Pegas: besef over de hoogte van de gaswinning drong pas laat door tot Rutte

DEN HAAG (PDC) - Besef over de hoogte van de gaswinning in 2013 drong pas in 2018 door tot premier Mark Rutte¹. Dat bleek op de op een-na-laatste dag van de verhoren van parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen (Pegas)², waar naast Rutte ook Shell-CEO Ben van Beurden verhoord werd. De commissie vroeg hen te reconstrueren welk aandeel ze hadden in de recordgasproductie in 2013, die tegen alle veiligheidsadviezen in ging.

Met "spijt, schaamte en verdriet" kijkt Van Beurden, CEO van Shell sinds 2014, terug op de problemen in Groningen. De afgelopen jaren zag hij het draagvlak voor gaswinning verdwijnen, volgens hem omdat de schadeafhandeling niet soepel verliep. Hij noemde de veiligheidsproblemen "maatschappelijk" en wil nog "vele miljarden" investeren in Groningen, voornamelijk in de vorm van huisinspecties, om de Groningers een gevoel van veiligheid terug te geven. Want, stelde hij, het gasveld in Groningen is nu "technisch gezien veilig." Toen commissievoorzitter Tom van der Lee³ dit tegensprak reageerde Van Beurden dat al sinds 2020 aan de veiligheidsmodellen van de TNO⁴ wordt voldaan.

De "productiefilosofie" van de Shell-topman werd tot de aardbeving van 2012 in Huizinge vooral gelimiteerd door "commerciële overwegingen." Dat was een "kantelmoment," want daarna kreeg hij oog voor veiligheidsoverwegingen. Er kwam echter niet veel terecht van het verlagen van de gaswinning in de jaren na Huizinge. De uitspraak dat aardbevingen "een normaal onderdeel van de gaswinning" zouden moeten worden kon Van Beurden zich niet herinneren.

Het jaar 2017 was voor Van Beurden een "game changer." Het OM begon toen een strafrechtelijk onderzoek naar de vraag in hoeverre de NAM Groningers met opzet in gevaar had gebracht. Pas toen de NAM winningsplicht kreeg van het Rijk, na onderhandelingen met onder andere Rutte en de CEO van ExxonMobil, Darren Woods, was Van Beurden bereid de productie door te zetten. Voortaan lag de juridische aansprakelijkheid van de gaswinning namelijk bij de Staat.

Premier Rutte kon zich net als Van Beurden een kantelpunt herinneren, maar pas vijf jaar na de recordproductie in 2013 die hem destijds was "ontgaan." Door een interview met Jan de Jong in 2018 drong tot hem door "hoe bizar hoog” de gaswinning eigenlijk was. Voorheen maakte hij zich met name zorgen over verplichtingen in binnen -en buitenland. Hij had de voorkeur om eerst onderzoek te doen voordat de gaskraan dichtgedraaid zou worden. Naar eigen zeggen wist hij niet dat het überhaupt binnen de mogelijkheden viel om de gasproductie al eerder terug te schroeven.

De vastgelopen versterkingsoperatie valt niemand te verwijten volgens Rutte. Tijdens het verhoor had hij moeite met "reconstrueren" wat er allemaal is gebeurd. Zo verwees hij vaak naar de vakministers als de commissie naar zijn betrokkenheid vroeg. Herhaaldelijk sprak Rutte over zijn "rolopvatting" als premier die volgens hem hoofdzakelijk coördinerend en sturend was. Hij kon dus ook niet garanderen dat alle huizen versterkt zullen zijn tegen het streefjaar van 2028.

Opvallend aan het verhoor was een memo waarin Shell gesprekspunten voor een ontmoeting in 2016 naar Rutte stuurde. Die memo kon Rutte zich niet herinneren. Hij verklaarde dat de memo op het ministerie ook onvindbaar is, ondanks dat de commissie de memo wel bij de hand had tijdens het vijf uur durende verhoor.

Bron: NOS, NRC, RTV Noord

• 1. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 2. 

  Op 24 februari 2023 werd door de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen (PEGAS) het rapport Groningers boven gas aan de Tweede Kamer overhandigd. De hoofdconclusie van het rapport was dat de belangen van Groningers structureel werden genegeerd bij de gaswinning en dat het van groot belang is om dat patroon te doorbreken. Enkele aanbevelingen die de commissie deed: het milder, makkelijker en menselijker maken van de schadeafhandeling voor bewoners, het bieden van snelle duidelijkheid voor de bewoners over de versterking en het bieden van toekomstperspectief aan de regio.
   
• 3. 

  Tom van der Lee (1964) is sinds 23 maart 2017 Tweede Kamerlid. Tot 27 oktober 2023 was dat voor GroenLinks en sindsdien maakt hij deel uit van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks-PvdA. Hij was hoofd voorlichting en politiek strateeg van GroenLinks en in die functie adviseur van Paul Rosenmöller en Femke Halsema. In 2009 werd hij campagne-directeur bij Oxfam Novib. De heer Van der Lee was voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen. Hij is financieel woordvoerder van de fractie van GroenLinks-PvdA.
   
• 4. 

  Dit onafhankelijke onderzoeksinstituut richt zich op het toepasbaar maken van (natuur)wetenschappelijke kennis in de alledaagse praktijk. De Nederlandse organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) is in 1932 opgericht om wetenschappelijke kennis optimaal te benutten bij het oplossen van vraagstukken waarmee de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven te maken kregen. Zo wordt het innovatief vermogen van de overheid en het bedrijfsleven versterkt.