vakbonden, met sociale partners zie ik daar ook voor de komende seizoenen de winst. Niet alles dicht tikken met regels vanuit de overheid. Wél aanmoedigen om goed voor elkaar te zorgen. En ik vraag het kabinet nadrukkelijk om in dat licht ook open te blijven staan voor de verstrekking van zelftesten en de toegankelijkheid daarvan.

De Gezondheidsraad bevestigde deze week nog maar eens dat best wat groepen in de samenleving door corona een deuk in hun mentale gezondheid hebben opgelopen. Bevorderen van de mentale gezondheid is iets van de lange adem en de raad adviseert om daar ook de financiering op aan te passen. Zodat bijvoorbeeld lokale initiatieven niet na een paar jaar weer stoppen als de subsidie op is. Wat gaat het kabinet met dit advies doen?

En overigens ben ik van mening dat vaccinongelijkheid in de wereld nog steeds onuitstaanbaar is en dat het rijke westen hier veel meer werk van kan maken.